Rjukan: Forskjell mellom sideversjoner

Fra lokalhistoriewiki.no
Hopp til navigering Hopp til søk
(satt inn lenke)
m (Robot: Legger til manglende <references />-element)
 
(18 mellomliggende versjoner av 5 brukere er ikke vist)
Linje 1: Linje 1:
{{thumb|Rjukan ved Nat - no-nb digifoto 20160412 00136 bldsa EYDE 5 07B 033b.jpg|«Rjukan ved Nat».|Sam Eyde-arkivet/Nasjonalbiblioteket}}
{{thumb|Rjukan ved Nat - no-nb digifoto 20160412 00136 bldsa EYDE 5 07B 033b.jpg|«Rjukan ved Nat».|Sam Eyde-arkivet/Nasjonalbiblioteket}}
'''[[Rjukan]]''' er ein [[tettstad]] og administrasjonssenter i [[Tinn kommune]] i [[Telemark]]. I 1996 vedtok kommunen at Rjukan har [[by]]status. Staden ligg som ein langstrakt busetning langs elva [[Måna]] i [[Vestfjorddalen]], ved foten av [[Gausta]]. Det er ein djup dal, der sola er borte frå botnen frå 2. oktober til 12. mars.
'''[[Rjukan]]''' er ein [[tettstad]] og administrasjonssenter i [[Tinn kommune]] i [[Telemark]]. I 1996 vedtok kommunen at Rjukan har [[by]]status. Staden ligg som ein langstrakt busetning langs elva [[Måna (Tinn)|Måna]] i [[Vestfjorddalen]], ved foten av [[Gausta]]. Det er ein djup dal, der sola er borte frå botnen frå 2. oktober til 12. mars.


I 1907 byrja [[Norsk Hydro]] å byggje ut kraftproduksjon og industri i området, der det den gang berre låg nokre få gardsbruk. I 1910 hadde folketalet vakse til omkring 2200, og i 1920 til 8350. Omkring 1960 vart store delar av produksjonen flytta til [[Herøya]], og folketalet byrja å synke. I 2012 var det nede på omkring 3300. Ny industri har blitt etablert i Rjukan, og ein del av den kjemiske industrien er att.
I 1907 byrja [[Norsk Hydro]] å byggje ut kraftproduksjon og industri i området, der det den gang berre låg nokre få gardsbruk. I 1909 åpna [[Rjukanbanen]] og i 1910 hadde folketalet vakse til omkring 2200, og i 1920 til 8350. Omkring 1960 vart store delar av produksjonen flytta til [[Herøya (Porsgrunn)|Herøya]], og folketalet byrja å synke. I 2012 var det nede på omkring 3300 og i 2019 sunket videre til 3171<ref>{{SSB Tettsteder 2019}}</ref>. Ny industri har blitt etablert på Rjukan, og ein del av den kjemiske industrien er att.


[[Tinn museum]] på Rjukan er eit folkemuseum. Ein finn óg industrielle kulturminne frå Rjukans historie, som [[Turbinen (Rjukan)|Turbinen]] og [[Birkelandsovnen|Birkelandsomna]] ved [[Rjukanhuset]], og [[Norsk Industriarbeidermuseum]] på Vemork. som tek for seg vasskraft og elektrokjemisk industri. Museet har og ei utstilling om atomvåpen og produksjonen av desse, knytta til [[tungtvannsaksjonen]] under [[andre verdenskrig]]. Kraftstasjonen, som i 1911 var ein av dei største i verda, er no i [[Norsk Teknisk Museum]] sitt eige.  
I 1928 åpna [[Krossobanen]] som var ein gåve frå Norsk Hydro til innbygjerane på Rjukan, slik at dei kunne komma seg opp i sola i vinterhalvåret. Nedre stasjon ligjer på 385 moh., og frå denne plassen fraktar kabinvognane passasjerane opp i 886 moh.


''[[Rjukan Arbeiderblad]]'' har fem utgåver i veka.  
[[Tinn museum]] på Rjukan er eit folkemuseum. Ein finn óg industrielle [[kulturminne]] frå Rjukans historie, som ''turbinen'' og ''birkelandsovnen'' ved [[Rjukanhuset]], og [[Norsk Industriarbeidermuseum]] på Vemork som tek for seg vasskraft og elektrokjemisk industri. Museet har og ei utstilling om atomvåpen og produksjonen av desse, knytta til [[tungtvannsaksjonen]] under [[andre verdenskrig]]. [[Vemork kraftverk]] var i 1911 eit av dei største i verda.
 
''[[Rjukan Arbeiderblad]]'' er den lokale avisa med fem utgåver i veka.  
 
== Galleri ==
 
<gallery>
Fil:Rjukan turistvimpel Vemork.jpg|Turistvimpel for Rjukan fra 1970-tallet, med motiv fra Vemork, der Hydrogenfabrikken (revet i 1977) fortsatt kan ses foran [[Vemork kraftstasjon]].{{byline|Stig Rune Pedersen}}
Fil:Rjukan kirke - no-nb digifoto 20160412 00265 bldsa EYDE 5 07B 075.jpg|[[Rjukan kirke]], oppført i 1915 med [[Romansk arkitektur|nyromansk]]/[[Barokk|nybarokk]] preg, arkitekt [[Carl Berner (1877–1943)|Carl]] og [[Jørgen Berner (1873–1955)|Jørgen Berner]].{{byline|[[Nasjonalbiblioteket]]}}
Fil:Rjukan bibliotek med Torget.jpg|[[Rjukan bibliotek]] med Torget i 1924–25.{{byline|J.H. Küenholdt}}
Fil:Rjukan stasjon.png|[[Rjukan stasjon]] på [[Rjukanbanen]] fra 1909. Arkitekt [[Thorvald Astrup]]{{byline|Høegh-Omdal/[[Norsk jernbanemuseum]]|1951}}
Fil:Rjukanhuset 2021.JPG|Rjukanhuset (Folkets hus), åpnet i 1930.{{byline|Stig Rune Pedersen (2021)}}
Fil:Birkelandsbrua Rjukan 2021.JPG|Birkelandsbrua over elva [[Måna (Tinn)|Måna]] i det sentrale Rjukan.{{byline|Stig Rune Pedersen (2021)}}
Fil:Gunnar Sønsteby minnesmerke Rjukan.jpg |Minnesmerke over [[Gunnar Sønsteby]] i fødebyen Rjukan, utført av Per Ung og avduket i 2012. Det er identisk med tilsvarende minnesmerke over Sønsteby i Oslo.{{byline|Mari Olsen (2014)}}
Fil:Tinn, Sam Eydes gate 116.jpg|Rjukan baptistmenighets kirke i [[Sam Eydes gate (Tinn)|Sam Eydes gate]] 116, ferdigstilt i 1932.{{byline|Roy Olsen (2019)}}
</gallery>
 
== Referansar ==
<references />


==Kjelder==
==Kjelder==
{{thumb høyre | Gunnar Sønsteby minnesmerke Rjukan.jpg |Minnesmerke over [[Gunnar Sønsteby]] i fødebyen Rjukan, utført av Per Ung og avduket i 2012. Det er identisk med tilsvarende minnesmerke over Sønsteby i Oslo. |Mari Olsen  (2014)}}
 
* [http://snl.no/Rjukan Rjukan] i ''Store norske leksikon''
* [http://snl.no/Rjukan Rjukan] i ''Store norske leksikon''
* {{SSB Tettsteder 1 2012}}
* {{SSB Tettsteder 1 2012}}
* {{kartverket|68361}}
* {{SSB Tettsteder 2019}}


== Galleri ==


<gallery>
Fil:Rjukan bibliotek med Torget.jpg|[[Rjukan bibliotek]] med Torget i 1924-25.{{byline|J.H. Küenholdt}}
Fil:Rjukan turistvimpel Vemork.jpg|Turistvimpel for Rjukan fra 1970-tallet, med motiv fra Vemork, der Hydrogenfabrikken (fjernet i 1977) fortsatt kan ses foran Vemork kraftstasjon.{{byline|Stig Rune Pedersen}}
Fil:
</gallery>


[[Kategori:Rjukan|  ]]
[[Kategori:Rjukan|  ]]

Nåværende revisjon fra 8. mar. 2024 kl. 11:32

«Rjukan ved Nat».
Foto: Sam Eyde-arkivet/Nasjonalbiblioteket

Rjukan er ein tettstad og administrasjonssenter i Tinn kommune i Telemark. I 1996 vedtok kommunen at Rjukan har bystatus. Staden ligg som ein langstrakt busetning langs elva Måna i Vestfjorddalen, ved foten av Gausta. Det er ein djup dal, der sola er borte frå botnen frå 2. oktober til 12. mars.

I 1907 byrja Norsk Hydro å byggje ut kraftproduksjon og industri i området, der det den gang berre låg nokre få gardsbruk. I 1909 åpna Rjukanbanen og i 1910 hadde folketalet vakse til omkring 2200, og i 1920 til 8350. Omkring 1960 vart store delar av produksjonen flytta til Herøya, og folketalet byrja å synke. I 2012 var det nede på omkring 3300 og i 2019 sunket videre til 3171[1]. Ny industri har blitt etablert på Rjukan, og ein del av den kjemiske industrien er att.

I 1928 åpna Krossobanen som var ein gåve frå Norsk Hydro til innbygjerane på Rjukan, slik at dei kunne komma seg opp i sola i vinterhalvåret. Nedre stasjon ligjer på 385 moh., og frå denne plassen fraktar kabinvognane passasjerane opp i 886 moh.

Tinn museum på Rjukan er eit folkemuseum. Ein finn óg industrielle kulturminne frå Rjukans historie, som turbinen og birkelandsovnen ved Rjukanhuset, og Norsk Industriarbeidermuseum på Vemork som tek for seg vasskraft og elektrokjemisk industri. Museet har og ei utstilling om atomvåpen og produksjonen av desse, knytta til tungtvannsaksjonen under andre verdenskrig. Vemork kraftverk var i 1911 eit av dei største i verda.

Rjukan Arbeiderblad er den lokale avisa med fem utgåver i veka.

Galleri

Referansar

  1. ↑ Statistisk sentralbyrå: Befolkning og areal i tettsteder, 1. januar 2019.

Kjelder

Koordinater: 59.87891° N 8.59411° Ø

Hentet fra «https://lokalhistoriewiki.no/index.php?title=Rjukan&oldid=2117506»