Tor Jonsson: Forskjell mellom sideversjoner

Rett etter krigen i 1945 vart han tilsett som journalist i [[Dølenes Blad]] (sidan Dølabladet), distriktsavis på [[Otta (tettstad)|Otta]]. Året etter takka han ja til tilbod om stilling som redaktør av [[Hallingdølen (avis)|Hallingdølen]] i [[Ål kommune|Ål]]. Han slutta der allereie etter eit halvt års, truleg på grunn av ein kvass konflikt med pietistiske miljø i Hallingdal. Etter dette hadde Tor Jonsson ikkje noko fast arbeid utanom diktinga og artikkelskrivinga. Men på dette tidspunktet var han for lengst etablert og anerkjent som diktar og skribent. Han vart medlem i Den norske forfatterforening. I 1948 vart han tildelt Forleggerforeningens store stipend etter innstilling frå forfattarforeininga. Stipendet var på kr. 6000, og han nytta dette til ei fem-seks vekers reise til Finland, der han vart godt motteken. Frå turen skreiv han reisebrev til Dagbladet.

Tor Jonsson debuterte som forfattar som 16-åring, det siste året på framhaldsskulen, da han fekk publisert novella «Illmenne» i [[Arbeidermagasinet]]. To år seinare kom ei forteljing som vart prenta i [[Lørdagskvelden]]. I dei næraste åra frametter kjenner vi til at han fekk publisert seks dikt og fem forteljingar, dei fleste i [[Nynorsk Vekeblad]].

I 1937 har han ferdig ei samling dikt som han kallar ''Baksibragd''og som blir refusert av tre forlag. Noko av grunnen til avslaga var at han vart oppfatta som for lite sjølvstendig og original i form og bodskap. [[Olav Dalgard]] uttala for eksempel om ei omarbeidd, men også refusert utgåve av Baksibragd i 1938: «I stor mun har han vore ringa inne i Olav Aukrust si verd.»<ref>Her sitert etter Djupedal, R. 1963:162.</ref> Det er svært lite frå Baksibragd som diktaren sjølv fann godt nok til å bli med i samlingane som han seinare fekk gjeve ut. I 1942 leverte Jonsson nok eit manuskript, ''I menneskeham'', til [[Noregs Boklag]], også denne gongen utan å nå heilt fram. Men året etter gav same forlag ut ''Mogning i mørkret'', som dermed vart debutsamlinga til Tor Jonsson.

Debutsamlinga fekk jamt over god mottaking, men vekte ikkje overveldande åtgaum. Men om ikkje før, var han nå ein etablert diktar og respektert som det. Samlinga opnar med eitt av dei mest kjende dikta frå hans hand, programdiktet «Ordet»  

I 1946 kom ''Berg ved blått vatn''. Der finn vi stridsdikt som «Til grågrenda», og dei krassaste lyriske uttrykka for kampen mot standshovmotet, Trongdals- eller Jante-mentaliteten i bygdesamfunnet: «Bygdabøygen», «Festtale i eit julelag (av ein som ikkje var med)» og fleire. Der er også det populære, vakre og «ufarlege»  «Norsk kjærleikssong». Den siste samlinga Jonsson fekk ut før han døydde, ''Jarnnetter'' frå 1948, følgjer godt opp den førre i form og tematikk.

Posthumt i 1951 vart samlinga ''Ei dagbok for mitt hjarte'' utgjeven, ikkje heilt fullført frå forfattarens hand. Fleire litteraturkjennarar har utpeikt denne samlinga som den mest særmerkte av Jonssons av dei fire. Grunngjevinga er dels at dikta her i stor utstrekning er lausrivne frå sosiale og politiske aktualitetar og dermed blitt meir «tidlause».<ref>Djupedal, R. 1963:163ff</ref> Andre har festa seg ved at Jonsson her i enkelte dikt ser seg løyst frå dei strengt konvensjonelle rimkrav og versemål han hittil hadde nytta. Det er også her hans dødslengt og funderingar over livet og æva og religiøse kjensler kjem tydelegast fram.

Det siste året han levde vann Tor Jonsson ein konkurranse om å skrive det beste skodespelet for amatørteater. Konkurransen var utlyst av Kyrkje- og undervisningsdepartementet under statsråd [[Lars Moen]]. Jonssons stykke heitte ''Siste stikk''. Det er eit kammerspel, stilisert og minimalistisk, utløyst av trugsmålet om atomkrig og menneskeleg øydeleggingsevne. Tidlegare hadde Jonsson gjort utkast til nokre høyrespel med tema som «fattigdomsriset» og fredssaka, men desse kom aldri til oppføring.<ref>Djupedal, R. 1963:174.</ref>

Tor Jonsson nytta eit normalisert nynorsk, med få innslag av dialekt, arkaiske uttrykk og sjølvlaga ord. Truleg var dette delvis valt i medviten distanse til Olav Aukrust som nettopp eksellerte i slikt. Jonssons dikt er også reinskorne og nakne i forma, utan overflødig ordbruk og vanskelege metaforar. Også dette til skilnad frå Aukrusts flaum og «geislar» av ord og med målande, ofte uventa biletbruk og symbolikk.