Litløra: Forskjell mellom sideversjoner
Ingen redigeringsforklaring |
m (Robot: Erstatter mal: Reflist) |
||
| (36 mellomliggende versjoner av 2 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
'''[[Litløra]]''', eldre namn '''Imarn''', er eit fjell på 637 [[moh.]] vestom [[Imarsundet]] i [[Aure kommune]] på [[Nordmøre]]. | {{thumb|23380crj Imarn.jpg|Litløra eller Imarn sett frå [[Imarsundbrua]].|Olve Utne}} | ||
'''[[Litløra]]''', eldre namn '''Imarn''', er eit fjell på 637 [[moh.]] vestom [[Imarsundet]] i [[Aure kommune]] på [[Nordmøre]]. Mesta heile fjellet ligg innafor grensene til garden [[Fuglsnes]]. I vest blir det avgrensa av [[Ørbogdalen]] og i sør av [[Fuglsnesdalen]]. Namnet ''Litløra'' korresponderer med nabofjellnamnet [[Storøra]], og Ørbogdalen går mellom desse fjella og munnar ut i bukta og matrikkelgarden [[Ørbogen (Aure)|Ørbogen]]. Det gamle namnet ''Imarn'' har gjeve namn til [[Imarsundet]] såvel som [[Imarskjeret]]; og i nyare tid samferdselsprosjektet [[Imarsundprosjektet]], nettportalen [[IMAR-nytt]], [[Imarsundbrua]] og finansieringsselskapet [[Imarfinans]]. Det finst òg tradisjon om at ein skal ha tala om å ''ime'' når ein såg Imarn uti havet og bruka han som eittpunkts [[méd]] på grunn av den karakteristiske forma som varierer etter synsvinkelen og samlar seg til ei mesta nålaktig form sett frå kring [[NNV]]. | |||
== Namnet ''Litløra'' == | |||
''' | == Namnet ''Imarn'' == | ||
}} | Namnet Imarn blir uttala ["i:mɑ’<u>n</u>] i [[akkusativ]] og ["i:mɑ:ra] i [[dativ]]. Fjellet har i sin tur gjeve namn til [[Imarsundet]] såvel som [[Imarskjeret]]. | ||
Det har vorte framsett fleire hypotesar om kva namnet Imarn kjem av. I fagkretsen kring [[nordisk språk]] har det vorte hevda at det må henge saman med norrønt ''ímarr'' (‘ulv’) eller ''ím'' (‘eim’), utan at desse to tydingane verkar spesielt karakteristiske for dette fjellet. | |||
[[image:2892r tre seglnaaler.jpg|thumb|right|Imer. {{byline|Olve Utne}}]] | |||
Ordet ''ime'' ''[[grammatisk kjønn|f.]]'' kan tyde ‘grov nål med tre sider’, og i den tydinga er det belagt i Nord-Noreg frå [[Salten]] og nordover,<ref>Setelarkivet til ''[[Norsk Ordbok]]'' oppgjev Lofoten og Vesterålen (Lofoten, Gimsøy, Sortland, Bjørnskinn), Salten (Saltdal, Nord-Salten), Ofoten, Tromsø, Finnmark (Leirbotn/Altafjord/osv.).</ref> og i tillegg i eit enkeltbelegg frå [[Sunndal kommune|Sunndal]] på Nordmøre. Tidlege belegg er ei handskriven ordsamling av [[Gerhard Schjøning]] frå kring 1770 og E.G. Schytte si samling frå Lofoten i 1807.<ref>E.G. Schytte: ''Nogle faa rare norske Ord, efter den Dialekt, som i Lofoten’s Fogderi i Nordlandene, er brugelige'' (1807).</ref> [[Ivar Aasen]] har ordet i formene ''Ima'' og ''Eima'':<ref>{{Aasen 1918}}</ref> | |||
:'''Eima''' ''f.'' en Naal; Stoppenaal. Helg. Andre St. '''Ima.''' (Lof.). Maaſkee Finſk. | |||
:'''Ima''' ''f.'' (2), Naal (= Eima). Nordl. | |||
Formene ''eime''/''eimæ'' o.l. er dokumentert frå Helgeland<ref>Setelarkivet til ''[[Norsk Ordbok]]'' oppgjev Vega, Sømna, Leirfjord, Vefsn, Hattfjelldalen og Rana.</ref> og Lofoten (Gimsøy) | |||
I ''[[Nynorskordboka]]'' er ordet etymologisk definert som eit lånord frå [[finsk]] ''äimä'',<ref>Definisjon II av {{Nynorskordboka|Ime}}</ref> truleg i tradisjon frå Ivar Aasen. Men konsentrasjonen av norske dialektbelegg til området frå Helgeland til Ofoten og Vesterålen tyder vel minst like mykje på éin eller fleire typar samisk som opphavsspråkkandidat. Og på samisk heiter ordet ''aejmie'' ([[sørsamisk]])<ref>‘skjærnål, trekantet nål til skinnarbeid’ ({{Bergsland/Magga 1993}})</ref>, ''àjbmee'' ([[umesamisk]])<ref>[http://kaino.kotus.fi/algu/index.php?t=sanue&lekseemi_id=58808&hakusana=%C3%A4im%C3%A4&sanue_id=39779 Álgu-Datenbank]</ref>, ''ájbme'' ([[pitesamisk]]), ''ájmme'' ([[lulesamisk]])<ref>‘trekantig nål (att sy läder med)’ ({{Grundström}})</ref> og ''áibmi'' ([[nordsamisk]]). | |||
Innafor [[uralske språk]] er forma ''im-'' berre dokumentert frå marisk og matorisk, så opphavet til den diftonglause ''im-''forma nordom Helgeland — og i falla frå Aure og Sunndal kommunar er i utgangspunktet noko usikker. Merk likevel at det finst fleire samiske stadnamn i [[Troms fylke]] som har forma ''ima-'' ved liknande naturforhold: | |||
;[[Storfjord kommune]] | |||
:[[Imagáisi]], [[Imajávri (Storfjord)|Imajávri]] | |||
;[[Karlsøy kommune]] | |||
:[[Imajávri (Karlsøy)|Imajávri]] | |||
;[[Balsfjord kommune]] | |||
:[[Imaluokta]], [[Imarohtu]] | |||
Det kan vera nærliggjande å tru at ''ima-'' her er ei variantform av ''ái(b)mi-'', og landskapsforma liknar noko på den spisse og noko trekanta Imarn. Men ut frå typisk samisk lydutvikling er overgangen frå -i til -a ikkje typisk. Kanskje har vi der heller nordsamisk ''imáš'' med grunntydinga ‘under; underleg, vidunderleg’ å gjera. Eller ''ima-'' kunne vera eit tilbakelån frå den nordnorske dialektforma ''ima''. | |||
== Fotnotar == | == Fotnotar == | ||
<references /> | |||
[[ | {{artikkelkoord|63.1845713|N|8.2875434|Ø}} | ||
[[ | [[Kategori:Tustna]] | ||
[[Kategori:Aure kommune]] | |||
[[Kategori:Fjell]] | |||
{{nn}} | |||
Nåværende revisjon fra 8. mar. 2024 kl. 10:07
Litløra, eldre namn Imarn, er eit fjell på 637 moh. vestom Imarsundet i Aure kommune på Nordmøre. Mesta heile fjellet ligg innafor grensene til garden Fuglsnes. I vest blir det avgrensa av Ørbogdalen og i sør av Fuglsnesdalen. Namnet Litløra korresponderer med nabofjellnamnet Storøra, og Ørbogdalen går mellom desse fjella og munnar ut i bukta og matrikkelgarden Ørbogen. Det gamle namnet Imarn har gjeve namn til Imarsundet såvel som Imarskjeret; og i nyare tid samferdselsprosjektet Imarsundprosjektet, nettportalen IMAR-nytt, Imarsundbrua og finansieringsselskapet Imarfinans. Det finst òg tradisjon om at ein skal ha tala om å ime når ein såg Imarn uti havet og bruka han som eittpunkts méd på grunn av den karakteristiske forma som varierer etter synsvinkelen og samlar seg til ei mesta nålaktig form sett frå kring NNV.
Namnet Litløra
Namnet Imarn
Namnet Imarn blir uttala ["i:mɑ’n] i akkusativ og ["i:mɑ:ra] i dativ. Fjellet har i sin tur gjeve namn til Imarsundet såvel som Imarskjeret.
Det har vorte framsett fleire hypotesar om kva namnet Imarn kjem av. I fagkretsen kring nordisk språk har det vorte hevda at det må henge saman med norrønt ímarr (‘ulv’) eller ím (‘eim’), utan at desse to tydingane verkar spesielt karakteristiske for dette fjellet.
Ordet ime f. kan tyde ‘grov nål med tre sider’, og i den tydinga er det belagt i Nord-Noreg frå Salten og nordover,[1] og i tillegg i eit enkeltbelegg frå Sunndal på Nordmøre. Tidlege belegg er ei handskriven ordsamling av Gerhard Schjøning frå kring 1770 og E.G. Schytte si samling frå Lofoten i 1807.[2] Ivar Aasen har ordet i formene Ima og Eima:[3]
- Eima f. en Naal; Stoppenaal. Helg. Andre St. Ima. (Lof.). Maaſkee Finſk.
- Ima f. (2), Naal (= Eima). Nordl.
Formene eime/eimæ o.l. er dokumentert frå Helgeland[4] og Lofoten (Gimsøy)
I Nynorskordboka er ordet etymologisk definert som eit lånord frå finsk äimä,[5] truleg i tradisjon frå Ivar Aasen. Men konsentrasjonen av norske dialektbelegg til området frå Helgeland til Ofoten og Vesterålen tyder vel minst like mykje på éin eller fleire typar samisk som opphavsspråkkandidat. Og på samisk heiter ordet aejmie (sørsamisk)[6], àjbmee (umesamisk)[7], ájbme (pitesamisk), ájmme (lulesamisk)[8] og áibmi (nordsamisk).
Innafor uralske språk er forma im- berre dokumentert frå marisk og matorisk, så opphavet til den diftonglause im-forma nordom Helgeland — og i falla frå Aure og Sunndal kommunar er i utgangspunktet noko usikker. Merk likevel at det finst fleire samiske stadnamn i Troms fylke som har forma ima- ved liknande naturforhold:
Det kan vera nærliggjande å tru at ima- her er ei variantform av ái(b)mi-, og landskapsforma liknar noko på den spisse og noko trekanta Imarn. Men ut frå typisk samisk lydutvikling er overgangen frå -i til -a ikkje typisk. Kanskje har vi der heller nordsamisk imáš med grunntydinga ‘under; underleg, vidunderleg’ å gjera. Eller ima- kunne vera eit tilbakelån frå den nordnorske dialektforma ima.
Fotnotar
- ↑ Setelarkivet til Norsk Ordbok oppgjev Lofoten og Vesterålen (Lofoten, Gimsøy, Sortland, Bjørnskinn), Salten (Saltdal, Nord-Salten), Ofoten, Tromsø, Finnmark (Leirbotn/Altafjord/osv.).
- ↑ E.G. Schytte: Nogle faa rare norske Ord, efter den Dialekt, som i Lofoten’s Fogderi i Nordlandene, er brugelige (1807).
- ↑ Mal:Aasen 1918
- ↑ Setelarkivet til Norsk Ordbok oppgjev Vega, Sømna, Leirfjord, Vefsn, Hattfjelldalen og Rana.
- ↑ Definisjon II av «Ime» i Nynorskordboka
- ↑ ‘skjærnål, trekantet nål til skinnarbeid’ (Bergsland, Knut & Magga, Lajla Mattsson: Åarjelsaemien–daaroen baakoegærja = Sydsamisk–norsk ordbok. [Indre Billefjord] : Idut, 1993. ISBN 82-7601-010-5.)
- ↑ Álgu-Datenbank
- ↑ ‘trekantig nål (att sy läder med)’ (Mal:Grundström)