Veiledere, Administratorer
114 951
redigeringer
Årbakkasanden: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
{{nn}}
(lenker oppslagsord) |
({{nn}}) |
||
| (5 mellomliggende versjoner av en annen bruker er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb|Årbakka felt med bautasteinar bilete nr 1.jpg|Frå feltet med bautasteinar på Årbakka. Desse steinane er stilt omlag midt i feltet.| | <onlyinclude>{{thumb|Årbakka felt med bautasteinar bilete nr 1.jpg|Frå feltet med bautasteinar på Årbakka. Desse steinane er stilt omlag midt i feltet.|Magne Ove Kleppe}} | ||
'''[[Årbakkasanden]]''' i [[Tysnes kommune]] ligg ved [[Hardangerfjorden]]. Her finst eit gravfelt med bautasteinar datert til [[jarnalderen]]. Gravfeltet på [[Årbakka]] inneheld 23 gravhaugar, fem bautasteinar og to steinringar, og strekkjer seg over eit område på 45 x 110 m. Ein sjette bautastein ligg i dag i fjæra like ved, der den i lang tid har vore nytta som helle til eit båtnaust. </onlyinclude> | '''[[Årbakkasanden]]''' i [[Tysnes kommune]] ligg ved [[Hardangerfjorden]]. Her finst eit gravfelt med bautasteinar datert til [[jarnalderen]]. Gravfeltet på [[Årbakka]] inneheld 23 gravhaugar, fem bautasteinar og to steinringar, og strekkjer seg over eit område på 45 x 110 m. Ein sjette bautastein ligg i dag i fjæra like ved, der den i lang tid har vore nytta som helle til eit båtnaust. </onlyinclude> | ||
==Gardsnamnet Årbakka, tyding og form== | ==Gardsnamnet Årbakka, tyding og form== | ||
Gardsnamnet Årbakka tyder «tunet nedpå elvebakken»<ref>Drange, Ernst B.: Tysnes gards og ættesoge, band 4 s. 89 ff </ref> Namnet kan sporast tilbake til eit mellomalderdiplom frå 1301, i forma Aarbakki. I 1427 og 1463 vart det skrive Aarbakke «i Niardarlaugh» (Njardarlog). Då garden dukkar opp att i kjeldematerialet på 1590-talet, vart det skrive Aarbacke eller Aarbache, like eins frametter 16- og 1700-talet. Frå kring 1800 har forma Aarbakke vore mest einerådande, slik òg slektsnamna vert skrivne. Men i daglegtalen er uttalen Årbakka. | |||
Gardsnamnet Årbakka tyder «tunet nedpå elvebakken» | |||
==Gravfeltet - dei første undersøkingane== | ==Gravfeltet - dei første undersøkingane== | ||
Det finst bevart opplysningar om gravfeltet tilbake til 1626, som er lagd biskop [[Niels Paasche]] i pennen<ref>Heggland, Johannes: Tysnes det gamle Njardarlog, band 1, 1963 s. 130</ref>, samstundes som gravhaugane vart teikna opp i perspektiv. I samband med denne skildringa vert det attfortald eit lokalt sagn knytta til staden: "Der findiss aldeliss ingen bogstaffuer eller tegn paa nogen af steenene, men der ligger 6 steenhaabe mellem steenene. Her om siger di saalediss, at udi gammeldage haffuer varitt saadan en skick, att naar tuende vare bleffuen vens (uvener), oc di begiffue sig hen till en platz oc staa huer udi sin steenhaab indtil kneene saa langt fra hinanden som de vilde, dog saa di vell kunde med steene slaa till huer andre, oc ingen aff dett srted hand stod paa at vige, førend den ene tabte, oc misted liffuet. Lige saadant itt kamp-platz oc sted meniss att haffue vaaritt oc ligesaa mange her at haffue fectirtt om liffuett som her staar store steene opreist for di strax een tabte oc bleff slagen, bleff en høi steen gemenlig saa lang som personen var, til hans hukommelse paa samme sted opreist».</onlyinclude> <ref>Sitert etter Heggland frå «Antiquitates eller fortegnelse oc afritzing paa huis gamle monumenter som nu kunde findes udi Bergens Stichb".</ref> | |||
Det finst bevart opplysningar om gravfeltet tilbake til 1626, som er lagd biskop [[Niels Paasche]] i pennen | |||
{{thumb|Skisse frå Årbakka, Tysnes kommune, laga av W.F.K. Christie i 1825..jpg|Skisse frå området med bautasteinane teikna av W.F.K. Christie i 1825. Skissa er henta frå bokverket: "Afrids af Monumenter, Prospecter og Andet, som jeg har forefunden paa Reyser i Norge 1825. |[[Lokalhistorisk arkiv i Tysnes]]}} [[Ole Worms]] skar eit tresnitt i 1643, laga etter teikning av Paasche, men biletet verkar som fri fantasi, skriv Heggland. Kring 1825 teikna [[Wilhelm Frimann Koren Christie]] to perspektivskissar og oppriss av dei fem ståande bautasteinane og den i fjøra. Men i mellomtida hadde ymse tilhøve gjort sitt til for å få staden i forfall. Den fine sandflata hadde vore freistande til ymse føremål, og staden vart då òg i lengre tid nytta som øvingsstad for landevernet, både hardangerske kompani og deler av det sunnhordlandske dreiv øvingar her. Landevernet var det òg som sytte for at den sjette bautasteinen vart nedriven etter ordre av kaptein Lohmann, «for di den stod lige i opstillingslinjen». I 1860 kommenterer [[H. P. Schreuder]] dette slik: «Der skal have været endnu flere bautaer, men de ere blevne nedrevne af barbarer». <ref>Heggland, Johannes: Tysnes det gamle Njardarlog, band 1, 1963 s. 133</ref> | {{thumb|Skisse frå Årbakka, Tysnes kommune, laga av W.F.K. Christie i 1825..jpg|Skisse frå området med bautasteinane teikna av W.F.K. Christie i 1825. Skissa er henta frå bokverket: "Afrids af Monumenter, Prospecter og Andet, som jeg har forefunden paa Reyser i Norge 1825. |[[Lokalhistorisk arkiv i Tysnes]]}} [[Ole Worms]] skar eit tresnitt i 1643, laga etter teikning av Paasche, men biletet verkar som fri fantasi, skriv Heggland. Kring 1825 teikna [[Wilhelm Frimann Koren Christie]] to perspektivskissar og oppriss av dei fem ståande bautasteinane og den i fjøra. Men i mellomtida hadde ymse tilhøve gjort sitt til for å få staden i forfall. Den fine sandflata hadde vore freistande til ymse føremål, og staden vart då òg i lengre tid nytta som øvingsstad for landevernet, både hardangerske kompani og deler av det sunnhordlandske dreiv øvingar her. Landevernet var det òg som sytte for at den sjette bautasteinen vart nedriven etter ordre av kaptein Lohmann, «for di den stod lige i opstillingslinjen». I 1860 kommenterer [[H. P. Schreuder]] dette slik: «Der skal have været endnu flere bautaer, men de ere blevne nedrevne af barbarer». <ref>Heggland, Johannes: Tysnes det gamle Njardarlog, band 1, 1963 s. 133</ref> | ||
Biskop [[ | <onlyinclude>Biskop [[Jacob Neumann]] granska staden då han i 1828 visiterte i Sunnhordland, og 19 år seinare fekk han ein kandidat Stuwitz til å teikna ein plan over gravfeltet. Denne trykte Neumann i 1846. Neumann sine «optegnelser» vitnar om stor antikvarisk og arkologisk interesse. Han har fått med om lag alle fornminna, og skildrar tilhøva for kvar einskilt, både steinane, steinringane, haugane og røysane. Dertil nemner han «skibshøier».</onlyinclude> | ||
{{thumb|Årbakka felt med bautasteinar bilete nr 2.jpg |Den største bautasteinen er stilt for seg sjølv i utkanten av feltet|[[Magne Ove Kleppe]]}} Neumann nemner óg at plassen har vore nytta som ekserserplass - «hvorved feltets hellighed er ikke bleven synderlig respekteret ; thi, at nogle af gravminderne ere ilde medfarne, turde vel være en frugt af soldatenes overgivenhed i de militaire hvilestunde ». <ref>Heggland, Johannes: Tysnes det gamle Njardarlog, band 1, 1963 s. 134</ref> Elles meiner Neumann det ville vera naturleg om det på ein så stor førhistorisk gravstad òg fanst merke etter eit tempel, eit heilagdomshus, og han vil ikkje forlata Arbakka før han har granska dette, seier han. Han meiner òg han har funne eit rektangulert søkk i jorda «der saae ud som en tomt til en fortidsbygning». Det er langt til Moster og andre stadar i Sunnhordland, der heidne tempel kunne ha funnest, og difor meiner han det var rimeleg om Årbakka var ein slik samlingsstad, endå om det sjølvsagt er berre «antikvarisk gisning». | {{thumb|Årbakka felt med bautasteinar bilete nr 2.jpg |Den største bautasteinen er stilt for seg sjølv i utkanten av feltet|[[Magne Ove Kleppe]]}} Neumann nemner óg at plassen har vore nytta som ekserserplass - «hvorved feltets hellighed er ikke bleven synderlig respekteret ; thi, at nogle af gravminderne ere ilde medfarne, turde vel være en frugt af soldatenes overgivenhed i de militaire hvilestunde ». <ref>Heggland, Johannes: Tysnes det gamle Njardarlog, band 1, 1963 s. 134</ref> Elles meiner Neumann det ville vera naturleg om det på ein så stor førhistorisk gravstad òg fanst merke etter eit tempel, eit heilagdomshus, og han vil ikkje forlata Arbakka før han har granska dette, seier han. Han meiner òg han har funne eit rektangulert søkk i jorda «der saae ud som en tomt til en fortidsbygning». Det er langt til Moster og andre stadar i Sunnhordland, der heidne tempel kunne ha funnest, og difor meiner han det var rimeleg om Årbakka var ein slik samlingsstad, endå om det sjølvsagt er berre «antikvarisk gisning». | ||
| Linje 54: | Linje 51: | ||
[[Kategori: Jernalderen]] | [[Kategori: Jernalderen]] | ||
{{F2}} | {{F2}} | ||
{{nn}} | |||