Ljore: Forskjell mellom sideversjoner
({{nn}}) |
m (Teksterstatting – «[[Kategori:i» til «[[Kategori:I») |
||
| (9 mellomliggende versjoner av 2 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb|28233 gaaetie Faepmesne.jpg|''Riehpene'' (ljore) i sørsamisk [[gåetie]] i [[Fatmomakke]] i [[Vilhelmina|Vilhelmina kommun]].|Olve Utne}} | <onlyinclude>{{thumb|28233 gaaetie Faepmesne.jpg|''Riehpene'' (ljore) i sørsamisk [[gåetie]] i [[Fatmomakke]] i [[Vilhelmina|Vilhelmina kommun]].|Olve Utne}} | ||
Ein '''[[ljore]]''' ( | Ein '''[[ljore]]''' ([[nynorsk]]/[[bokmål]]/[[svensk]]; sv. òg ''ljure'', [[dansk]] ''lyre''), òg stundom kalla '''røykhol''' ([[svensk]] ''rökhål'', [[dansk]] ''røghul''), er ein opning i eller ved taket for å sleppe ut røyk og sleppe inn lys i bygningar og telt med eldstad og utan røykgang. I hus med [[møne]] er ljoren gjerne plassert midt på mønet, eventuelt øvst på [[gavl]]veggen. I [[kåte|kåter]], [[gamme|gammar]] og [[lavvo]]ar er ljoren, som på samisk heiter '''riehpene''' ([[sørsamisk]]; [[umesamisk]] ''riehpena''; [[pitesamisk]]/[[lulesamisk]] ''riehpen''), normalt plassert midt på den høgaste delen av taket. Ljoren kan ofte opnast og lukkast enten med ein innvendig ''skjå'' av gjennomsiktig materiale som ein regulerer med ei ''skjåstong'' eller med ei utvendig treluke som ein kan nå i enten ved ei innvendig skjåstong eller via ein utvendig stige. Det sistnemnte er bl.a. vanlig på [[sørsamar|sørsamiske]] kåter.</onlyinclude> | ||
[[ | [[Kategori:Ildsteder]] | ||
{{nn}} | {{nn}} | ||
Nåværende revisjon fra 26. nov. 2023 kl. 00:45
Ein ljore (nynorsk/bokmål/svensk; sv. òg ljure, dansk lyre), òg stundom kalla røykhol (svensk rökhål, dansk røghul), er ein opning i eller ved taket for å sleppe ut røyk og sleppe inn lys i bygningar og telt med eldstad og utan røykgang. I hus med møne er ljoren gjerne plassert midt på mønet, eventuelt øvst på gavlveggen. I kåter, gammar og lavvoar er ljoren, som på samisk heiter riehpene (sørsamisk; umesamisk riehpena; pitesamisk/lulesamisk riehpen), normalt plassert midt på den høgaste delen av taket. Ljoren kan ofte opnast og lukkast enten med ein innvendig skjå av gjennomsiktig materiale som ein regulerer med ei skjåstong eller med ei utvendig treluke som ein kan nå i enten ved ei innvendig skjåstong eller via ein utvendig stige. Det sistnemnte er bl.a. vanlig på sørsamiske kåter.