Valdres Folkemuseum

Fra lokalhistoriewiki.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Haftonbygningen på Valdres Folkemuseum.
Foto: John Erling Blad (2005).

Valdres FolkemuseumStorøya i Strandefjorden, rett ved Fagernes, er det fjerde største friluftsmuseet i landet. Det har sidan 2006 vore ein del av Valdresmusea. Sidan 2008 har Norsk institutt for bunad og folkedrakt vore ein del av museet.

Skipinga av museet

Museet vart starta opp som eit privat initiativ. Skulestyrar ved Oppland jordbruksskule Nils K. Ødegård foreslo å opprette eit folkemuseum i Valdre i avisa Samhold den 17. desember 1900, og det vart kalla inn til eit møte på Fagernes den 10. mars 1901. Dei seks kommunane i Valdres valde der kvar sin representant til ei arbeidsgruppe. Det var smått med kapital, sjølv etter eit par innsamlingar.

Ole E. Bøe starta på eiga hand å kjøpe inn gjenstandar til museet, og saman med styreformann Knut O. Alfstad fekk han samla kring hundre gjenstandar på kort tid. I 1906 kjøpte dei Valdreshaugen frå garden Nes, og sette opp Handeloftet med gjenstandane. I 1909 hadde samlinga auka til kring 600 gjenstandar.

I 1917 selde dei Valdreshaugen, og kjøpte i dstaden 18,5 dekar på Storøya, der museet sidan har halde til. Eit nytt «velkomstbygg» med festsal, utstillingsrom, magasin, kafé og butikk sto klart i 2010. Det er teikna av Lund Hagem Arkitekter, og er på kring 900 kvadratmeter.

Samlingane

Det er per 2018 kring 10+0 hus og anlegg på museet. Det eldste huset er Uppigard Høve-loftet, som er frå før 1350. Det er òg den eldste verdslege bygningen i Valdres. Eit av dei nyaste er Tvengestølen frå 1948, som vart sett opp på museet i 1998.

Gjenstandssamlinga er no på kring 27 000 ting. Folkemuseet har òg eit folkemusikkarkiv med over 14 000 enkeltspor, og eit fotoarkiv med kring 85 000 bilete. Opplandsarkivet har ein avdeling med kring 700 ulike arkiv på museet.

Bygninger i friluftsmuseet

Lista er førebels ikkje fullstendig.

Nr. Beskrivelse Datering Attreist Frå Bilete
1 Velkomstbygget 2010
2 Administrasjonsbygget
3 Krigsminnesmerke (1940–1945)
4 Minnestein etter Knut Hauge
5 Vegrotestein fra …
6 Gravhaug
7 Folkemusikkhuset
8 Garasje
9 Andris Vang-støga Valdres Folkemuseum - Andris Vang-støga.jpg
10 Høyne skule
11 Bygning fra Jonsheggji 1807 1977-1978 Øystre Slidre
12 Stue fra Skattebu 1700-talet 1923 Øystre Slidre
13 Gapestokk
14 Hoveloftet fra Uppigarden Høve 1200-talet 1940-åra Øystre Slidre
15 Rognebygningen fra Søndre Rogne Øystre Slidre
16 Stall fra Måno
17 Loft fra Måno
18 Stabbur fra Måno
19 Brennbygningen fra Brenn 1740 ca. 1946 Nord-Aurdal
20 Handeloftet fra Midtre Hande 1530–1640 1923 Vestre Slidre
21 Kårbygning fra Nedre Lome
22 Prestøybygningen fra Prestøyn
23 Minnesten etter Jørn Hilme
24 Haftonbygningen fra Hafton 1763 1923 Sør-Aurdal Valdres Folkemuseum, Haftonbygningen.jpg
25 Amfiet
26 Stabbur fra Midtre Sørum
27 Bensinbu fra Fagernes Nord-Aurdal
28 Bensinpumpe fra Gausdal
29 Krambua Søvelheim fra Vang Vang
30 Nystøga
31 Kilometerskilt
32 Kiosk
33 Telefonkiosk Telefonkiosk Fagernes.JPG
34 Slidrehuset forsamlingshus fra Slidre
35 Ishuset Susen fra Aurdal
36 Tjærebrenning under gryte
37 Stasjonsbu/Kvilebu fra Etna
38 Bu for planovergang fra Leira stasjon
39 Dresinskur fra Leira stasjon
40 Bygning fra Flatigarde
41 Stue fra Dale
42 Loft fra Bergji
43 Totenbue fra Flatigarde
44 Grishus fra Løtasletten
45 Badstu fra Løtasletten
46 Melkerampe fra Øygarde
47 Bygning fra Ni'igarde Kvie
48 Buahus fra Ni'igarde Kvie
49 Kårstove fra Nordigade Kvie
50 Fjøs fra Ni'igarde Kvie
51 Låve fra Ni'igarde Kvie
52 Stall fra Ni'igarde Kvie
53 Tørrstue fra Nordigarde Kvie
54 Smie fra Lome
55 Einangsferja fra Einangssundet
56 Utvandrerhus fra Decorah, Iowa
57 Vegrotestein fra …
58 Bygning fra Høve
59 Stue fra Midtre Tvengji
60 Eldhus fra Lome
61 Lauvløe fra Sygarde Nørre Hamre
62 Tjæreovn fra Dokken
63 Stue fra Dølahushaugen
64 Fjøs fra Kveto
65 Kullgrop
66 Stabbur fra husmannsplassen Svingen
67 Stue fra Øvre Fristadplassen
68 Skåle fra Øvre Fristadplassen
69 Løe fra Øvre Fristadplassen
70 Låve fra Øvre Fristadplassen
71 Stall fra Øvre Fristadplassen
72 Fjøs fra Nygaard
73 Lyftestein
74 Sel fra Øygaardsstøle
75 Fjøs fra Lehøvdstøle
76 Seterbu fra Svartfjell
77 Løe fra Vassetlien
78 Slåttebu fra Beitostølen
79 Løe fra Beitostølen
80 Dusjbad fra Ølken hotell
81 Fiskesløe fra Nystøga
82 Kvernhus fra Mo
83 Kvernhus fra Lalim
84 Sel fra Rennsenn
85 Fjøs fra Haugastølen
86 Mjlkerampe
87 Sel fra Tvengjistølen
88 Fjøs fra Tvengjistølen
89 Sel fra Smørlien
90 Reinsbu fra Galdeberg
91 Fangstgrop
92 Røys
93 Røys
94 Reingrav
95 Bogahi
96 Kullgrop
97 Hellekiste
98 Elvelund sag- og plogsmie/Leira perse og fargeri
99 Fiskebu fra Haldorsynøyn

Litteratur og kjelder