Veiledere, Administratorer
9 136
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
(Presiseringar, lett redigering) |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| Linje 36: | Linje 36: | ||
:«Kva bryr eg meg om sunnfjordsk reising, endå eg er frå Sunnfjord. Likså lite er gagn i austlandsk, trøndsk, nordlandsk, sørlandsk eller vestlandsk reising. Norsk reising er det einaste ein kan bry seg om, for det er berre ho som kan føre til noko. All onnor reising er å setja seg på baktofta og strika med årane istadenfor å hjelpa til med å ro båten fram.»<ref>Sitert i Jul i Sunnfjord 1997 side 28, utan kjeldetilvising.</ref> | :«Kva bryr eg meg om sunnfjordsk reising, endå eg er frå Sunnfjord. Likså lite er gagn i austlandsk, trøndsk, nordlandsk, sørlandsk eller vestlandsk reising. Norsk reising er det einaste ein kan bry seg om, for det er berre ho som kan føre til noko. All onnor reising er å setja seg på baktofta og strika med årane istadenfor å hjelpa til med å ro båten fram.»<ref>Sitert i Jul i Sunnfjord 1997 side 28, utan kjeldetilvising.</ref> | ||
Gjelsviks nasjonale framfor lokale perspektiv på målreisinga blir stadfesta av eit sitat frå [[Sven Moren]]. Moren hadde treft Gjelsvik for første gong i redaksjonen til [[Den 17de Mai]] i 1898, fortel kor postivt forundra han vart over denne akademikaren av bondestand. Det var ikkje minst det at Gjelsvik «tala klingande nynorsk, ''dialektfri høgnorsk'', så lytefritt og trygt som hadde han aldri lært anna mål.» (Kursivering gjort her på wikien.)<ref>Moren sitert hjå Gjelsvik, O. 1999 side 94.</ref> | Gjelsviks nasjonale framfor lokale perspektiv på målreisinga blir stadfesta av eit sitat frå [[Sven Moren]]. Moren hadde treft Gjelsvik for første gong i redaksjonen til [[Den 17de Mai]] i 1898, og fortel kor postivt forundra han vart over denne akademikaren av bondestand. Det var ikkje minst det at Gjelsvik «tala klingande nynorsk, ''dialektfri høgnorsk'', så lytefritt og trygt som hadde han aldri lært anna mål.» (Kursivering gjort her på wikien.)<ref>Moren sitert hjå Gjelsvik, O. 1999 side 94.</ref> | ||
Gjelsvik gjorde ein stor innsats for å styrke norskdomsrørsla, ikkje minst organisatorisk på sentralt plan. Eit viktig ledd i dette arbeidet da det i 1913 lykkast han å få oppretta eit felles sekretariat og medlemsblad for Noregs ungdomslag og Noregs mållag. Gjelsvik var i fleire år samtid leiar i båe desse landssamskipnadene og | Gjelsvik gjorde ein stor innsats for å styrke norskdomsrørsla, ikkje minst organisatorisk på sentralt plan. Eit viktig ledd i dette arbeidet kom på plass da det i 1913 lykkast han å få oppretta eit felles sekretariat og medlemsblad for [[Noregs ungdomslag]] og [[Noregs mållag]]. Gjelsvik var i fleire år samtid leiar i båe desse landssamskipnadene og endatil [[Det norske samlaget]]. | ||
=== Noregs ungdomslag, leiar 1903-1919 === | === Noregs ungdomslag, leiar 1903-1919 === | ||
Noregs ungdomslag blei stifta i 1896. Nikolaus Gjelsvik var med i styret frå 1902. I perioden frå 1906 til 1915 var han leiar. Han utvikla organisasjonen på ein fast og god måte, planla godt og la strategiar for gjennomføring av planane. Han skaffa Noregs ungdomslag ei skrivarstove med Edvard Os som leiar. Gjelsvik ville ha folkeopplysning på norsk grunn. Han reiste på mange talarferder rundt i landet. | Noregs ungdomslag blei stifta i 1896. Nikolaus Gjelsvik var med i styret frå 1902. I perioden frå 1906 til 1915 var han leiar. Han utvikla organisasjonen på ein fast og god måte, planla godt og la strategiar for gjennomføring av planane. Han skaffa Noregs ungdomslag ei skrivarstove med [[Edvard Os]] som leiar. Gjelsvik ville ha folkeopplysning på norsk grunn. Han reiste på mange talarferder rundt i landet. | ||
=== Det norske samlaget, leiar 1903-1919 === | === Det norske samlaget, leiar 1903-1919 === | ||
Nikolaus Gjelsvik var leiar av Det norske samlaget frå 1903 til 1919 og var ei verkeleg drivande kraft. Han planla arbeidet for forlaget på ein god måte. Olav Midttun meinte at det var i samlaget Gjelsvik gjorde mest for målsaka. Talet på utgjevingar gjekk opp. Ikkje minst arbeidde han for å forbetre tidsskriftet [[Syn og Segn]]. Eit stort tal nynorske barnebøker blei utgitt, av [[Rasmus Løland]] og andre norske, og dessutan nynorske omsetjingar av utanlandske barnebokklassikarar. Desse blei distribuerte til barne- og ungdomsbiblioteka. Samlaget gav også ut Gjelsviks juridiske lærebøker på nynorsk. | Nikolaus Gjelsvik var leiar av Det norske samlaget frå 1903 til 1919, og var ei verkeleg drivande kraft. Han planla arbeidet for forlaget på ein god måte. [[Olav Midttun]] meinte at det var i samlaget Gjelsvik gjorde mest for målsaka. Talet på utgjevingar gjekk opp. Ikkje minst arbeidde han for å forbetre tidsskriftet [[Syn og Segn]]. Eit stort tal nynorske barnebøker blei utgitt, av [[Rasmus Løland]] og andre norske, og dessutan nynorske omsetjingar av utanlandske barnebokklassikarar. Desse blei distribuerte til barne- og ungdomsbiblioteka. Samlaget gav også ut Gjelsviks juridiske lærebøker på nynorsk. | ||
=== Noregs mållag, leiar 1912-1915 === | === Noregs mållag, leiar 1912-1915 === | ||
Allereie i 1900 hadde Gjelsvik støtta studentmållaget. Nikolaus Gjelsvik var med i styret i Noregs mållag frå laget vart stifta den 4. februar 1906. Han møtte truleg på skipingsmøtet både som representant for Det norsk samlaget og for Firda Mållag. I tre år, frå 1912 til 1915 var han leiar av organisasjonen. I denne perioden var han også leiar av Noregs ungdomslag og Det norske samlaget. Dette seier noko om den store arbeidskapasiteten hans. Han var flink til å nytte tida. I langdryge møte eller mens han venta på trikken las han rett som det var korrektur. | Allereie i 1900 hadde Gjelsvik støtta studentmållaget. Nikolaus Gjelsvik var med i styret i Noregs mållag frå laget vart stifta den 4. februar 1906. Han møtte truleg på skipingsmøtet både som representant for Det norsk samlaget og for [[Firda Mållag]]. I tre år, frå 1912 til 1915 var han leiar av organisasjonen. I denne perioden var han også leiar av Noregs ungdomslag og Det norske samlaget. Dette seier noko om den store arbeidskapasiteten hans. Han var flink til å nytte tida. I langdryge møte eller mens han venta på trikken las han rett som det var korrektur. | ||
=== Landsgymnas === | === Landsgymnas og eit nynorsk universitet? === | ||
Ideen til landsgymnas var det Gjelsvik som hadde. Her skulle bondeungdomen få opplæringa si på landsmål. Slike gymnas blei oppretta fleire stader. Han hadde også ein ide om at Universitetet i Bergen skulle bli eit nynorsk universitet. Dette gjekk ikkje i gjennom. | Ideen til landsgymnas var det Gjelsvik som hadde. Her skulle bondeungdomen få opplæringa si på landsmål. Slike gymnas blei oppretta fleire stader. Han hadde også ein ide om at Universitetet i Bergen skulle bli eit nynorsk universitet. Dette gjekk ikkje i gjennom. | ||
| Linje 59: | Linje 59: | ||
Forsvarsengasjementet fekk ein ny oppkveik i opposisjon mot den nedtrappinga av det militære forsvaret som fann stad rundt 1930. Ispedd ein sterk antimarxisme, fekk dette Gjelsvik til å gå i spann ikkje berre med venstrenasjonalistiske, men også ytterleggåande høgreradikale krefter. | Forsvarsengasjementet fekk ein ny oppkveik i opposisjon mot den nedtrappinga av det militære forsvaret som fann stad rundt 1930. Ispedd ein sterk antimarxisme, fekk dette Gjelsvik til å gå i spann ikkje berre med venstrenasjonalistiske, men også ytterleggåande høgreradikale krefter. | ||
I 1931 blei han beden om å stille i sentralkomiteen for den nye raseideologisk funderte og antiparlamentariske Nordisk Folkereisning, som [[Vidkun Quisling]] stod i spissen for. Gjelsvik takka nei på grunn av sviktande helse, men tilbaud seg å vere til hjelp på annan måte.<ref>Dahl, H.F. 1991 side 162.</ref> Hans Fredrik Dahl reknar opp Gjelsvik som ein av fleire som tilhøyrde ein litt eldre generasjon, «og som var kjent fra [[Frisinnede Venstres]] fargerike skare». | I 1931 blei han beden om å stille i sentralkomiteen for den nye raseideologisk funderte og antiparlamentariske [[Nordisk Folkereisning]], som [[Vidkun Quisling]] stod i spissen for. Gjelsvik takka nei på grunn av sviktande helse, men tilbaud seg å vere til hjelp på annan måte.<ref>Dahl, H.F. 1991 side 162.</ref> Hans Fredrik Dahl reknar opp Gjelsvik som ein av fleire som tilhøyrde ein litt eldre generasjon, «og som var kjent fra [[Frisinnede Venstres]] fargerike skare». | ||
Ei par år seinare stilte Gjelsvik opp for Quisling da sistnemnde var i hardt ver som ein særs omstridd forvarsminister. Ei lang rekkje namngjetne menn skreiv seg under på eit opprop til støtte for Quisling i 1932. Gjelsvik var blant desse, og han hadde sjølv hjelpt til med omsetjing av oppropet til nynorsk, og ved å ha formulert følgjande avsnitt: | Ei par år seinare stilte Gjelsvik opp for Quisling da sistnemnde var i hardt ver som ein særs omstridd forvarsminister. Ei lang rekkje namngjetne menn skreiv seg under på eit opprop til støtte for Quisling i 1932. Gjelsvik var blant desse, og han hadde sjølv hjelpt til med omsetjing av oppropet til nynorsk, og ved å ha formulert følgjande avsnitt: | ||