Veiledere, Administratorer
9 136
redigeringer
Mellomlagring
(et par nye tysklandsrelaterte kategorier) |
(Mellomlagring) |
||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb høyre|Rhodius-stjernetyding.jpg|Astrologisk-medisinsk illustrasjon og utgreiing av Ambrosius Rhodius, frå eit upublisert verk frå 1654.}}'''[[Ambrosius Rhodius]]''' (fødd [[10. november]] [[1605]] i Kemberg, Sachsen, død [[1696]] same stad) var lege, matematikar, fysikar og astrolog. Frå 1637 var han [[Leksikon:Helsevesen|stadsfysikus]] (bylege) og professor i Christiania. Han var ein sentral person i det vesle lærde miljøet som var sentrert rundt domkyrkja og katedralskulen der på denne tida. Han hadde direkte kontakt med vitskapsfolk i fleire europeiske land, og han hadde det som venteleg var den største boksamlinga i Noreg i si tid. | <onlyinclude>{{thumb høyre|Rhodius-stjernetyding.jpg|Astrologisk-medisinsk illustrasjon og utgreiing av Ambrosius Rhodius, frå eit upublisert verk frå 1654.}}'''[[Ambrosius Rhodius]]''' (fødd [[10. november]] [[1605]] i Kemberg, Sachsen, død [[1696]] same stad) var lege, matematikar, fysikar og astrolog. Frå 1637 var han [[Leksikon:Helsevesen|stadsfysikus]] (bylege) og professor i Christiania. Han var ein sentral person i det vesle lærde miljøet som var sentrert rundt domkyrkja og katedralskulen der på denne tida. Han hadde direkte kontakt med vitskapsfolk i fleire europeiske land, og han hadde det som venteleg var den største boksamlinga i Noreg i si tid. | ||
I 1661 vart han og kona hans arresterte, og året etter forviste til soning på [[Vardøhus festning]], dømde for injuriar.</onlyinclude> | I 1661 vart han og kona hans arresterte, og året etter forviste til soning på [[Vardøhus festning]], dømde for injuriar mot makteliten i Christiania - borgarmeistrar, biskop og lensherre.</onlyinclude> | ||
== Familie == | == Familie == | ||
| Linje 22: | Linje 22: | ||
I mai 1637 fekk statthaldaren i Noreg stadfesting frå kongen på at dei kunne ta Rhodius inn i stillinga som professor i matematikk og fysikk ved det nye [[Christiania gymnasium|gymnaset i Christiania]].<ref>[http://da2.uib.no/cgi-win/WebBok.exe?slag=lesside&bokid=riksreg7&sideid=170&innhaldid=2&storleik= NRR VII side 337 (14.05.1637).]</ref> Det var fastslått i fundasen for skulen at dette professoratet skulle fyllast av ein [[medicus]]. Rhodius skulle samstundes vere stadsfysikus i byen. Han fekk også ei tid ansvaret for det medisinske utstyret til hæren, som var under oppbygging i 1640-åra. | I mai 1637 fekk statthaldaren i Noreg stadfesting frå kongen på at dei kunne ta Rhodius inn i stillinga som professor i matematikk og fysikk ved det nye [[Christiania gymnasium|gymnaset i Christiania]].<ref>[http://da2.uib.no/cgi-win/WebBok.exe?slag=lesside&bokid=riksreg7&sideid=170&innhaldid=2&storleik= NRR VII side 337 (14.05.1637).]</ref> Det var fastslått i fundasen for skulen at dette professoratet skulle fyllast av ein [[medicus]]. Rhodius skulle samstundes vere stadsfysikus i byen. Han fekk også ei tid ansvaret for det medisinske utstyret til hæren, som var under oppbygging i 1640-åra. | ||
I 1647 vart Rhodius tillagd ei av godssamlingane som låg til [[Leksikon:Domkapitel|domkapitelet i Christiania]].<ref>[http://da2.uib.no/cgi-win/WebBok.exe?slag=lesside&bokid=riksreg8&sideid=260&storleik= NRR VIII side 517-518 (9.6.1647).]</ref> Samlinga bestod av ei lang rad gardar og gardpartar spreidd over store delar av det sentrale [[Austlandet]], og som han altså fekk leigeinntektene av. Iallfall ein av gardane, [[Grorud gård|Grorud]] nær Christiania, kan det ut frå ei innførsel i [[skattematrikkelen 1647]]<ref>[http://da2.uib.no/cgi-win/WebBok.exe?slag=lesside&bokid=skattakershus1647&sideid=34&innhaldid=2&storleik= Skattematrikkelen 1647, Akershus side 68]</ref> sjå ut til at Rhodius dreiv for eiga rekning som [[Leksikon:Avlsgård|avlsgard]]. Han budde | Hans astrologiske kunnskapar hjelpte han til å tolke eit syn han såg på himmelen over [[Eiker]] i 1657. Han tolka det til at det skulle skje ei systemendring i den dansk-norske staten. Bodskapen vart formidla i eit dikt som han skreiv på latin og tileigna kong Fredrik 3. Diktet vart utgjeve i 1660, året for innføringa av eineveldet. | ||
== Bygard, urtehage og avlsgard == | |||
Til bustad hadde Rhodius kjøpt seg ein bygard i det nye Christiania som vart bygde under Akershus etter 1624. Huset vart for lite for han, og han sette i slutten av 1640-åra i gang og bygde på det. Da berre noko takarbeid stod att, fekk han vanskar med dei kommunale styrsmaktene, nærare bestemt byfuten, som stogga arbeidet av di Rhodius ikkje hadde søkt om nødvendig løyve.<ref>Staholderskabets Extractprotokol bd. 2 side 152-153</ref> | |||
I 1647 vart Rhodius tillagd ei av godssamlingane som låg til [[Leksikon:Domkapitel|domkapitelet i Christiania]].<ref>[http://da2.uib.no/cgi-win/WebBok.exe?slag=lesside&bokid=riksreg8&sideid=260&storleik= NRR VIII side 517-518 (9.6.1647).]</ref> Samlinga bestod av ei lang rad gardar og gardpartar spreidd over store delar av det sentrale [[Austlandet]], og som han altså fekk leigeinntektene av. Iallfall ein av gardane, [[Grorud gård|Grorud]] nær Christiania, kan det ut frå ei innførsel i [[skattematrikkelen 1647]]<ref>[http://da2.uib.no/cgi-win/WebBok.exe?slag=lesside&bokid=skattakershus1647&sideid=34&innhaldid=2&storleik= Skattematrikkelen 1647, Akershus side 68]</ref> sjå ut til at Rhodius dreiv for eiga rekning som [[Leksikon:Avlsgård|avlsgard]]. Han budde ikkje der, men hadde heller leigde folk til å drive gardsbruket. Det er kjent at Rhodius hadde urtehage for å dyrke planter til medisinsk bruk. Ein avlsgard som Grorud kan sjølvsagt ha vore nytta til det føremålet. Meir sannsynleg er det likevel at urtehagen låg på ei av løkkene rett ved byen, og at gardsbruket på Grorud heller vart drive for å forsyne doktorens hushald i Christiania med kjøt, korn og mjølk til dagleg bruk. | |||
== Fangenskapet == | == Fangenskapet == | ||