85
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
m (→Kjelder) |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>[[Fil:Åbøbyen, Wergelandsveien.jpeg|miniatyr|Wergelandsveien i Åbøbyen, Sauda.]] | |||
[[Fil:Åbøbyen, Wergelandsveien.jpeg|miniatyr|Wergelandsveien i Åbøbyen, Sauda.]] | Åbøbyen er ein bydel i [[Sauda kommune]], bygd ut hovudsakleg i første del av 1900-talet av dei amerikanske fabrikkeigarane. | ||
Åbøbyen vart planlagt som ein [[hageby]] med flotte parkanlegg, storslåtte allear, velregulerte gater, tennisbanar, idrettsbane, bibliotek og butikk, skule og sjukehus. Sjølv om dei arkitektteikna husa hadde god standard etter den tids forhold, var det skilnad på folk: Gatene fortalde kven du var. Haakonsgaten er ”paradegata” mellom direktørbustaden og fabrikkporten. Nedst i gata nærast støy og støv frå fabrikken, budde arbeidarane med lågast status og minst ansiennitet. Vidare oppover i gata, med stadig finare hus og betre leiglegheiter, budde i rekkjefølgje formenn, lågare funksjonærar og høgare funksjonærar – i same gate som direktøren. | |||
Liknande bustadområde kan ein finna på andre industristader, slik som [[Odda]], [[Tyssedal]], [[Jørpeland kommune|Jørpeland]], [[Flørli]], [[Glomfjord]], [[Rjukan]] og [[Eydehavn]].</onlyinclude> | |||
== Konsesjon == | == Konsesjon == | ||
1. desember 1914 gav Stortinget kraftselskapet [https://no.wikipedia.org/wiki/Saudefaldene A/S Saudefaldene] konsesjon til å byggje ut kraftressursane i Sauda. Samstundes fekk det amerikanske storkonsernet [https://no.wikipedia.org/wiki/Union_Carbide Union Carbide] ved sitt dotterselskap Electric Furnace Products Company Limited (EFP) lov til å byggja eit smelteverk i Sauda. I vilkåra som Stortinget sette, heiter det mellom anna at EFP var forplikta å:<blockquote>''«skaffe arbeiderne sundt og forsvarlig husrum, tomter til bygning av egne hjem med veier, vand, kloak og elektrisk lysanlæg samt grund til forsamlingslokale, til lokale for kooperativ eller anden handelsvirksomhed og lignende»''</blockquote>EFP kjøpte grunn på garden Åbø og laga ein byplan for området. Frå 1916 og fram til 1960-talet vart det bygd 117 hus med til saman 279 leilegheiter for arbeidarar og funksjonærar ved EFP. På det meste budde det over 1000 menneske i Åbøbyen. | 1. desember 1914 gav Stortinget kraftselskapet [https://no.wikipedia.org/wiki/Saudefaldene A/S Saudefaldene] konsesjon til å byggje ut kraftressursane i Sauda. Samstundes fekk det amerikanske storkonsernet [https://no.wikipedia.org/wiki/Union_Carbide Union Carbide] ved sitt dotterselskap Electric Furnace Products Company Limited (EFP) lov til å byggja eit smelteverk i Sauda. I vilkåra som Stortinget sette, heiter det mellom anna at EFP var forplikta å:<blockquote>''«skaffe arbeiderne sundt og forsvarlig husrum, tomter til bygning av egne hjem med veier, vand, kloak og elektrisk lysanlæg samt grund til forsamlingslokale, til lokale for kooperativ eller anden handelsvirksomhed og lignende»''</blockquote>EFP kjøpte grunn på garden Åbø og laga ein byplan for området. Frå 1916 og fram til 1960-talet vart det bygd 117 hus med til saman 279 leilegheiter for arbeidarar og funksjonærar ved EFP. På det meste budde det over 1000 menneske i Åbøbyen. | ||