323 387
redigeringer
Løypestrengar i Austefjorden (Volda) (vis kilde)
Sideversjonen fra 27. nov. 2023 kl. 08:36
, 27. nov. 2023Teksterstatting – «|N|6,» til «|N|6.»
m (Teksterstatting – «|N|6,» til «|N|6.») |
|||
| (21 mellomliggende versjoner av 5 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>'''[[Løypestrengar i Austefjorden (Volda)]]''' er eit oversyn over slike innretningar ein kjenner i dag.</onlyinclude> | |||
==Løypestrengar i Høydalen== | ==Løypestrengar i Høydalen== | ||
Her skulle gjerne vore presentert full oversikt på Løypestrengar i Høydalen, men det er jammen ikkje lett. Tek her med frå «Ytre Høydalen». Kan ikkje hugse at eg har sett når dei var i bruk. Det var ein streng i Rabben, | <onlyinclude>Her skulle gjerne vore presentert full oversikt på Løypestrengar i Høydalen, men det er jammen ikkje lett. Tek her med frå «Ytre Høydalen». Kan ikkje hugse at eg har sett når dei var i bruk. Det var ein streng i Rabben, </onlyinclude>{{koord|62.05572|N|6.20865|Ø}}<onlyinclude>, den finn ein i terrenget, lett å sjå i Joledalsråsa. Ser ut som dimensjonen har vore om lag 5/16 tomme. På Øggarden var strammespel på eit par stader</onlyinclude> {{koord|62,05857|N|6.20685|Ø}} kart referansa til området er omlag då ein ikkje har funne strengfeste.<onlyinclude> Går ein nøye gjennom terrenget vil ein truleg finne restar av strengen opp i bakkane der. Vidare var det Løypestrengar i Bøstranda. Ein innom Storeklubben, </onlyinclude>{{koord|62.07555°|N|6.19994°|Ø}}<onlyinclude> og ein i området mellom Dekkja og Lissjeklubben </onlyinclude>{{koord|62.07480|N|6.20319|Ø|}}. | ||
'''Martinus H. Høydal''', f. 09.03.1864, d. 29.01.1944, var i slutten på krigen i skogen å veda saman med drengen i området framanfor (sørom) Storeskredene. Då brukte dei løypestreng for å få vedastrongane ned frå dei bratte skogsidene. På eit eller anna vis vart Martinus fast i vedstrongen når dei hekta den på løypestrengen så han følgde med eit stykke før han datt ned.</onlyinclude> Annlaug Hjorthaug, f. 24.04.1938, fortel at han vart sengeliggande etter denne hendinga. Kor lenge veit me ikkje då tidspunkt for ulukka er ukjent. Annlaug var, som årstala viser, lita jente når dette hende men hugsar at han var blå på heile ryggen. Terenget der dette hende er bratt og vanskeleg med stor stein og det som me på dialekt kallar urahol. | |||
'''Indre Høydalen,''' daglegtale innom elva, var det løypestrengar fleire stader. I Høydalsvikane var det to strengar frå mest same feste ved Vikesætra, «Brenderota», ein streng gjekk ned på Flotane og den andre midt ut i tuna i Høydalsvikane. Bruka i Høydalsvikane hadde slætte, område for slått, på austsida i Langedalen, heiter den dag i dag Vikeslætta. Derfrå hadde dei løypestreng til Vikelødene langt lavare og på vestsida av elva. Der hadde dei hesjar og turka graset og lagra høyet i hus til vinteren når det skulle køyrast heim. Det har nok vore fleire strengar serleg vedastrengar i skogsidene i Dalen. Vonar at ein kvan hugsar. | |||
'''Indre Høydalen,''' daglegtale innom elva, var det løypestrengar fleire stader. I Høydalsvikane var det to strengar frå mest same feste ved Vikesætra, «Brenderota», ein streng gjekk ned på Flotane og den andre midt ut i tuna i Høydalsvikane. Bruka i Høydalsvikane hadde | |||
==Taubaner== | ==Taubaner== | ||
'''Ola Ødegård''', f. 18.09.1911 d. 27.12.1978, bygde snikkarverkstad i Øvsteberget midt på 1940 talet. Han sette då opp ei taubane frå Reita nova og til Øvsteberget for å få støypesand til gards. Dei henta i alle fall noko av sanden i Espe haugen like ved brauta ned til sjøen. Køyrde med hest og kjerre fram til strengfeste på Reita nova og vidare med taubane opp til Øvsteberget. Det har nok vore arbeidsamt. I denne tida var det ikkje annan veg til Berget enn ei verkeleg bratt braut som ikkje var egna for tunge lass oppover. Vegbana var og berre stein, det var vel det einaste som heldt i bratta. | '''Ola Ødegård''', f. 18.09.1911 d. 27.12.1978, bygde snikkarverkstad i Øvsteberget midt på 1940 talet. Han sette då opp ei taubane frå Reita nova og til Øvsteberget for å få støypesand til gards. Dei henta i alle fall noko av sanden i Espe haugen like ved brauta ned til sjøen. Køyrde med hest og kjerre fram til strengfeste på Reita nova og vidare med taubane opp til Øvsteberget. Det har nok vore arbeidsamt. I denne tida var det ikkje annan veg til Berget enn ei verkeleg bratt braut som ikkje var egna for tunge lass oppover. Vegbana var og berre stein, det var vel det einaste som heldt i bratta. | ||
'''Sivert M. Høydal''', f. 11-1.1901, d.10.10.1960, sette opp taubane frå tunet og opp på «Marafallet» for å transportere husdyrgjødsel opp til ein slåtteteig. Lengda på taubana var rundt 150 meter og gjekk til øvre kant på stykket. Nedst på stykket er ein hammar der var bukk for løypestrengen. Namnet «Marafallet» må vel ha samanheng med at ei merr har ramla utfor ein gong i tida. Siste åra vart ho avlinga (andre slått) teke ned med på strengen og lagt i silo. Fyrste slått vart då dregen ned på sloje. | '''Sivert M. Høydal''', f. 11-1.1901, d.10.10.1960, sette opp taubane frå tunet og opp på «Marafallet» for å transportere husdyrgjødsel opp til ein [[Slåttemark|slåtteteig]]. Lengda på taubana var rundt 150 meter og gjekk til øvre kant på stykket. Nedst på stykket er ein hammar der var bukk for løypestrengen. Namnet «Marafallet» må vel ha samanheng med at ei merr har ramla utfor ein gong i tida. Siste åra vart ho avlinga (andre slått) teke ned med på strengen og lagt i silo. Fyrste slått vart då dregen ned på sloje. | ||
'''Adolf Nygård''', f. 14.08.1895 d. 26.06.1982, sette opp ei taubane for å få husdyrgjødselen mote bakke til areala som låg lenger sør i dalen. Brauta opp frå tunet var tung så lassa med hest vart små. Det er dette Adolf har funne å endre på når han laga taubane frå gjødselkjellaren og til svingen på Timbrebakken. Spelet stod på øvresida av vegen og når kassa med gjødsel kom opp var det eit slag på låsearmen, botnen opna og gjødselen vart liggande i ein haug på øvre vegkant så ny vende. Det tok vel noko tid men slik vart første etappe gjennomført. Neste var hest og vogn, lesse opp og køyre det dit det var tenkt. Dette var før vegane som er der i dag var ferdige. | '''Adolf Nygård''', f. 14.08.1895 d. 26.06.1982, sette opp ei taubane for å få husdyrgjødselen mote bakke til areala som låg lenger sør i dalen. Brauta opp frå tunet var tung så lassa med hest vart små. Det er dette Adolf har funne å endre på når han laga taubane frå gjødselkjellaren og til svingen på Timbrebakken. Spelet stod på øvresida av vegen og når kassa med gjødsel kom opp var det eit slag på låsearmen, botnen opna og gjødselen vart liggande i ein haug på øvre vegkant så ny vende. Det tok vel noko tid men slik vart første etappe gjennomført. Neste var hest og vogn, lesse opp og køyre det dit det var tenkt. Dette var før vegane som er der i dag var ferdige. | ||
| Linje 21: | Linje 21: | ||
</gallery> | </gallery> | ||
==Follabygda== | ==Løypestrengar i Follabygda== | ||
'''Håvika:''' Gnr 77. Der var fire bruk og nokre hadde vedastrengar i Håvikstranda i skogsmarka oppom gamlevegen. Om alle brukarane hadde streng er ikkje kjent til denne tid. | '''Håvika:''' Gnr 77. Der var fire bruk og nokre hadde vedastrengar i Håvikstranda i skogsmarka oppom gamlevegen. Om alle brukarane hadde streng er ikkje kjent til denne tid. | ||
Johangarden 77/2 hadde ein løypestreng ein stad fram i koppen for å ta ned skog som snøfonna hadde lagt ned. Dette var truleg ein gong på 1940/50 talet og det var berre i ei kort periode. | Johangarden 77/2 hadde ein løypestreng ein stad fram i koppen for å ta ned skog som snøfonna hadde lagt ned. Dette var truleg ein gong på 1940/50 talet og det var berre i ei kort periode. | ||
| Linje 29: | Linje 29: | ||
Løypestreng var ein jarnstreng om lag 6 mm tjukk, strakt opp i bratte lier for løyping (nedfiring) av gras, ved og liknande. | Løypestreng var ein jarnstreng om lag 6 mm tjukk, strakt opp i bratte lier for løyping (nedfiring) av gras, ved og liknande. | ||
På brattlendte bruk på Vestlandet der det var vanskeleg å kome fram med hest og slede, var løypestrengen eit nyttig hjelpemiddel langt fram på 1900-talet. | På brattlendte bruk på Vestlandet der det var vanskeleg å kome fram med hest og slede, var løypestrengen eit nyttig hjelpemiddel langt fram på 1900-talet. | ||
På heimegarden vår i Håvika var ein slik løypestreng strakt opp gjennom ein vedteig i lia mellom Håvika og Vikestranda. Strengen vart teken ned først på 1950-talet då ei jordskifting endra eigedomsgrensene. Strengen var festa høgt oppe i ein hammar og hang fritt ned mot ein stor stein litt opp om den gamle bygdevegen. Nedre enden var festa på ein strammerull ved steinen. | På heimegarden vår i Håvika var ein slik løypestreng strakt opp gjennom ein vedteig i lia mellom Håvika og Vikestranda. Strengen vart teken ned først på 1950-talet då ei jordskifting endra eigedomsgrensene. Strengen var festa høgt oppe i ein hammar og hang fritt ned mot ein stor stein litt opp om den gamle bygdevegen. Nedre enden var festa på ein strammerull ved steinen. | ||
Eg hugsar berre ein gong eg var med og brukte denne strengen. Det var sommar og heile familien var med på arbeidet. Me hogde bjørk til ved, flekte never og bork av stammene, og bunta lauvkjerv av greinene. Nevra var til å tekkje hustak, borken til barking av nøter og garn, og lauvkjerva var ettertrakta sauefor om vintrane. Alt vart bunde saman i passande bører, desse vart hengde på strengen og løypt ned dit ein nådde dei med hest og slede. Eg hugsar me hadde eit knippe taulengder med jarnkrokar i enden laga for å hengje på strengen. Dersom ein frykta for at farta vart for stor, festa ein på ei bjørkegrein, denne virka som luftbrems. | Eg hugsar berre ein gong eg var med og brukte denne strengen. Det var sommar og heile familien var med på arbeidet. Me hogde bjørk til ved, flekte never og bork av stammene, og bunta lauvkjerv av greinene. Nevra var til å tekkje hustak, borken til barking av nøter og garn, og lauvkjerva var ettertrakta sauefor om vintrane. Alt vart bunde saman i passande bører, desse vart hengde på strengen og løypt ned dit ein nådde dei med hest og slede. Eg hugsar me hadde eit knippe taulengder med jarnkrokar i enden laga for å hengje på strengen. Dersom ein frykta for at farta vart for stor, festa ein på ei bjørkegrein, denne virka som luftbrems. | ||
| Linje 74: | Linje 75: | ||
</gallery> | </gallery> | ||
==Fyrde og Geitvikområdet== | ==Løypestrengar i Fyrde og Geitvikområdet== | ||
Det har sålangt vore vanskeleg å få sikre opplysningar, det er nemnt løypestrengar i Fyrdsberget og i Fyrdsvikane. Nerare informasjon manglar så langt. | Det har sålangt vore vanskeleg å få sikre opplysningar, det er nemnt løypestrengar i Fyrdsberget og i Fyrdsvikane. Nerare informasjon manglar så langt. | ||
I «Blåfjellskredene» på austsida under «Blåfjellet» var det ein småbrukar frå Fyrde som hausta gras høgt opp i eit område kalla «Seglet». Han brukte to eller tre strengar for å få graset ned, det er fortalt litt om ymse måtar. Den fyrste frå der han slo og over på inste sida av Geitvikelva. Der vart graslasten lasta over på neste streng som kryssa elva ein gong til og enda ved ein kjerreveg på ystesida av elva. Det er også sagt at meising var brukt ved nokre høve. Geitvikdalen er trang med bratte dalsider så kreativ løysing trengdest nok. Gras som veks så høgt til fjells er rettnok kraftigt, men du store for ein insats. | I «Blåfjellskredene» på austsida under «Blåfjellet» var det ein småbrukar frå Fyrde som hausta gras høgt opp i eit område kalla «Seglet». Han brukte to eller tre strengar for å få graset ned, det er fortalt litt om ymse måtar. Den fyrste frå der han slo og over på inste sida av Geitvikelva. Der vart graslasten lasta over på neste streng som kryssa elva ein gong til og enda ved ein kjerreveg på ystesida av elva. Det er også sagt at meising var brukt ved nokre høve. Geitvikdalen er trang med bratte dalsider så kreativ løysing trengdest nok. Gras som veks så høgt til fjells er rettnok kraftigt, men du store for ein insats. | ||
| Linje 95: | Linje 96: | ||
</gallery> | </gallery> | ||
==Nes og Langvatn== | ==Løypestrengar på Nes og Langvatn== | ||
På Nes var løypestreng frå sætra Høgestøylen og ned på Reset. Så langt ein veit brukte Hjellbakkane same strengen. Karstein Nes, f. 10.07.1937, var med på dette. Yrkedagane kom sætretausene nedatt og var med i slåtten men mjølka sende dei ned på strengen til faste tider og med avtala signal. I helga gjekk dei ikkje nedatt i bygda men sende mjølka på løypestrengen, tomhylkja tok ein kvan med oppatt på søndag. | På Nes var løypestreng frå sætra Høgestøylen og ned på Reset. Så langt ein veit brukte Hjellbakkane same strengen. Karstein Nes, f. 10.07.1937, var med på dette. Yrkedagane kom sætretausene nedatt og var med i slåtten men mjølka sende dei ned på strengen til faste tider og med avtala signal. I helga gjekk dei ikkje nedatt i bygda men sende mjølka på løypestrengen, tomhylkja tok ein kvan med oppatt på søndag. | ||
Han fortel at alle gardane på Nes hadde vedastrengar frå skogtegane sine. Karstein hugsar at vedastrengen til heimegarden gjekk heilt ned til løda. | Han fortel at alle gardane på Nes hadde vedastrengar frå skogtegane sine. Karstein hugsar at vedastrengen til heimegarden gjekk heilt ned til løda. | ||
| Linje 156: | Linje 157: | ||
* Magnar Høydal, f. 1937 etter opplevingar og hugs frå oppveksten | * Magnar Høydal, f. 1937 etter opplevingar og hugs frå oppveksten | ||
* Sverre Førde, f. 1943 | * Sverre Førde, f. 1943 | ||
[[Kategori: Volda kommune]] | {{Kulturminne i Volda}} | ||
[[Kategori: Høydalen (Volda)]] | [[Kategori:Volda kommune]] | ||
[[Kategori: Løypestrenger | [[Kategori:Høydalen (Volda)]] | ||
[[Kategori: Austefjorden (Volda)]] | [[Kategori:Løypestrenger]] | ||
[[Kategori:Austefjorden (Volda)]] | |||
{{nn}} | {{nn}} | ||
{{F1}} | |||