Veiledere, Administratorer
9 134
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
Ingen redigeringsforklaring |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>'''[[Hans Schikkelstad|Hans Hansen Schikkelstad]]''' (fødd i [[Vardal]] i nåverande [[Gjøvik kommune]] [[4. september]] [[1789]], død same stad [[29. mars]] [[1843]]) var gardbrukar, handverkar, industrigründer og politikar. Hans liv og næringsverksemd teiknar eit klassisk bilete av den tidlege industrialiseringa, frå handverk og [[husindustri]] over [[forlag|forlagsorganisering]] av produksjonen til moderne fabrikkdrift. Han grunnla [[Brusveen Staaltraad og Spigerfabrik]], som over dei neste to-tre generasjonane skulle utvikle seg til industribedrifta [[Mustad & Søn]], som i dag er eit verdsomspennande konsern. | <onlyinclude>'''[[Hans Schikkelstad|Hans Hansen Schikkelstad]]''' (fødd i [[Vardal]] i nåverande [[Gjøvik kommune]] [[4. september]] [[1789]], død same stad [[29. mars]] [[1843]]) var gardbrukar, handverkar, industrigründer og politikar. Hans liv og næringsverksemd teiknar eit klassisk bilete av den tidlege industrialiseringa, frå handverk og [[husindustri]] over [[forlag|forlagsorganisering]] av produksjonen til moderne fabrikkdrift. Han grunnla [[Brusveen Staaltraad og Spigerfabrik]], som over dei neste to-tre generasjonane skulle utvikle seg til industribedrifta [[Mustad & Søn]], som i dag er eit verdsomspennande konsern. | ||
| Linje 9: | Linje 9: | ||
Nedre Bråstad var ein gard av solid storleik. I følgje folketeljinga 1801 låg det fem husmannsplassar til garden.<ref>{{folketelling person|pf01058259001515|Hans Hansen Nedre Bråstad|1801|Vardal}}</ref> Det budde tre [[innerst|innerstar]] (leigebuarar) der. Den eine av dei var spinnerske, og to karar var dagleigarar. Det var fem tenestefolk. På det tidspunktet hadde Hans Hansens halvbror Peder overteke drifta, da faren var død året før. Hans var 14 år gammal og budde heime. I 1808 var det registrert 8 hestar, 20 kyr og 20 sauer på garden.<ref>Pryser, T. 2013:76</ref> | Nedre Bråstad var ein gard av solid storleik. I følgje folketeljinga 1801 låg det fem husmannsplassar til garden.<ref>{{folketelling person|pf01058259001515|Hans Hansen Nedre Bråstad|1801|Vardal}}</ref> Det budde tre [[innerst|innerstar]] (leigebuarar) der. Den eine av dei var spinnerske, og to karar var dagleigarar. Det var fem tenestefolk. På det tidspunktet hadde Hans Hansens halvbror Peder overteke drifta, da faren var død året før. Hans var 14 år gammal og budde heime. I 1808 var det registrert 8 hestar, 20 kyr og 20 sauer på garden.<ref>Pryser, T. 2013:76</ref> | ||
Hans Schikkelstad vart gift med Marte Gulbrandsdt. Etnestad. Dei fekk tre born: Nils (1814-1834), Anne Marie som vart gift med [[Ole Mustad]] og Kristine Fredrikka som døydde tre år gammal. | Hans Schikkelstad vart gift med Marte Gulbrandsdt. Etnestad eller Etnestrand, frå [[Ringsaker]].<ref>«Etnestad» hjå Lauvdal, T. 1941:360, «datter av gaardbruker Gulbrand Olsen Etnestrand, Ringsager» hjå Lindstøl, T. 1914.</ref> Dei fekk tre born: Nils (1814-1834), Anne Marie som vart gift med [[Ole Mustad]] og Kristine Fredrikka som døydde tre år gammal. | ||
== Gardbrukar, handverkar, forleggar == | == Gardbrukar, handverkar, forleggar == | ||
| Linje 17: | Linje 17: | ||
== Fabrikkeigar == | == Fabrikkeigar == | ||
I 1832 sette så Schikkelstad i gang ståltrådproduksjon lokalt, da han grunnla Brusveen Spiger- og Staaltraadfabrik. Dei fyrste to åra var dette i partnarskap med [[Ole Hunn]]. Fabrikken vart bygd på garden Brusveens grunn og fekk vasskraft frå [[Hunnselva]]. Schikkelstad hadde kjøpt garden for å skaffe grunn til fabrikken, og nokre år seinare, i | I 1832 sette så Schikkelstad i gang ståltrådproduksjon lokalt, da han grunnla Brusveen Spiger- og Staaltraadfabrik. Dei fyrste to åra var dette i partnarskap med [[Ole Hunn]]. Fabrikken vart bygd på garden Brusveens grunn og fekk vasskraft frå [[Hunnselva]]. Schikkelstad hadde kjøpt garden for å skaffe grunn til fabrikken, og nokre år seinare, i 1838, busette han og kona seg der. Tre år seinare flytta også dottera og svigersonen inn der. | ||
Ei tid var Schikkelstad medpaktar på [[Gjøvik Glasverk]],<ref>Lindstøl</ref> som vart sett i gang frå 1806 ved utløpet av Hunnselva i nåverande Gjøvik by, litt nedanfor Brusveen. | Fabrikken fekk raskt bortimot 30 tilsette. Avsetnaden gjekk dei fyrste åra via landhandlarar på Opplanda, men rundt 1840 kan ein sjå at fabrikken har kundar over store delar av Austlandet, Sørlandet og Vestlandet. Ved Schikkelstads død 1843 heldt drifta fram i regi av enkja Marte og svigersonen | ||
Ei tid var Schikkelstad medpaktar på [[Gjøvik Glasverk]],<ref>Lindstøl. T. 1914.</ref> som vart sett i gang frå 1806 ved utløpet av Hunnselva i nåverande Gjøvik by, litt nedanfor Brusveen. | |||
== Politikar == | == Politikar == | ||
Hans | Hans Schikkelstad engasjerte seg allereie som ung mann i politikk og samfunnsliv, og fekk raskt ein posisjon i bygda. Det kan ein sjå mellom anna av at han var med blant underskrivarane på adressa til Christian Frederik da Vardal avla eid til sjølvstendepolitikken 4. mars 1814.<ref>[http://arkivverket.no/URN:db_read/db/39775/294/ Vardals adresse til Christian Frederik 4. mars 1814, kopi av original] og [http://1814.arkivverket.no/#mandate/120/transcribed transkribert]</ref> | ||
I 1810 vart det i Vardal oppretta eit slags kommunestyre, 27 år før [[formannskapslovene]]. «Alle Almuesmænd og Gaardopsiddere i Vardal Præstegjæld» 25 underskrifter) valde ein rekneskapsførar og eit representantskap til å bistå han, diskutere og fatte beslutningar i saker som vedkom alle «Almueregnskaber» (kyrkje, vegvesen, ålmenning m.m.)<ref>Lauvdal, T., 1930:227-232.</ref> Hans Schikkelstad var ein av dei fire valde representanatane. Han var på det tidspunktet 21 år gammal. | |||
Da det kommunale sjølvstyret vart innført i 1837, vart Schikkelstad vald til bygda sin fyrste ordførar (1838-1839). Da hadde han bak seg ein periode som stortingsrepresentant. Han var 2. suppleant (vara) til «bondestortinget» 1830, og vart innvald som 4. representant for Kristians amt til Stortinget 1833. Der sat han for øvrig saman med nevøen [[Peder Fauchald]]. Schikkelstad var medlem av militærkomiteen på Stortinget. | |||
Schikkelstad sat i styret for [[Christians Amts Landhusholdningsselskab]], som var i verksemd 1830-1837.<ref>Lauvdal, T. 1930:232.</ref> | |||
== Referansar == | == Referansar == | ||
| Linje 32: | Linje 40: | ||
*Pryser, Tore: ''1814 i Oppland. Bønder, øvrighet og soldater,'' Pax forlag, Oslo 2013. | *Pryser, Tore: ''1814 i Oppland. Bønder, øvrighet og soldater,'' Pax forlag, Oslo 2013. | ||
*Tranberg, Anna: «Husindustri i totenbygdene på 1700- og 1800-tallet», i ''[[Heimen]]'' nr. 3 2007. | *Tranberg, Anna: «Husindustri i totenbygdene på 1700- og 1800-tallet», i ''[[Heimen]]'' nr. 3 2007. | ||
{{DEFAULTSORT:Schikkelstad, Hans}} | |||
[[Kategori:Gjøvik kommune]] | |||
[[Kategori:Personer]] | |||
[[Kategori:Industrigründere]] | |||
[[Kategori:Gardbrukere]] | |||
[[Kategori:Ordførere]] | |||
[[Kategori:Stortingsrepresentanter]] | |||
[[Kategori:Fødsler i 1789]] | |||
[[Kategori:Dødsfall i 1843]] | |||