Vis kilden til Volda lærarskule

{{Thumb|VLH c1950 FAKf-0330.00069.jpg|Hovudbygnaden på Volda lærarskule kring 1950.|Johan J. Nerbøvik}}
'''[[Volda lærarskule]]''' vart grunnlagt i 1895 under namnet «Voldens Privatseminarium». Lærarskulen vart etablert av Aage Stabell og – først og fremst – [[Henrik Kaarstad]]. Den var altså privateigd, og gjekk inn i ein meir omfattande tradisjon av kristelege privatseminar, som frå kring 1890 vart oppretta som motvekt mot påverknad frå dei frilyndte, grundtvigianarane.

Frå 1908 vart Kaarstad eineeigar fram til staten tok over skulen i 1924. Namnet Volda lærarskule vart då teke i bruk. Kaarstad heldt fram som rektor til han døydde i 1927, og deretter tok [[Erling Kristvik]] over. Han sette djupe spor etter seg som reformpedagog, etter krigen som professor ved [[Noregs lærarhøgskule]] i Trondheim. I 1923 var lærarskulen i Volda den største i Skandinavia med over 400 elevar.

I 1933 fekk lærarskulen løyve til å opprette ein eigen øvingsskule i skulebygget: ''[[Statens øvingsskule ved Volda lærarskule|Statsøvingsskulen]]''. Den var i drift til 1990.

Lærarskulane vart omgjort med ny lov om allmennlærarutdanning i 1973, og vart da «pedagogiske høgskular». Volda tok ikkje i bruk lærarhøgskulenamnet før i 1980, da Noregs lærarhøgskule gjekk inn i Universitetet i Trondheim. I 1994 vart Volda lærarhøgskule ein del av [[Høgskulen i Volda]].

Lærarutdanninga har vore ein viktig del av [[Skulestaden Volda]], ei nemning som blir brukt om tettstaden Volda som eit tyngdepunkt innan høgare utdanning utanom dei større byane i Noreg. 

== Nokre tilsette ==
*[[Bruker:Sveinarnesen|Svein Arnesen]], 1989-1995
*[[Bruker:Narveb|Narve Birkeland]], 1969-1994
*[[Lovise Heggen]], lektor 1930-57
*[[Anders Todal]], overlærar 1932-24
*[[Bruker:JonTvin|Jon Tvinnereim]], 1966-1972
*[[Bruker:TORBJØRN URKE|Torbjørn Urke]], 1973-1994

== Personar med lærarutdanning frå Volda ==

{| class="sortable wikitable"
|-
! Namn
! Eksamen
! Yrkeskarriere
! Samfunnsvirke
|-
|[[Ole Andreassen Aakre]] (1897-?)
|1928
|Lærar ved framhaldsskulen i Hovin i Telemark 1928-29 og ved framhaldsskulen i [[Spydeberg]] i [[Østfold]] 1929-30, [[Aukra folkehøgskule]] 1930, lærar og kyrkjesongar i [[Hyllestad]] i Ytre Sogn 1931-32, tilsett i same stilling i [[Sande kommune (Møre og Romsdal)|Sande]] på Sunnmøre hausten 1932. 
|Organist, songkorleiar og formann i helse- og fråhaldslag.
|-
|[[Maria Bertina Aaland]] (1895-?)
|1918
|Lærarinne i Breim 1918, Espevær folkeskule på Bømlo 1921. Frå 1922 var ho lærarinne ved [[Skulehistorie i Vik|Dale folkeskule, Vik i Sogn]]. 
|
|-
|[[Anna Aalvik]] (1896-1987)
|1923
|Lærarinne ved Heggdal, Hadland og Stapnes skular 1923-28. Frå 1929 tilsett ved [[Mong skule]] i [[Eigersund kommune|Eigersund]]. 
|
|-
|[[Sigrid Aalvik]] (1895-?)
|1921
|Lærarinne ved Vest-Agder flyttande fylkesskule frå 1921.
|
|-
|[[Asbjørn Olai Aamot]] (1901-74)
|1925
|Vikar på ymse stader i fire år, før han i 1931 vart tilsett som lærar i [[Eikefjord krins|Eikefjord]] i noverande [[Flora kommune]].
|
|-
|[[Ole Aarbergsbotten]] (1893-1974)
|1921
|Gymnastikkinspektør i Sogn og Fjordane 1919-23, lærar i [[Skulehistorie i Gaular|Gaular]] frå 1921. 
|
|-
|[[Henrik Olaus Aardalsbakke]] (1879-1956)
|1903
|[[Davik kommune|Lærar i Davik]] frå 1903.
|Venstre-politikar og bankrevisor.
|-
|[[Peder Severin Aarebru]] (1905-86)
|1926
|Huslærar i Luster til 1929, deretter lærar i [[Skulehistorie i Årdal|Årdal]]. I 1953 vart han styrar ved [[Farnes skule]].
|
|-
|[[Bernhard J. Aarhus]] (1880-1947)
|1906
|Tilsett ved Nordnes skole i Bergen 1909-47. 
|Medlem av skulestyre og sokneråd i Bergen.
|-
|[[Berta Brunborg Aarsand]]
|1914
|Lærar ved Sørfjord 3-delte skole i Bindal 1916-31. 
|
|-
|[[Odd Aarsand]] (1888-1971)
|1911
|Lærar på Avaldsnes frå 1914.
|Ordførar i Avaldsnes kommune.
|-
|[[Hallvard Ingolv Aarseth]] (1899-?)
|1921
|Lærar i Nesset kommune frå 1925.
|
|-
|[[Lyder Aarseth]] (1886-1951)
|1907
|Lærar i Kautokeino 1913-34, seinare i Vadsø.
|Ordførar i Kautokeino frå 1923.
|-
|[[Lars Aarskog]] (1891-1990)
|1916
|Lærar i Ørsta frå 1918.
|Formann i ungdomslag, fråhaldslag, lærarlag m.m.
|-
|[[Anders Aarvik]] (1884-1970)
|1904
|Lærar i Nord-Aurdal 1904-08, dinest på Eina på Toten.
|Organist i Eina kyrkje, mykje nytta kommunal ombodsmann på Eina.
|-
|[[Bergit Aasebø (1902–1978)]]
|1925
|Lærar på fyrstasjonar, Folldal og Gloppen.
|
|-
|[[Per Almås (1910–1991)]]
|1936
|Overlærar ved Sogn ungdomsskule i Balestrand og lærar på Stord
|
|-
|[[Olina Andenes (1895–1968)]]
|1919
|Lærar i [[Selje kommune|Selje]] og [[Ulvik herad|Ulvik]].
|Leia for barnelosjen Skagen i Årvik, Selje.
|-
|[[Rakel Støyva Apalseth (1902–1987)]]
|1923-1924
|Lærar i [[Breim kommune|Breim]], [[Gloppen kommune|Gloppen]].
|Aktiv i IOGT.
|-
|[[Sigurd Balsnes (1901–1993)]]
|1923
|Skulestyrar og biblioteksjef i [[Høyanger kommune|Høyanger]]
|Startet Sogn og Fjordane fylkesbibliotek, styremedlem i Norsk bibliotekforening. 
|-
|[[Lovise Heggen]] (1893-1975)
|1914
|Lærar i [[Arendal]], heimbygda [[Valldalen]] og tre år i [[Narvik]]. I 1930 tok ho embetseksamen ved Universitetet i Oslo med hovudfag i norsk og sidefaga historie og engelsk og vart så lektor ved Volda lærarskule (til 1957).
|Ap-politikar i Volda, sterkt religiøs, m.a. medlem av Oxfordrørsla.
|-
|[[Liv Eikrem Ørstavik|Liv Eikrem]] (1927-2008)
|1950
|Lærar i heimkommunen [[Aukra kommune|Aukra]]
|
|-
|[[Svein Helgheim]] (1934-2019)
|1962
|Lærar i [[Jølster]] og [[Sykkylven]].
|Ordførar og næringslivsmann
|-
|[[Agmund Hole]] (1878-1940)
|1899
|Lærar i [[Hunndalen]] ved Gjøvik 1899-1939.
|Korleiar og aktiv fråhaldsmann, samla tradisjonsmusikk frå [[Vardal]].
|-
|[[Peder Kjeldstadli]] (1879-1974)
|1904
|Etter ymse vikariat var han lærar ved [[Disserud skole]] i [[Feiring]] 1909-17, [[Bjørnsgård skole]] i [[Østre Toten]] 1917-22, lærar og klokkar ved [[Hoffsvangen skole]]/[[Hoff kirke]] Ø. Toten 1922-46.
|Tok initiativ til ungdomslags- og sparebank i Feiring, skolestyreformann i Østre Toten.
|-
|[[Nils Lyslo (1900–1959)]]
|1922
|Lærer i Åseral, Lærdal og Borgund, Lesja og gamle Bru kommune. 
|En rekke verv, var ordfører i Borgund i Sogn i 12 år.
|-
|[[Amund Mork]] (1884-1964)
|1908
|Lærar ved [[framhaldsskule]]n i [[Skulehistorie i Stryn|Oppstryn]] 1908, frå 1909 lærar i [[Erdal krins (Stryn)|Erdal i Stryn]]. 
|Aktiv ungdomslagsmann, mellom anna styremedlem i Firda ungdomslag. Skreiv [[Nordfjordsangen]].
|-
|[[Svanhild Nesje]]
|
|Lærer ved [[Mustad skole]] i Vardal samt i [[Raufoss]]. 
|Stiftet barnelaget «Hold ut» på Raufoss. Misjonær.
|-
|[[Ivar A. Røed]] (1900-1976)
|1922
|Lærar i [[Honningsvåg]] 1922, [[Rødbøl skole]] i [[Hedrum]] 1923-28. [[Nanset skole]] i same kommune 1928-?. 
|Formann i Hedrum Lærerlag, sette i gang organisert utmelding av Norges Lærerlag. Komponist, kordirigent, organist, forfattar, kunstmålar.
|-
|[[Albert O. Sande]] (1883-1966)
|1910
|Lærer i Tingvoll kommune på Nordmøre 1910-13, Solvoll skole i Vestre Toten 1913-15. Lærer for storskolen på Elton skole, V. Toten 1915-53. 
|Skolestyreformann i Vestre Toten
|-
|[[Ragnar Standal]] (1929-2013)
|1951
|Lærar i Stryn, Lesja og [[Skulehistorie i Stryn|Stryn]].
|Konservator på Nordfjord folkemuseum, Sandane 1984–86, bygdebokforfattar og redaktør i Ørsta 1986-92.
|-
|[[Henrik Straumsheim]] (1893-1975)
|1913
|Lærar i [[Sykkylven]] (1914-15 og 1919-28), [[Drangedal]] (1915-16), [[Skodje]] (1916-17) og Møre Folkehøgskole (1928 og ut yrkeslivet, dei siste åra som rektor). 
|Ungdomslagsleiar og lyrikar.
|-
|[[Ingeborg Strømme]] (1886-?)
|1909
|Lærar i [[Ørskog]] 1910-1917, ved Selbjørn og Lunnøy skule i [[Austevoll]] 1917-1942.
|
|-
|[[Elling K. Tjønneland]] (1881-1960)
|1903
|Lærar i [[Skjåk]] (Øygard og Gjeilo krinsar) frå 1904 til han gjekk av med pensjon i 1951.
|Fråhalds- og målmann, aktiv i skulepolitikk, helsearbeid og ungdomslagsarbeid. Antinazist under andre verdskrigen. 
|-
|[[Anders Todal]] (1884-1963)
|1912
|Lærar ved framhaldsskulen i [[Lom]] 1912-13, [[Nordmøre Folkehøgskule]] 1913-20, framhaldsskulen i [[Sunndal]] 1920-22, overlærar ved Tromsø lærarskule 1923-25, overlærar ved lærarskulen i [[Nesna]] 1925-29, styrar på Nordmøre Folkehøgskule 1929-32, overlærar ved lærarskulen i [[Volda]] 1932-34.
|Lokalhistorikar, statsarkivar i [[Trondheim]] 1934-54
|-
|[[Marie Asperheim Torp (1904–1995)]]
|1925
|Vikar i Årdal 1925-1930, lærar i Høyanger 1932-1969.
|
|-
|}

== Kjelde ==
*[[Skulestaden Volda|Artikkelen «Skulestaden Volda»]]

== Vidare lesnad ==
* [https://www.nb.no/items/79cb5f41cc64967640113a4b860aac2a?page=0 Bergem, Peder (red.): ''Forkynning. Fellesskap. Forsking. Volda lærarskule 1895-1995'', 1995.]

[[Kategori:Etableringer i 1895]]
[[Kategori:Volda kommune]]
[[Kategori:Volda sentrum]]
[[Kategori:Lærerskole]]
{{nn}}