Hans Barlien: Forskjell mellom sideversjoner

<onlyinclude>{{thumb høyre|Årgård.jpg|Årgård i Namdalseid. Bygningen var reist av Hans Barlien i 1813, men har vore ombygd etter det. Fotografiet er udatert, men teke før 1954.|Ukjent}}

Haugianaren [[Otto Carlsen Bacherud]] frå Hedmark hadde i 1803 med Hauges hjelp kjøpt garden [[Survika]] i [[Otterøy]] ([[Fosnes kommune|Fosnes]]). Der starta han i 1808 opp eit glasverk, og han fekk med seg Hans Barlien og [[Paul Anziøn]] som partseigarar med ein tredjepart på kvar.<ref>Aavatsmark, O.S. 1954:36-37.</ref> Barlien var også partseigar i eit skip, ein skonnert på 50 [[Leksikon:Lest|kommerselester]], som vart bygd i Survika i 1809.<ref>Aavatsmark, O.S. 1954:38.</ref>

Det fyrste kjente trykte arbeidet frå hans hand stod i [[Trondhjemsk Budstik]] 1. mars 1800. Det var ei omsetjing av dei tid bodorda frå dansk til trøndsk (overhallsk) målføre. Det byrjar slik:

Barlien fekk tidleg samband med opplysningskrinsen rundt [[Sivert Aarflot|Sivert]] og sonen [[Rasmus Aarflot]] på [[Ekset]] i [[Volda]], og skreiv i 1810 fleire artiklar om landbruksspørsmål i bladet som kom ut der, [[Norsk Landboeblad]]. Han byrja allereie nå å planleggje eit liknande boktrykkeri på Årgård som Aarflot'ane hadde på Ekset, men hadde vanskar av praktisk art og med å få løyve. Trykkeriet stod ferdig på Årgård rundt 1820, men vart teke i bruk fyrst ved hjelp av den danske typografen og avisutgjevar [[Søren Rasmussen (boktrykker)|Søren Rasmussen]], som hadde opphald på Årgård i 1835. Da utgav dei tre dobbeltnummer av «[[Melkeveien (publikasjon)|Melkeveien]]», eit blad som Barlien hadde gjeve ut to dobbeltnummer av fem år tidlegare (1830), trykt i Trondheim.  

{{thumb høyre|Barlien skrift.jpg|Tittelbladet på Hans Barliens brosjyre frå 1815.|}}Hans Barlien vart vald inn på det fyrste ordinære stortinget 1815-1816, som andre representant frå Nordre Trondhjems amt. Finansvesenet, derunder særleg korleis ein skulle forholde seg til Eidsvollsgarantien, var eit av dei viktigaste spørsmåla som vart behandla. Barlien engasjerte seg sterkt i dette, og fekk trykt ein brosjyre der han gjorde greie for sine synspunkt, «Anmærkninger betræffende Pengevæsenet. En Nationalsag». Barlien gjekk sterkt inn for å halde fast ved statsgarantien, og like sterkt mot eit forslag om å opprette ein privat seddelbank, av di det ville «lægge Grundvold til en Penge-Adel som i Despotisme og Grusomhed skulde kunne overgaa alt hvad man kan tænke sig».<ref>Aavatsmark, O.S. 1954:67.</ref> Elles tala Barlien på Stortinget sterkt mot særrettane til handelsborgarskapet, han ville oppheve sagbruksprivilega, han var for å gjennomføre Grunnlovas intensjon om alminneleg verneplikt, og han ville selje det benefiserte godset til leiglendingane. Det mest radikale var grunnlovsforslaget hans om å oppheve røysteretten for embetsmenn.

Da det i juli 1815 oppstod eit ledig sete i [[Lagtinget]], lykkast det motstandarane til Barlien å få han plassert der, opplagt med det føremål å få svekka hans innverknad i Stortinget.<ref>Koht, H. 1923, jf.[http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2006081400016#176 Claus Pavels Dagbogs-Optegnelser 1815-1816 s. 167-168]</ref>

Den 25. mars kom dei to til Christiania, og budde over ein månad hjå Barliens dotter og svigerson Schow. Mellom anna vitja Barlien statthaldaren grev Sandels. Frå Christiania gjekk turen over [[Eidsvoll]] til [[Ringsaker]]. Dei budde fleire dagar på [[Hovinsholm]] på [[Helgøya]], hjå bondepolitikaren løytnant og proprietær [[Jacob Hoel]]. Deretter var dei på [[Hol (Nes på Hedmarken)|Hol]] på Nes hjå den vidgjetne bondeføraren [[Halvor Hoel]], bror av Jacob. Venteleg hadde Barlien og Halvor Hoel treft kvarandre tidlegare i samband med stortinget 1815-186, der dei båe var var innvalde, men der Hoel ikkje fekk godkjent sine fullmakter på grunn av rettslege klagemål mot han. Medan dei var på Hol, besøkte dei også grannebonden [[Peder Aske]], som hadde sona fengselsstraff for si rolle i den [[Bondeaksjonene 1818|bonderøra]] som Halvor Hoel hadde stått i spissen for i 1818.

Eilert Sundt fekk høyre om Hans Barlien at han «udbredte mellem Almuen haandskrevne Oversættelser af Voltaires antichristelige Bøger [...] og bidrog vist meget til, at Almuen der endnu i Nabobygderne staar i ugunstigt Rygte for Fritænkeri».<ref>Sundt, E. 1852:144.</ref> Blant tiltalepunkta mot Barlien i 1830 var «at han hadde søgt at udbrede vildfarende Lære, og i dette øiemed tillige udlaant og anbefalet samt dels selv holdt Forelæsninger af Skrifter der staar i Strid med Religionslæren» og «at have bespottet Gud ved at erklære at han er for gammel til at tro paa, og at Frelseren var en Horunge af en jødisk gevorben Soldat». Iallfall det siste nekta Barlien på det mest bestemte at han hadde sagt. På den andre sida er det ingen tvil om at Barlien var sterkt påverka av rasjonalismen. Allereie i Overhalla hadde han lese tidsskriftet ''Jesus og Fornuften'' som kom ut i København 1797-1801, redigert av den danske rasjonalistiske teologen Otto Horrebow.<ref>Aavatsmark, O.S. 1954:142-143.</ref> Barliens tankar om det guddommelege skilde seg skarpt frå det biletet som vart skapt gjennom den gjengs barnelærdomen. Han opponerte kraftig mot forestillingane om at Gud skulle ha menneskelege eigenskapar og kjensler som glede, vreide og anger. Det guddommelege vesen var for Barlien ei kraft som fyller det uendelege rom. Gud er i naturen, og Guds lov er naturens lov. Aavatsmark konstaterer at Barliens gudsomgrep var panteistisk.<ref>Aavatsmark, O.S. 1954:144.</ref>

Hans Barlien emigrerte til USA i juni 1837 med skipet Enigheden frå Stavanger. Han var da 65 år gammal. Da hadde han seld Årgård for 6000 spesidalar til sin tidlegare konkurrent i glasproduksjonsverksemda, C.G.Vogelsang. Allereie i 1834 hadde han seld bygården sin i Trondheim for 350 spesidalar til marketentar Rønning. Med dette hadde Barlien klara all gjeld og forpliktelsar, og framleis med ein brukbar startkapital i det nye landet.

<references/>

==Eksterne lenkjer==

 

[[Kategori:Namdalseid kommune]]

[[kategori:Leksvik]]

[[kategori:Indre Fosen kommune]]

[[Kategori:Gardbrukere]]