Leisterud: Forskjell mellom sideversjoner

Fra lokalhistoriewiki.no
Hopp til navigering Hopp til søk
m (Cnyborg flyttet siden Leistrud til Leisterud: ihht. Kartverkets stedsnavnbase)
m (Teksterstatting – «{{Faktaark|» til «{{Kartverket|»)
 
(13 mellomliggende versjoner av 2 brukere er ikke vist)
Linje 1: Linje 1:
{{Infoboks gard
{{Infoboks gard
| målform      = nn
| bgfarge      =  
| bgfarge      =  
| navn          = Leisterud
| navn          = Leisterud
Linje 6: Linje 7:
| bildetekst    =  
| bildetekst    =  
| altnavn      = Resterud (1595), Ristrud, Lesterud (1616), Listerud (1667 og 1723), Leisterud ([[Norske Gaardnavne|NG]]), Leistrud
| altnavn      = Resterud (1595), Ristrud, Lesterud (1616), Listerud (1667 og 1723), Leisterud ([[Norske Gaardnavne|NG]]), Leistrud
| førstnevnt    = [[1595]] ([http://www.dokpro.uio.no/perl/navnegransking/rygh_ng/rygh_visetekst.prl?s=n&Vise=Vise&KRYSS77903%4017760=on NG 4, 224f.)]]
| førstnevnt    = [[1595]] ([http://www.dokpro.uio.no/perl/navnegransking/rygh_ng/rygh_visetekst.prl?s=n&Vise=Vise&KRYSS77903%4017760=on NG 4, 224f.)]
| ryddet        =  
| ryddet        =  
| sted          = [[Bagn|Vestre Bagn]]
| sokn          = [[Reinli sokn|Reinli]]
| sted          = [[Vestre Bagn]]
| kommune      = [[Sør-Aurdal]]
| kommune      = [[Sør-Aurdal]]
| fylke        = [[Oppland]]
| fylke        = [[Innlandet fylke|Innlandet]]
| gnr          = 22
| gnr          = 22
| bnr          =  
| bnr          =  
Linje 19: Linje 21:
| postnr        = 2390
| postnr        = 2390
}}
}}
<onlyinclude>'''[[Leisterud]]''' (alt. navneform ''Leistrud'') er en [[matrikkelgård]] i [[Bagn|Vestre Bagn]] i [[Sør-Aurdal]]. Den grenser mot [[Vøll i Bagn|Vøll]] og [[Begna]] i øst, [[Austegarde i Bagn|Austegarde]] og [[Framgarde i Bagn|Framgarde]] i vest og [[Torsrud i Bagn|Torsrud]] og [[Brattrud i Bagn|Brattrud]] i sør.</onlyinclude>
<onlyinclude>'''[[Leisterud]]''' (alt. navneform ''Leistrud'') er ein [[matrikkelgard]] i [[Vestre Bagn]] i [[Sør-Aurdal]]. Han grensar mot [[Vøll i Bagn|Vøll]] og [[Begna]] i aust, [[Austegarde i Bagn|Austegarde]] og [[Framgarde i Bagn|Framgarde]] i vest og [[Torsrud i Bagn|Torsrud]] og [[Brattrud i Bagn|Brattrud]] i sør.</onlyinclude>


==Navnet==
==Navnet==


Det første leddet kan komme fra mannsnavnet ''Reistr''<ref>[http://www.dokpro.uio.no/perl/navnegransking/rygh_ng/rygh_visetekst.prl?s=n&Vise=Vise&KRYSS77903%4017760=on «Norske Gaardnavne»]</ref>, mens andre ledd er ''ruð'', «rydning». En annen rydningsgård like ved, Smedsrud, ble lagt under Leistrud som [[ødegård]].  
Det fyrste leddet kan kome frå mannsnamnet ''Reistr''<ref>[http://www.dokpro.uio.no/perl/navnegransking/rygh_ng/rygh_visetekst.prl?s=n&Vise=Vise&KRYSS77903%4017760=on «Norske Gaardnavne»]</ref>, medan andre ledd er ''ruð'', «rydning». Ein annen rydningsgard like ved, Smedsrud, vart lagt under Leisterud som [[øydegard]].  


==Historie==
==Historie==


<onlyinclude>De gamle hovedbølene lå på en avsats i dalsiden, på omkring 350 moh. Det ble ryddet flere gårder kalt Lie der, og Liagardene er ifølge lokal tradisjon plasser som ble delt ut til seks døtre av Leistrudbonden. Rydningen skal ha skjedd før [[Svartedauen]]. I senmiddelalderen lå gården øde, og på [[16. århundre|1500-tallet]] ble den nyryddet. Skattemessig var den opprinnelig klassifisert som en [[halvgård]].  
<onlyinclude>Dei gamle hovedbøla låg på ein avsats i dalsida, på omkring 350 moh. Det vart rydda fleire garder kalla Lie der, og Liagardane er i følgje lokal tradisjon plassar som vart delt ut til seks døtrer av Leisterudbonden. Rydningen skal ha skjedd før [[Svartedauen]]. I [[seinmellomalderen]] låg garden øyde, og på [[1500-talet]] vart han nyrydda. Skattemessig var garden opphavleg rekna som ein [[halvgard]].  


Både Leistrud og Smedsrud var [[kirkegods]], tilhørende [[Reinli stavkirke|Reinli kirke]]. Ifølge jordeboken til Stavanger stift eide kirken i [[1626]] 1/2 [[hud]] i Leistud og ett [[kalveskinn]] i Smedsrud. Begge gårder ble i [[1724]] kjøpt av [[Sjugurd Alvsson Leistrud (1773)|Sjugurd Alvsson Leistrud]] av prost [[Andreas Morland (prost)|Andreas Morland]].</onlyinclude>  
Både Leisterud og [[Smedsrud (Sør-Aurdal)|Smedsrud]] var [[kyrkjegods]], tilhørande [[Reinli stavkyrkje|Reinli kyrkje]]. Ifølge jordebokea til [[Stavanger bispedømme|Stavanger stift]] eigde kyrkja i 1626 1/2 [[Leksikon:Hudlag|hud]] i Leisterud og eit [[Leksikon:Hudlag|kalveskinn]] i Smedsrud. Begge gardar vart i 1724 kjøpt frå [[Sjugurd Alvsson Leistrud (1773)|Sjugurd Alvsson Leistrud]] av prost [[Andreas Morland (prost)|Andreas Morland]]. Smedsrud vart lagt under same matrikkelnummer som Leisterud.</onlyinclude>  


To bygninger ble skylt bort under [[Ofsen i 1789]]. 1/2 mål åker var ødelagt i et år, og 1/2 [[mæling]] eng i ett til to år. Skadene ble taksert til 120 [[riksdaler]]. På Smedsrud var skaden større, da det gikk to skred der som ødela fem mål åker og seks mælinger eng; skaden ble der taksert til 320 riksdaler.
To bygningar var skylt bort under [[Ofsen i 1789]]. 1/2 mål åker var øydelagt i eit år, og 1/2 [[mæling]] eng i eit til to år. Skadane vart takserte til 120 [[riksdalar]]. På Smedsrud var skadane større, då det gikk to skred der som øydela fem mål åker og seks mælinger eng; skaden ble der taksert til 320 riksdalar.


Gårdsveien gikk opprinnelig ned Eldebakkin til Bagn, og først senere er den lagt over Leistrudgrende. De øvre gårdene fikk bilvei så sent som i [[1982]].
Gsrdsvegen gjekk opphavleg ned Eldebakkin til Bagn, og fyrst seinare er han lagt over Leistrudgrende. Dei øvre gardane fikk bilveg så seint som i [[1982]].
 
==Bruk==
 
Delinga av garden byrja i 1743, og sidan har ei rekkje bruk vorte utskilt. De to bruka som vart oppretta ved delinga i 1743 var:
 
* [[Nørdre Leisterud (22/4)|Nørdre Leisterud]], bnr. 4
* [[Midtre Leisterud (22/8)|Midtre Leisterud]], bnr. 8
 
Det gamle hovudbølet på Smedsrud vart etter kvart til [[Nørdre Smedsrud (Sør-Aurdal 22/1)|Nørdre Smedsrud]], bnr. 1.
 
I tillegg kom [[Smedsrud (Sør-Aurdal)|Smedsrud]]
 
;Frå Nørdre Leisterud bnr. 4:
* [[Nørdre Lie (Sør-Aurdal 22/15)|Smedsrudlie]], seinare kalla Nørdre Lie, bnr. 15, fråseld i 1760.
** [[Øvre Lie (Sør-Aurdal 22/18)|Marilie]], seinare kalla Øvre Lie, bnr. 18, fråseld frå Semdsrudlie i 1789.
* [[Nedre Lie (Sør-Aurdal 22/13)|Nedre Lie]], bnr. 13, fråseld i 1761.
* [[Eldebakkatn (Sør-Aurdal 22/6)|Eldebakkatn]], bnr. 6, utskilt i 1885.
* [[Saudalen (Sør-Aurdal 22/5)|Saudalen]], bnr. 5, utskilt i 1887.
* [[Lafton (Sør-Aurdal 22/43)|Lafton]], bnr. 43, utskilt i 1914.
* [[Nymoen (Sør-Aurdal 22/44)|Nymoen]], bnr. 44, utskilt i 1914.
 
;Frå Midtre Leisterud bnr. 8:
* [[Plassen (Sør-Aurdal 22/8)|Plassen]], også kalla Lie, overtok bnr. 8, utskilt i 1838.
* [[Søre Leisterud (Sør-Aurdal 22/19)|Søre Leisterud]], bnr. 19, utskilt i 1888.
** [[Berglund (Sør-Aurdal 22/23)|Berglund]], bnr. 23, utskilt frå Søre Leisterud i 1897.
* [[Fossnær (Sør-Aurdal 22/20)|Grønengdalen]], seinare kalla Fossnær, bnr. 20, utskilt 1888.
 
;Frå Smedsrud bnr. 1:
 
* [[Midtlie (Sør-Aurdal 22/16)|Midtlie]], bnr. 16 og opphavleg husmannsplass under Leisterud, fråseld frå Smedsrud i 1761.
** [[Gudmundslie]], bnr. 17, utskilt i 1856.
* [[Søre Smedsrud (Sør-Aurdal)|Søre Smedsrud]], utskilt i 1856. Seinara samanføyd med [[Steinsrudplassen under Smedsrud|Steinrudplassen]] til bnr. 2.
 
;Andre bruk:
 
* [[Leisterudbakkin]], bnr. 10, var opphavleg husmannsplass under Leisterud, men var tidleg på 1700-talet sjølveigarbruk.
** [[Knutssonlie]], bnr. 12, skyldsett frå Leisterudbakkin i 1823.
 
==Eigarar / brukarar ==
 
Eigarar og brukarar ein kjenner fram til delinga i 1743 var:
 
* ''Syver'' (Sjugurd), nemnt i byrjinga av 1600-talet.
* ''Alv Syversson'', overtok halvparten av garden i 1619 og nemnt som einasta brukar i 1626.
* ''Trond Alvsson'' (f. omkr. 1624), son av førre brukar. Nemnt som brukar saman med faren i 1657  og einaste brukar i 1664 og 1667.
* ''Alv Trondsson'' (omkr. 1649–1729), son av førre brukar, nemnt som brukar saman med faren frå 1670-åra. Brukar saman med ein ''Tarald'' i 1680-åra.
: Gift med Gunhild Syversdotter (omkr. 1653–1714). Barn ein kjenner:
:* Trond Alvsson (omkr. 1683–1715).
:* Alv Alvsson (f. omkr. 1688), gift med Marit Andersdotter, busett på [[Leisterudbakkin]]. Neste bruker, men selde etter kort tid til broren Syver.
:* Syver Alvsson (omkr. 1693–1773), overtok frå broren Alv.
* ''Alv Alvsson'' (f. omkr. 1688), overtok i 1713, selde året etter til broren Syver.
* ''Syver Alvsson'' (omkr. 1693–1773), overtok frå broren Alv i 1714.
: Gift 1) i 1715 med Eli Timannsdotter Torsrud (1696–1736). Barn ein kjenner:
:* Gunhild Syversdotter (f. 1715), gift med Amund Amundsson Smedsrud.
:* Anne Syversdotter (f. 1717).
:* Gjartrud Syversdotter (f. 1720), gift med Syver Olsson nørdre Roo.
:* Alv Syversson (1722–1795), gift med [[Sigri Guttormsdotter Leisterud]], busett på [[Midtre Leisterud (22/8)|Midtre Leisterud]].
:* Sigri Syversdotter (f. 1724).
:* Beret Syversdotter (f. 1725), gift med Jøger Gulliksson nørdre Vøll.
:* Eli Syversdotter (f. 1730), gift med Ola Olsson Tronrud, busett på [[Nørdre Brattrud (bruk I)|Nørdre Brattrud]] bruk I.
: Gift 2) i 1738 med Ingebjørg Gulliksdotter Bagn (1714–1773) frå [[Gastgjevarhaugen (Sør-Aurdal)|Gastgjevarhaugen]]. Barn ein kjenner:
:* Gullik Syversson (1739–1787), gift med Kjersti Timannsdotter Bøen, tok i 1760-åra over [[Nørdre Leisterud (22/4)|Nørdre Leisterud]].
:* Ingebjørg Syversdotter (f. 1741), gift med Kristofer Olsson, busett på Bagnseige.
:* Ragnhild Syversdotter (f. 1743), gift med Ola Olsson Tronrud, busett på Austegardseige.
:* Eli (f. 1746), gift med Per Olsson Sparkevik, busett på Leisterudeige.
:* Syver Syversson (1749–1773).
:* Marit Syversdotter (f. 1752), gift med Tron Alvsson Leisterudeige, busett på [[Nedre Lie (Sør-Aurdal 22/13)|Nedre Lie]].
 
Syver Alvsson Leisterud selde frå Smedsrud og Nørdre Lie til Amund Amundsson Smedsrud, som var gift med Syver sin dotter Gunhild. I 1743 delte han så garden. For seinare brukarer og eigarar, sjå artiklar om dei einskilde bruka.
 
==Frå matriklar og pantebøker==
 
{| class="wikitable"
|-
! Matrikkel 1647
|
|-
! Gammel matrikkel
| MN 148 med skyld 1 hud 10 skinn
|-
! Matrikkel 1838
| MN 19 med skyld 11 dalar 4 ort 19 skilling
|-
! Matrikkel 1888
| Gnr. 22 med skyld 23 mark 74 øyre
|-
! Areal og antall bruk 2009
|
|}


==Referanser==
==Referanser==
Linje 39: Linje 130:
<references />
<references />


==Kilder==
==Kjelder==
 
* Jon Ola Gjermundsen: ''[[Gard og bygd i Sør-Aurdal]]'', bind A, Valdres Bygdeboks forlag, 1987
 
==Eksterne lenker==


* {{Kartverket|127170}}
* {{Gjermundsen 1987}}
* {{Cnyborgslekt}}
* {{Kartverket|494865}}


{{F1}}
{{F1}}
Linje 51: Linje 140:
[[Kategori:Garder]]
[[Kategori:Garder]]
[[Kategori:Sør-Aurdal kommune]]
[[Kategori:Sør-Aurdal kommune]]
{{artikkelkoord|60.821944|N|9.538056|Ø}}  
{{artikkelkoord|60.821944|N|9.538056|Ø}}
 
{{nn}}
{{Infoboks gardsbruk
| navn          = Leisterud
| gnr          = 22
| bnr          =
| sokn          = Bagn
| navneenhets-id=127170
| koordinater  =60.821944|N|9.538056|Ø
}}

Nåværende revisjon fra 12. jan. 2024 kl. 13:22

Leisterud
Alt. namn: Resterud (1595), Ristrud, Lesterud (1616), Listerud (1667 og 1723), Leisterud (NG), Leistrud
Fyrst nemnd: 1595 (NG 4, 224f.)
Stad: Vestre Bagn
Sokn: Reinli
Fylke: Innlandet
Kommune: Sør-Aurdal
Gnr.: 22
Postnummer: 2390

Leisterud (alt. navneform Leistrud) er ein matrikkelgard i Vestre Bagn i Sør-Aurdal. Han grensar mot Vøll og Begna i aust, Austegarde og Framgarde i vest og Torsrud og Brattrud i sør.

Navnet

Det fyrste leddet kan kome frå mannsnamnet Reistr[1], medan andre ledd er ruð, «rydning». Ein annen rydningsgard like ved, Smedsrud, vart lagt under Leisterud som øydegard.

Historie

Dei gamle hovedbøla låg på ein avsats i dalsida, på omkring 350 moh. Det vart rydda fleire garder kalla Lie der, og Liagardane er i følgje lokal tradisjon plassar som vart delt ut til seks døtrer av Leisterudbonden. Rydningen skal ha skjedd før Svartedauen. I seinmellomalderen låg garden øyde, og på 1500-talet vart han nyrydda. Skattemessig var garden opphavleg rekna som ein halvgard.

Både Leisterud og Smedsrud var kyrkjegods, tilhørande Reinli kyrkje. Ifølge jordebokea til Stavanger stift eigde kyrkja i 1626 1/2 hud i Leisterud og eit kalveskinn i Smedsrud. Begge gardar vart i 1724 kjøpt frå Sjugurd Alvsson Leistrud av prost Andreas Morland. Smedsrud vart lagt under same matrikkelnummer som Leisterud.

To bygningar var skylt bort under Ofsen i 1789. 1/2 mål åker var øydelagt i eit år, og 1/2 mæling eng i eit til to år. Skadane vart takserte til 120 riksdalar. På Smedsrud var skadane større, då det gikk to skred der som øydela fem mål åker og seks mælinger eng; skaden ble der taksert til 320 riksdalar.

Gsrdsvegen gjekk opphavleg ned Eldebakkin til Bagn, og fyrst seinare er han lagt over Leistrudgrende. Dei øvre gardane fikk bilveg så seint som i 1982.

Bruk

Delinga av garden byrja i 1743, og sidan har ei rekkje bruk vorte utskilt. De to bruka som vart oppretta ved delinga i 1743 var:

Det gamle hovudbølet på Smedsrud vart etter kvart til Nørdre Smedsrud, bnr. 1.

I tillegg kom Smedsrud

Frå Nørdre Leisterud bnr. 4
  • Smedsrudlie, seinare kalla Nørdre Lie, bnr. 15, fråseld i 1760.
    • Marilie, seinare kalla Øvre Lie, bnr. 18, fråseld frå Semdsrudlie i 1789.
  • Nedre Lie, bnr. 13, fråseld i 1761.
  • Eldebakkatn, bnr. 6, utskilt i 1885.
  • Saudalen, bnr. 5, utskilt i 1887.
  • Lafton, bnr. 43, utskilt i 1914.
  • Nymoen, bnr. 44, utskilt i 1914.
Frå Midtre Leisterud bnr. 8
  • Plassen, også kalla Lie, overtok bnr. 8, utskilt i 1838.
  • Søre Leisterud, bnr. 19, utskilt i 1888.
    • Berglund, bnr. 23, utskilt frå Søre Leisterud i 1897.
  • Grønengdalen, seinare kalla Fossnær, bnr. 20, utskilt 1888.
Frå Smedsrud bnr. 1
Andre bruk
  • Leisterudbakkin, bnr. 10, var opphavleg husmannsplass under Leisterud, men var tidleg på 1700-talet sjølveigarbruk.
    • Knutssonlie, bnr. 12, skyldsett frå Leisterudbakkin i 1823.

Eigarar / brukarar

Eigarar og brukarar ein kjenner fram til delinga i 1743 var:

  • Syver (Sjugurd), nemnt i byrjinga av 1600-talet.
  • Alv Syversson, overtok halvparten av garden i 1619 og nemnt som einasta brukar i 1626.
  • Trond Alvsson (f. omkr. 1624), son av førre brukar. Nemnt som brukar saman med faren i 1657 og einaste brukar i 1664 og 1667.
  • Alv Trondsson (omkr. 1649–1729), son av førre brukar, nemnt som brukar saman med faren frå 1670-åra. Brukar saman med ein Tarald i 1680-åra.
Gift med Gunhild Syversdotter (omkr. 1653–1714). Barn ein kjenner:
  • Trond Alvsson (omkr. 1683–1715).
  • Alv Alvsson (f. omkr. 1688), gift med Marit Andersdotter, busett på Leisterudbakkin. Neste bruker, men selde etter kort tid til broren Syver.
  • Syver Alvsson (omkr. 1693–1773), overtok frå broren Alv.
  • Alv Alvsson (f. omkr. 1688), overtok i 1713, selde året etter til broren Syver.
  • Syver Alvsson (omkr. 1693–1773), overtok frå broren Alv i 1714.
Gift 1) i 1715 med Eli Timannsdotter Torsrud (1696–1736). Barn ein kjenner:
  • Gunhild Syversdotter (f. 1715), gift med Amund Amundsson Smedsrud.
  • Anne Syversdotter (f. 1717).
  • Gjartrud Syversdotter (f. 1720), gift med Syver Olsson nørdre Roo.
  • Alv Syversson (1722–1795), gift med Sigri Guttormsdotter Leisterud, busett på Midtre Leisterud.
  • Sigri Syversdotter (f. 1724).
  • Beret Syversdotter (f. 1725), gift med Jøger Gulliksson nørdre Vøll.
  • Eli Syversdotter (f. 1730), gift med Ola Olsson Tronrud, busett på Nørdre Brattrud bruk I.
Gift 2) i 1738 med Ingebjørg Gulliksdotter Bagn (1714–1773) frå Gastgjevarhaugen. Barn ein kjenner:
  • Gullik Syversson (1739–1787), gift med Kjersti Timannsdotter Bøen, tok i 1760-åra over Nørdre Leisterud.
  • Ingebjørg Syversdotter (f. 1741), gift med Kristofer Olsson, busett på Bagnseige.
  • Ragnhild Syversdotter (f. 1743), gift med Ola Olsson Tronrud, busett på Austegardseige.
  • Eli (f. 1746), gift med Per Olsson Sparkevik, busett på Leisterudeige.
  • Syver Syversson (1749–1773).
  • Marit Syversdotter (f. 1752), gift med Tron Alvsson Leisterudeige, busett på Nedre Lie.

Syver Alvsson Leisterud selde frå Smedsrud og Nørdre Lie til Amund Amundsson Smedsrud, som var gift med Syver sin dotter Gunhild. I 1743 delte han så garden. For seinare brukarer og eigarar, sjå artiklar om dei einskilde bruka.

Frå matriklar og pantebøker

Matrikkel 1647
Gammel matrikkel MN 148 med skyld 1 hud 10 skinn
Matrikkel 1838 MN 19 med skyld 11 dalar 4 ort 19 skilling
Matrikkel 1888 Gnr. 22 med skyld 23 mark 74 øyre
Areal og antall bruk 2009

Referanser

  1. ↑ «Norske Gaardnavne»

Kjelder

Koordinater: 60.821944° N 9.538056° Ø

Hentet fra «https://lokalhistoriewiki.no/index.php?title=Leisterud&oldid=2043013»