Lulesamisk: Forskjell mellom sideversjoner

Fra lokalhistoriewiki.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Linje 109: Linje 109:
== Historie ==
== Historie ==


=== Skriftsprgåk ===
=== Skriftspråk ===
Det lulesamiske skriftspråket vart etablert av [[Lars Levi Læstadius]] med det religiøse verket ''Hålaitattem Ristagasa ja Satte almatja kaskan'' ('Samtale mellom ein kristen og ein ikkje-truande', [[1837]]).
Det lulesamiske skriftspråket vart etablert av [[Lars Levi Læstadius]] ([[1800]]–[[1861]]) med det religiøse verket ''Hålaitattem Ristagasa ja Satte almatja kaskan'' ('Samtale mellom ein kristen og ein ikkje-truande', [[1837]]).


== Sjå også ==
== Sjå også ==

Sideversjonen fra 31. jul. 2009 kl. 19:04

Fil:11699cr lulesamisk salmebok.jpg
Lulesamisk salmebok.
Foto: Olve Utne

Lulesamisk (julevsámegiella) er eit samisk språk som ligg geografisk og språklig mellom nordsamisk i nordaust og pitesamisk i sørvest. Språket blir tradisjonelt snakka blant lulesamar i Nord-Salten (særlig Sørfold, Hamarøy og Tysfjord kommunar) i Nordland fylke så vel som i sørlige Gällivare, i Jokkmokk og i delar av Arjeplog kommunar i Norrbottens län. Tysfjord kommune (Divtasvuona suohkan), som utgjer kjerneområdet for lulesamisk språk i Noreg, vart innlemma i Sametingets språkforvaltningsområde den 1. januar 2006, og lulesamisk og norsk er likestilte språk i kommunen.

Tospråklig skilt ved lulesamisk barnehage i Tysfjord.
Foto: Olve Utne

Alfabet

Det moderne lulesamiske alfabetet er, med eldre former i parentes:

Aa Áá Bb Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Ŋŋ (= Ńń, Ññ) Oo Pp Rr Ss Tt Uu Vv (= Ww) Ææ/Ää Åå

I tillegg kjem diftongane:

ie, oa, uo

Vokalen æ/ä blir også uttalt som diftong av mange: . Andre uttaler han som ein lang æ-lyd.

Ein del konsonantlydar blir skrivne med to bokstavar:

dj, nj, sj, tj, ts

I tillegg blir desse bokstavane brukt i lånord:

Cc, Qq, Xx, Yy, Zz, Øø/Öö

Grammatikk

Substantiv

Pronomen

Verb

Talord

Grunntal

0 nulla = nållå 10 lågev 20 guoktalåhke
1 akta 11 lågenanakta 21 guoktalåkakta
2 guokta 12 lågenanguokta 22 guoktalåkguokta
3 gålmmå 13 lågenangållmå 23 guoktalåkgålmmå
4 niellja 14 lågenanniellja 24 guoktalåkniellja
5 vihtta 15 lågenanvihtta 25 guoktalåkvihtta
6 guhtta 16 lågenanguhtta 26 guoktalåkguhtta
7 gietjav 17 lågenangietjav 27 guoktalåkgietjav
8 gáktsa 18 lågenanáktsa 28 guoktalåkgáktsa
9 aktse 19 lågenanaktse 29 guoktalåkaktse

Historie

Skriftspråk

Det lulesamiske skriftspråket vart etablert av Lars Levi Læstadius (18001861) med det religiøse verket Hålaitattem Ristagasa ja Satte almatja kaskan ('Samtale mellom ein kristen og ein ikkje-truande', 1837).

Sjå også