29 014
redigeringer
→Båtar ein veit om:: retter lenke
m (Filmstubb) |
(→Båtar ein veit om:: retter lenke) |
||
| Linje 42: | Linje 42: | ||
*'''Gamlenotebaaden''': 1881. Bjergnings løn til Ole Aarsæt Ø for gamle Notebaaden kr. 1,-. | *'''Gamlenotebaaden''': 1881. Bjergnings løn til Ole Aarsæt Ø for gamle Notebaaden kr. 1,-. | ||
*'''Kjirkebaad frå Hestenes i Norfjord''': 1881. Kjøbet kr. 39,12. Fragt på Dampskibet Fra Eidet til Hestenes pær Person 85 øre, dito 85 øre. Fragt for Baaden fra Hestenes til Naustdal 2 k 15 øre, for Pærsonerne 60 øre, dito 60 øre. Kjørsle Over edet 5kr. Total 49 k 5 øre. Erling Bjørkedal fortel at på Bjørkedalen hadde dei fleste båtbyggjaren på denne tida eit transportmiddel dei kalla "Longskjøkje" (uttale omlag slik): Ei firehjula toaksla hestevogn av tre og med stillbar akselavstand. Den er omlag 6 meter lang og er berekna til køyring av stokkar og material opp til om lag ti meter og båtar opp til omlag 25 fot. Vogna har bremser rett på hjulskodninga (som diligencen i ville vesten), men av kraftigare type. Ein hengde bremsestokken opp i kjetting mot hjulskodninga og brukte spett til å rotere stokken mot skodninga for kraftig bremsing. Ei slik vogn var truleg leigd for 5 kroner til køyring over Bjørkedalsbrekka til Kilsfjorden. Denne båten kan vere Lissjenotabåten, og at Tispa (den gamle kyrkjebåten med tilhald i Holmen er opproten), kven veit. | *'''Kjirkebaad frå Hestenes i Norfjord''': 1881. Kjøbet kr. 39,12. Fragt på Dampskibet Fra Eidet til Hestenes pær Person 85 øre, dito 85 øre. Fragt for Baaden fra Hestenes til Naustdal 2 k 15 øre, for Pærsonerne 60 øre, dito 60 øre. Kjørsle Over edet 5kr. Total 49 k 5 øre. Erling Bjørkedal fortel at på Bjørkedalen hadde dei fleste båtbyggjaren på denne tida eit transportmiddel dei kalla "Longskjøkje" (uttale omlag slik): Ei firehjula toaksla hestevogn av tre og med stillbar akselavstand. Den er omlag 6 meter lang og er berekna til køyring av stokkar og material opp til om lag ti meter og båtar opp til omlag 25 fot. Vogna har bremser rett på hjulskodninga (som diligencen i ville vesten), men av kraftigare type. Ein hengde bremsestokken opp i kjetting mot hjulskodninga og brukte spett til å rotere stokken mot skodninga for kraftig bremsing. Ei slik vogn var truleg leigd for 5 kroner til køyring over Bjørkedalsbrekka til Kilsfjorden. Denne båten kan vere Lissjenotabåten, og at Tispa (den gamle kyrkjebåten med tilhald i Holmen er opproten), kven veit. | ||
* '''«Tispa/Lissjenotabåten»''': I kjend tid bruk til Lissjenota. Etter notabruken var avslutta reparert og var ei tid i Grøndalsvatnet for å frakte gamle Skinvikstova innom vatnet til hytte. Kom tilbake til naustet sitt etter fraktoppdrag. Er saman med nøtene gitt vekk til [[Hjørundfjord kulturvernlag]] på [[Bjørke]] og står i [[Notanaustet på Bjørke]] (2010). Her er og «Lissjenota» og ei lita not til som anten er ei «stengjenot» eller «framtakarnot/orkastnot». I båten er feste for spel, no med spel frå notlaget på Bjørke. <br /> Den har same namn som kyrkjebåten til Holsvik, Åsen, Åslid, Skare, Djuvik (sjå ''[[Voldasoga]]'' b. II, s. 434). I Holsvik notlag er sagt at kyrkjebåten vart «lagde utyve bak og sett speiel i», altså ombygd til gavlbåt til bruk for not, men Per Årviknes skriv i ''Voldasoga'' II at kyrkjebåten rotna opp i lag med naustet. "Tispa" er "rogavl" med eit årepar. Lengde/breidd/djupte er 5,83 (med rull 5,96)/1,89/0,69 (overkant kjøl til rip midt i båt) meter. Båten har vore seks-bording både som båt med stamn i begge endar og som fyrste runde gavlbåt. Så er den "skoren yve" med 3,5 cm på kjempebordet (halve hola til keipefesta syner enno) og borda opp til sju-bording (har no sju omfar). Dermed er det freistande å tru på historia om at det er kyrkjebåten "Tispa" med naust i Holmen som vart ledig då [[Austefjord kyrkje]] vart bygd i 1879. Sume i notlaget sa at "Tispa" vart "lagde ut yve og sette speiel i". Ombygging frå bakstamn til "gavl" i båten føregjekk på den måten at ein skifta dei bakre borda frå andre eller tredje omfar frå kjølen og opp. Bak vart desse borda festa på gavlen/spegelen. På "Tispa" ser ein at stamnen går eit stykke opp på spegelen på utsida. Var båten for liten eller hadde for lite bereevne til bruken la ein ofte eit "omfar" (borda opp med eit bord ekstra på høgda heilt rundt) til slutt. Slik ser det ut som "Tispa" og har gått frå liten til stor båt. Den har "dokker" og "rull" på spegelen. På Storetofta er hengsle i bakkant for spel brukt i Holsvik notlag. Der er ei gamaldags "sute" utan rull i for taustyring så tauet frå spelet stramma nok framover i båten. I naustet på Bjørke, der båten står no (2010) er innsett anna type spel enn brukt i Holsvik Notlag. | * '''«Tispa/Lissjenotabåten»''': I kjend tid bruk til Lissjenota. Etter notabruken var avslutta reparert og var ei tid i Grøndalsvatnet for å frakte gamle Skinvikstova innom vatnet til hytte. Kom tilbake til naustet sitt etter fraktoppdrag. Er saman med nøtene gitt vekk til [[Hjørundfjord kulturvernlag]] på [[Bjørke (Ørsta)|Bjørke]] og står i [[Notanaustet på Bjørke]] (2010). Her er og «Lissjenota» og ei lita not til som anten er ei «stengjenot» eller «framtakarnot/orkastnot». I båten er feste for spel, no med spel frå notlaget på Bjørke. <br /> Den har same namn som kyrkjebåten til Holsvik, Åsen, Åslid, Skare, Djuvik (sjå ''[[Voldasoga]]'' b. II, s. 434). I Holsvik notlag er sagt at kyrkjebåten vart «lagde utyve bak og sett speiel i», altså ombygd til gavlbåt til bruk for not, men Per Årviknes skriv i ''Voldasoga'' II at kyrkjebåten rotna opp i lag med naustet. "Tispa" er "rogavl" med eit årepar. Lengde/breidd/djupte er 5,83 (med rull 5,96)/1,89/0,69 (overkant kjøl til rip midt i båt) meter. Båten har vore seks-bording både som båt med stamn i begge endar og som fyrste runde gavlbåt. Så er den "skoren yve" med 3,5 cm på kjempebordet (halve hola til keipefesta syner enno) og borda opp til sju-bording (har no sju omfar). Dermed er det freistande å tru på historia om at det er kyrkjebåten "Tispa" med naust i Holmen som vart ledig då [[Austefjord kyrkje]] vart bygd i 1879. Sume i notlaget sa at "Tispa" vart "lagde ut yve og sette speiel i". Ombygging frå bakstamn til "gavl" i båten føregjekk på den måten at ein skifta dei bakre borda frå andre eller tredje omfar frå kjølen og opp. Bak vart desse borda festa på gavlen/spegelen. På "Tispa" ser ein at stamnen går eit stykke opp på spegelen på utsida. Var båten for liten eller hadde for lite bereevne til bruken la ein ofte eit "omfar" (borda opp med eit bord ekstra på høgda heilt rundt) til slutt. Slik ser det ut som "Tispa" og har gått frå liten til stor båt. Den har "dokker" og "rull" på spegelen. På Storetofta er hengsle i bakkant for spel brukt i Holsvik notlag. Der er ei gamaldags "sute" utan rull i for taustyring så tauet frå spelet stramma nok framover i båten. I naustet på Bjørke, der båten står no (2010) er innsett anna type spel enn brukt i Holsvik Notlag. | ||
{{thumb|Setjing av Storenota AMU-0044 15.jpg|Setjing av Storenota}} | {{thumb|Setjing av Storenota AMU-0044 15.jpg|Setjing av Storenota}} | ||
* '''Storenotabåt''': Syner heilt til høgre på Styrkar Skare-bilete frå ca. 1910 på Follabugen. Her syner ein gavlbåt med rull i dokker på spegelen bak. Frå "Holsvik-annalane" etter Martinus Holsvik f.1843 ser ein at båten er bestilt av Austefjord/Østefjorden Notlag i 1878 hos Sjur R. S. Strømme. Sjur Strømme (Straume) og Johans Kjille (Kile) er oppført som båtbyggarar. 20. april er M. Holsvik, L. Skinvik, J. Løfold, H. Dyvik, O. Skare, H. Aaslid, J. Leite og E. V. S. Førde til Kile og hentar seg ein "rektig pen Baad". Betaling er totalt 30 spesidalarar betalt med 18 spesidalarar ved henting og resten betalt før fyrste pinsedag same år. Vel heime har notlaget kjøpt 3 "pegler" linolje, 2 pund sinkkvit måling og 1 "lod" pariserblå måling. Dermed må det vere ein flott båt som 1. mai 1878 blir brukt for fyrste gong med not. Karane likte båten dårleg i bruk. Det kan no ikkje ha vore så frykteleg gale, for det er notert at dei tok 900 storseid. Båten blir utrusta med mastr og fleire segl. Dei påfylgjande åra er det utbetalt landlut og leige av salteplass langs Austefjorden, Klisfjorden, Dalsfjorden og Ørstafjorden. Skal ein tru resten av opplysingane har den vore i bruk til Storenota og Seidenota til 1924 då "Gimbra"/"Levan" tok over. Det er vel god grunn til å tru at Storenotabåten i størrelse og form har vore rimeleg lik Årset Notlag sin båt som står på Sunnmøre Museum og som Austefjord Museum har modell laga av Andreas Årsetøy av. | * '''Storenotabåt''': Syner heilt til høgre på Styrkar Skare-bilete frå ca. 1910 på Follabugen. Her syner ein gavlbåt med rull i dokker på spegelen bak. Frå "Holsvik-annalane" etter Martinus Holsvik f.1843 ser ein at båten er bestilt av Austefjord/Østefjorden Notlag i 1878 hos Sjur R. S. Strømme. Sjur Strømme (Straume) og Johans Kjille (Kile) er oppført som båtbyggarar. 20. april er M. Holsvik, L. Skinvik, J. Løfold, H. Dyvik, O. Skare, H. Aaslid, J. Leite og E. V. S. Førde til Kile og hentar seg ein "rektig pen Baad". Betaling er totalt 30 spesidalarar betalt med 18 spesidalarar ved henting og resten betalt før fyrste pinsedag same år. Vel heime har notlaget kjøpt 3 "pegler" linolje, 2 pund sinkkvit måling og 1 "lod" pariserblå måling. Dermed må det vere ein flott båt som 1. mai 1878 blir brukt for fyrste gong med not. Karane likte båten dårleg i bruk. Det kan no ikkje ha vore så frykteleg gale, for det er notert at dei tok 900 storseid. Båten blir utrusta med mastr og fleire segl. Dei påfylgjande åra er det utbetalt landlut og leige av salteplass langs Austefjorden, Klisfjorden, Dalsfjorden og Ørstafjorden. Skal ein tru resten av opplysingane har den vore i bruk til Storenota og Seidenota til 1924 då "Gimbra"/"Levan" tok over. Det er vel god grunn til å tru at Storenotabåten i størrelse og form har vore rimeleg lik Årset Notlag sin båt som står på Sunnmøre Museum og som Austefjord Museum har modell laga av Andreas Årsetøy av. | ||