Lesja jernverk: Forskjell mellom sideversjoner

Fra lokalhistoriewiki.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Ingen redigeringsforklaring
Ingen redigeringsforklaring
Linje 1: Linje 1:
<onlyinclude>{{thumb|Verket1963.jpg|Lesjaverk 1963 med den freda hovudbygninga frå 1734. I framgrunnen låg masomnen, og like utanfor bildekanten til venstre låg Lesjaverk kyrkje inn til 1855|Widerøe's Flyveselskap}}'''[[Lesja jernverk]]''' vart oppretta med tildelinga av privilegiet på jernverksdrift i Lesja hovedsokn til [[Jørgen Fillipsen]] og [[Joacim Irgens]] i [[1660]]. Drifta kom gradvis i gang i åra etter etableringa. [[Lesjaskogsvatnet]] vart oppdemt i begge endar for å skaffe vasskraft til verksanlegget, som vart bygd opp i austre enden av vatnet. Ved anlegget kom det etter kvart [[masomn]] og [[stangjernshammar]]. Også i [[Håmårfossen]] i [[Rauma (elv)|Rauma]] nedafor [[Kvam]]sgardane vart det bygd stangjernshammar, truleg så tidleg som i 1670-åra.
<onlyinclude>{{thumb|Verket1963.jpg|Lesjaverk 1963 med den freda hovudbygninga frå 1734. I framgrunnen låg masomnen, og like utanfor bildekanten til venstre låg Lesjaverk kyrkje inn til 1855|Widerøe's Flyveselskap}}'''[[Lesja jernverk]]''' vart oppretta med tildelinga av privilegiet på jernverksdrift i Lesja hovedsokn til [[Jørgen Fillipsen]] og [[Joacim Irgens]] i [[1660]]. Drifta kom gradvis i gang i åra etter etableringa. [[Lesjaskogsvatnet]] vart oppdemt i begge endar for å skaffe vasskraft til verksanlegget, som vart bygd opp i austre enden av vatnet. Ved anlegget kom det etter kvart [[masomn]] og [[stangjernshammar]]. Også i [[Håmårfossen]] i [[Rauma (elv)|Rauma]] nedafor [[Kvam]]sgardane vart det bygd stangjernshammar, truleg så tidleg som i 1670-åra.


Malmen vart funne fleire stader over [[Lesjaskogen]]: ved [[Slettom]] og i [[Gruvlie]] mellom [[Brandlie]] og dei gamle gardane i [[Nørdre Verket]]. Malmen frå Gruvlie vart køyrt ned til [[Bryggja på Lesjaskogen|Bryggja]] og transportert derfrå til masomnen ved hjelp av lektarar sommarstid og med slede på isen om vinteren.</onlyinclude> {{thumb|Gruvlie.gif|Gruvene drive av Lesja jernverk ved Slettom og i Gruvlie på 16- og 1700-talet. Kart av Arnfinn Kjelland.}} Høgste gruva var [[Fjellgruva]], som skal ha vore den høgste jerngruva i Noreg, over 900 moh. Malmgangane var ustabile, så verket var ute av drift i fleire periodar. Eit særtrekk ved malmen frå Lesja jernverk var at han var rik på krom og dermed ikkje eigna som støpejern, men desto betre til stangjern. Ein betydeleg del av produksjonen skal derfor ha gått til skipsnaglar. Hovuddelen av vart eksportert over [[Veblungsnes]] ved [[Romsdalsfjorden]]. Transporten ned [[Romsdalen]] var krevjande og kostbar.
Malmen vart funne fleire stader over [[Lesjaskogen]]: ved [[Slettom]] og i [[Gruvlie]] mellom [[Brandlie]] og dei gamle gardane i [[Nørdre Verket]]. Malmen frå Gruvlie vart køyrt ned til [[Bryggja på Lesjaskogen|Bryggja]] og transportert derfrå til masomnen ved hjelp av lektarar sommarstid og med slede på isen om vinteren.</onlyinclude> {{thumb|Gruvlie.gif|Gruvene drive av Lesja jernverk ved Slettom og i Gruvlie på 16- og 1700-talet.}} Høgste gruva var [[Fjellgruva]], som skal ha vore den høgste jerngruva i Noreg, over 900 moh. Malmgangane var ustabile, så verket var ute av drift i fleire periodar. Eit særtrekk ved malmen frå Lesja jernverk var at han var rik på krom og dermed ikkje eigna som støpejern, men desto betre til stangjern. Ein betydeleg del av produksjonen skal derfor ha gått til skipsnaglar. Hovuddelen av vart eksportert over [[Veblungsnes]] ved [[Romsdalsfjorden]]. Transporten ned [[Romsdalen]] var krevjande og kostbar.


På sørsida av vatnet ligg Stellsteinberget, der verket henta stein til innvendig foring av masomnen.
På sørsida av vatnet ligg Stellsteinberget, der verket henta stein til innvendig foring av masomnen.

Sideversjonen fra 12. jun. 2009 kl. 13:44

Lesjaverk 1963 med den freda hovudbygninga frå 1734. I framgrunnen låg masomnen, og like utanfor bildekanten til venstre låg Lesjaverk kyrkje inn til 1855
Foto: Widerøe's Flyveselskap

Lesja jernverk vart oppretta med tildelinga av privilegiet på jernverksdrift i Lesja hovedsokn til Jørgen Fillipsen og Joacim Irgens i 1660. Drifta kom gradvis i gang i åra etter etableringa. Lesjaskogsvatnet vart oppdemt i begge endar for å skaffe vasskraft til verksanlegget, som vart bygd opp i austre enden av vatnet. Ved anlegget kom det etter kvart masomn og stangjernshammar. Også i Håmårfossen i Rauma nedafor Kvamsgardane vart det bygd stangjernshammar, truleg så tidleg som i 1670-åra. Malmen vart funne fleire stader over Lesjaskogen: ved Slettom og i Gruvlie mellom Brandlie og dei gamle gardane i Nørdre Verket. Malmen frå Gruvlie vart køyrt ned til Bryggja og transportert derfrå til masomnen ved hjelp av lektarar sommarstid og med slede på isen om vinteren.

Gruvene drive av Lesja jernverk ved Slettom og i Gruvlie på 16- og 1700-talet.

Høgste gruva var Fjellgruva, som skal ha vore den høgste jerngruva i Noreg, over 900 moh. Malmgangane var ustabile, så verket var ute av drift i fleire periodar. Eit særtrekk ved malmen frå Lesja jernverk var at han var rik på krom og dermed ikkje eigna som støpejern, men desto betre til stangjern. Ein betydeleg del av produksjonen skal derfor ha gått til skipsnaglar. Hovuddelen av vart eksportert over Veblungsnes ved Romsdalsfjorden. Transporten ned Romsdalen var krevjande og kostbar.

På sørsida av vatnet ligg Stellsteinberget, der verket henta stein til innvendig foring av masomnen.

Eigarane av jernverket bygde i 1695 eiga kyrkje for verket. Ho vart i 1855 flytt til ny tomt sentralt i soknet, på grunn frå Øverlie og innvigd som Lesjaskog kyrkje.

Jernverket var i drift til sist på 1700-talet. Det er sagt at siste gongen masomnen vart blåse ned var i 1812, men da hadde han nok vore ute av drift i lange periodar.

Anders Beer Wilse fotograferte på Lesja jernverk i 1919:

Restane av masomnen
Hovudbygninga på Verket, bygd 1734, freda

Eigarar av verket:

Litteratur

Hentet fra «https://lokalhistoriewiki.no/index.php?title=Lesja_jernverk&oldid=88570»