Byråkrater, checkuser, editaccount, Grensesnittadministratorer, staff, Sidefjernere, Administratorer
30 620
redigeringer
m
Teksterstatting – «[[kategori:» til «[[Kategori:»
m (Etter innsendt retting) |
m (Teksterstatting – «[[kategori:» til «[[Kategori:») |
||
| (8 mellomliggende versjoner av 5 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 4: | Linje 4: | ||
| navn = Bjåen | | navn = Bjåen | ||
| bilde = Breive 50 - HFB I 104.jpg | | bilde = Breive 50 - HFB I 104.jpg | ||
| bildetekst = «Bjaaen Turiststation» ca 1903. Mannen med det store skjegget er Knut B. Bjåen, til høgre for han står kona, Torbjørg S. Bjåen, og til venstre står Borgny | | bildetekst = «Bjaaen Turiststation» ca 1903. Mannen med det store skjegget er Knut B. Bjåen, til høgre for han står kona, Torbjørg S. Bjåen, og til venstre står Borgny Abrahamson frå Kristiansand, dotter åt August Abrahamson, han som tok biletet. Huset i bakgrunnen er Nor i stoga, det næraste er Su i stoga, som var turiststasjonen. Bilete frå Setesdalsmuseet. | ||
| altnavn = Sud i stoga | | altnavn = Sud i stoga | ||
| førstnevnt = | | førstnevnt = | ||
| Linje 11: | Linje 11: | ||
| sokn = [[Bykle sokn|Bykle]] | | sokn = [[Bykle sokn|Bykle]] | ||
| kommune = [[Bykle kommune|Bykle]] | | kommune = [[Bykle kommune|Bykle]] | ||
| fylke = [[ | | fylke = [[Agder fylke|Agder]] | ||
| gnr = 1 | | gnr = 1 | ||
| bnr = 3 | | bnr = 3 | ||
| Linje 20: | Linje 20: | ||
| postnr = | | postnr = | ||
}} | }} | ||
<onlyinclude><includeonly>{{thumb|Breive 50 - HFB I 104.jpg|«Bjaaen Turiststation» ca 1903. Mannen med det store skjegget er Knut B. Bjåen, til høgre for han står kona, Torbjørg S. Bjåen, og til venstre står Borgny | <onlyinclude><includeonly>{{thumb|Breive 50 - HFB I 104.jpg|«Bjaaen Turiststation» ca 1903. Mannen med det store skjegget er Knut B. Bjåen, til høgre for han står kona, Torbjørg S. Bjåen, og til venstre står Borgny Abrahamson frå Kristiansand, dotter åt August Abrahamson, han som tok biletet. Huset i bakgrunnen er Nor i stoga, det næraste er Su i stoga, som var turiststasjonen. Bilete frå [[Setesdalsmuseet]].}}</includeonly> | ||
'''[[Bjåen (Bykle gnr 1/3)|Bjåen]]''' eller '''Sud i stoga''' er den nordlegaste garden i [[Bykle kommune]], og dermed den fyrste faste busetnaden ein kjem til når ein køyrer riksvegen frå Tallaksbru i Haukeli og over mot [[Setesdal]]. | '''[[Bjåen (Bykle gnr 1/3)|Bjåen]]''' eller '''Sud i stoga''' er den nordlegaste garden i [[Bykle kommune]], og dermed den fyrste faste busetnaden ein kjem til når ein køyrer riksvegen frå [[Tallaksbru]]] i [[Haukeli]] og over mot [[Setesdal]]. | ||
[[Johannes Skar]] har skrive ein særs velsvarva karakteristikk av denne verestaden (''Gamalt or Sætesdal'' I, 129): | [[Johannes Skar]] har skrive ein særs velsvarva karakteristikk av denne verestaden (''Gamalt or Sætesdal'' I, 129): | ||
| Linje 31: | Linje 31: | ||
Endå skal me taka med litt meir filologi, for når me fyrst er inne på den låma, tykkjest det vera eit poeng å få fram ei noko meir presis forklaring: Det gamalnorske grunnordet er bŒr (bø), som tyder 'gard'. Bjár er genitivsforma av dette ordet. Den mest endeframme tydinga av denne forma skulle vera «garden sitt» eller «som høyrer garden til». Men så har det i neste omgang kome opp eit sjølvstendig hokjønnsord Bjár med utgangspunkt i genitivsforma, og det ordet tyder ikkje gard eller engslette, men støyl, eller kanskje meir presist støylsvoll (jfr. Hans Ross: ''Norsk Ordbog'', 1895). Denne tydinga høver då også framifrå på vårt Bjåen, ettersom desse eigedomane lenge tykkjest ha lege som støylar og beite for Breive, inntil dei i nyare tid vart sjølvstendige gardsbruk. | Endå skal me taka med litt meir filologi, for når me fyrst er inne på den låma, tykkjest det vera eit poeng å få fram ei noko meir presis forklaring: Det gamalnorske grunnordet er bŒr (bø), som tyder 'gard'. Bjár er genitivsforma av dette ordet. Den mest endeframme tydinga av denne forma skulle vera «garden sitt» eller «som høyrer garden til». Men så har det i neste omgang kome opp eit sjølvstendig hokjønnsord Bjár med utgangspunkt i genitivsforma, og det ordet tyder ikkje gard eller engslette, men støyl, eller kanskje meir presist støylsvoll (jfr. Hans Ross: ''Norsk Ordbog'', 1895). Denne tydinga høver då også framifrå på vårt Bjåen, ettersom desse eigedomane lenge tykkjest ha lege som støylar og beite for Breive, inntil dei i nyare tid vart sjølvstendige gardsbruk. | ||
Arkeologane har ikkje funne spor etter korndyrking her, som dei gjorde i Breive, men også i og kring Bjåen var det jernvinne frå 800-talet og frametter mot Svartedauden, og denne aktiviteten har rimelegvis også her ført heilårsbusetnad med seg. Endå mange hundreår seinare kan ein greitt sjå spor i terrenget, og mellom dei som gauma på såvore | Arkeologane har ikkje funne spor etter korndyrking her, som dei gjorde i Breive, men også i og kring Bjåen var det jernvinne frå 800-talet og frametter mot Svartedauden, og denne aktiviteten har rimelegvis også her ført heilårsbusetnad med seg. Endå mange hundreår seinare kan ein greitt sjå spor i terrenget, og mellom dei som gauma på såvore var Svein Hovden (Jansen og Berg, 1991, 131): «Mellom Bjåen og Hovden har vore svært tjukt bygt i gamle dagar. Her er så uhorveleg mange husstader. Jern har dei brent mangestad». | ||
Den store mengda med fornfunn tyder altså på busetnad i fyrrhistorisk tid. Men spør ein etter alderen på den busetnaden me kjenner i dag, går han ikkje lenger attende enn til fyrste tiåret av 1800-talet. Det fyrste Bjåen-bruket vart utskilt frå alle Breive-gardane og matrikulert i 1843. Den som sto for dette var Knut Knutsson i [[Midbø (Bykle gnr 1/7)|Breive Der sø]], som same året hadde kaupt dei partane i Bjåen som høyrde til Der inne og Utistoga hjå ervingane etter Øystein Sandåk og Aslak Botne i Vinje, og la parten åt Der sø attåt den nye matrikkeleininga, som vart «lnr 1 c; 2c» under Breive, og seinare fekk bnr 3. Men då dette vart gjort, hadde her alt vore folk i nokså mange år. | Den store mengda med fornfunn tyder altså på busetnad i fyrrhistorisk tid. Men spør ein etter alderen på den busetnaden me kjenner i dag, går han ikkje lenger attende enn til fyrste tiåret av 1800-talet. Det fyrste Bjåen-bruket vart utskilt frå alle Breive-gardane og matrikulert i 1843. Den som sto for dette var Knut Knutsson i [[Midbø (Bykle gnr 1/7)|Breive Der sø]], som same året hadde kaupt dei partane i Bjåen som høyrde til Der inne og Utistoga hjå ervingane etter Øystein Sandåk og Aslak Botne i Vinje, og la parten åt Der sø attåt den nye matrikkeleininga, som vart «lnr 1 c; 2c» under Breive, og seinare fekk bnr 3. Men då dette vart gjort, hadde her alt vore folk i nokså mange år. | ||
| Linje 139: | Linje 139: | ||
|{{thumb|Breive 52 - HFB I 113.jpg|I 1880 var Knut B. Bjåen (1857-1944) og Jon B. Hovden (1857-1883) i det militære i Kristiansand. Dette biletet, der Knut står til venstre, vart teke då. Me fekk låne det hjå Ingebjørg Vegestog.}} | |{{thumb|Breive 52 - HFB I 113.jpg|I 1880 var Knut B. Bjåen (1857-1944) og Jon B. Hovden (1857-1883) i det militære i Kristiansand. Dette biletet, der Knut står til venstre, vart teke då. Me fekk låne det hjå Ingebjørg Vegestog.}} | ||
|{{thumb|Breive 53 - HFB I 114.jpg|Knut B. Bjåen (1857-1944) og andre kona, Torbjørg Sjursdotter, fødd Vatnedalen (1879-1961). Dette er brudlaupsbiletet deira frå 1900, og kjem frå Ingebjørg Vegestog.}} | |{{thumb|Breive 53 - HFB I 114.jpg|Knut B. Bjåen (1857-1944) og andre kona, Torbjørg Sjursdotter, fødd Vatnedalen (1879-1961). Dette er brudlaupsbiletet deira frå 1900, og kjem frå Ingebjørg Vegestog.}} | ||
|{{thumb|Breive 54 - HFB I 114.jpg|På biletet, som er teke av August | |{{thumb|Breive 54 - HFB I 114.jpg|På biletet, som er teke av August Abrahamson, står det notert: "Bjaaen. Ingebjørg med den mindste Aar 1913". Men kona i Bjåen heitte altså Torbjørg, og det er ho som vart fotografert. Barnet er Jon Knutsson. Biletet kjem frå Setesdalsmuseet.}} | ||
|} | |} | ||
'''Knut Bjørgulvsson Bjåen''', f 1857, d 1944 | '''Knut Bjørgulvsson Bjåen''', f 1857, d 1944 | ||
| Linje 185: | Linje 185: | ||
Sønene var fjellmenn, jegerar og fiskarar, og under krigen var dei med i [[heimefronten]]. I samband med rassiaen i Jøssingbu i 1943 laut tre av dei røme, og Sjur og Jon hamna då i England, medan Knut vart verande i [[Sverige]]. I 1946-47 var dei tre pelsjegerar på [[Svalbard]]. Det kjem me litt attende til nedanfor. | Sønene var fjellmenn, jegerar og fiskarar, og under krigen var dei med i [[heimefronten]]. I samband med rassiaen i Jøssingbu i 1943 laut tre av dei røme, og Sjur og Jon hamna då i England, medan Knut vart verande i [[Sverige]]. I 1946-47 var dei tre pelsjegerar på [[Svalbard]]. Det kjem me litt attende til nedanfor. | ||
Jon Knutsson hadde seg m.a. ein sesong på kvalfangst i [[Sørishavet]] etter Svalbardopphaldet i 1946-47. Frå 1953 vart han yrkesmilitær, og på slutten budde han i Asker. Fyre krigen tok han del i arbeidet i Bjåen ilag med brørne, og hadde nok mange opplivingar med turistane. M.a. har han fortalt den fylgjande soga, som me her tek | Jon Knutsson hadde seg m.a. ein sesong på kvalfangst i [[Sørishavet]] etter Svalbardopphaldet i 1946-47. Frå 1953 vart han yrkesmilitær, og på slutten budde han i Asker. Fyre krigen tok han del i arbeidet i Bjåen ilag med brørne, og hadde nok mange opplivingar med turistane. M.a. har han fortalt den fylgjande soga, som me her tek etter brorsonen Knut: | ||
{{sitat|Ein gong fyre det vart køyreveg (1938) var det eit ungt par som var på brudlaupsreise med motorsykkel. Dei kom nedantil dalen, og hadde einkorleis greidd å kara seg fram på sykkelen frå Hovden til Breivatn. Jon hadde henta dei med båt, og rodd dei til Bjåen, der dei overnatta, og neste morgon ville dei plent vidare over heia til Vinje. Jon åtvara dei, og sa at det kunne aldri gå vel, men dei sto på sitt, og gav seg ikkje før Jon hadde sett både dei og motorsykkelen over til Kvikkevollen. Dei kom 300 m opp i lia, men då vart det bom stopp, så dei kom korkje fram eller attende. Bjåen-karane laut då hjelpe dei med å demontere sykkelen, og bera han i delar over heia til Flothyl.}} | {{sitat|Ein gong fyre det vart køyreveg (1938) var det eit ungt par som var på brudlaupsreise med motorsykkel. Dei kom nedantil dalen, og hadde einkorleis greidd å kara seg fram på sykkelen frå Hovden til Breivatn. Jon hadde henta dei med båt, og rodd dei til Bjåen, der dei overnatta, og neste morgon ville dei plent vidare over heia til Vinje. Jon åtvara dei, og sa at det kunne aldri gå vel, men dei sto på sitt, og gav seg ikkje før Jon hadde sett både dei og motorsykkelen over til Kvikkevollen. Dei kom 300 m opp i lia, men då vart det bom stopp, så dei kom korkje fram eller attende. Bjåen-karane laut då hjelpe dei med å demontere sykkelen, og bera han i delar over heia til Flothyl.}} | ||
| Linje 222: | Linje 222: | ||
{{thumb|Breive 62 - HFB I 120.jpg|Knut B. Bjåen som postmann, bilete frå 1986, funne i kommunearkivet.}} | {{thumb|Breive 62 - HFB I 120.jpg|Knut B. Bjåen som postmann, bilete frå 1986, funne i kommunearkivet.}} | ||
'''Knut Bjørgulvsson Bjåen''', f 1933 | '''Knut Bjørgulvsson Bjåen''', f 1933 | ||
:g 1962 m Gunnhild Mikkelson, f 1932. Born: | :g 1962 m Gunnhild Ingebjørg Mikkelson, f 1932. Born: | ||
:* Bjørgulv, f 1965, journalist, busett [[Oslo]], g m Anne Kristin Bjerga, farmasøyt, [[Sauherad kommune|Sauherad]], born: | :* Bjørgulv, f 1965, journalist, busett [[Oslo]], g m Anne Kristin Bjerga, farmasøyt, [[Sauherad kommune|Sauherad]], born: | ||
::* Knut Axel, f 1994 | ::* Knut Axel, f 1994 | ||
| Linje 235: | Linje 235: | ||
I 1958 reiv Knut den gamle stoga etter godfaren, og sette opp nytt hus på same tufta. I samband med denne operasjonen skifte Bjåen turiststasjon namn til [[Breivatn høgfjellsstoge]]. Her dreiv då Knut som gardbrukar og turistvert liksom faren hadde vore. Men i motsetnad til tidlegare, då dei berre hadde teke imot turistar om sumaren, vart det nå både sumar- og vinterturisme. I tillegg arbeidde Knut frå 1961 som landpostbod. | I 1958 reiv Knut den gamle stoga etter godfaren, og sette opp nytt hus på same tufta. I samband med denne operasjonen skifte Bjåen turiststasjon namn til [[Breivatn høgfjellsstoge]]. Her dreiv då Knut som gardbrukar og turistvert liksom faren hadde vore. Men i motsetnad til tidlegare, då dei berre hadde teke imot turistar om sumaren, vart det nå både sumar- og vinterturisme. I tillegg arbeidde Knut frå 1961 som landpostbod. | ||
Knut og Gunhild tok imot turistar i full pensjon til 1975, sidan vart turistverksemda avgrensa til berre overnatting. Av kretur sat dei dei til å byrje | Knut og Gunhild tok imot turistar i full pensjon til 1975, sidan vart turistverksemda avgrensa til berre overnatting. Av kretur sat dei dei til å byrje med hest, 3 kyr, 12 sauer, nokre høns og ein gris. Frå omlag 1970 vart det omleggjing til rein sauedrift, med kring 50 vinterfora dyr. Hausten 1998 tok det slutt med dyrehaldet i Sud i stoga. | ||
==Primærkjelder== | ==Primærkjelder== | ||
| Linje 246: | Linje 246: | ||
[[Kategori:Garder]] | [[Kategori:Garder]] | ||
[[ | [[Kategori:Bykle kommune]] | ||
{{F2}} | {{F2}} | ||
{{artikkelkoord|59.63992|N|7.4399|Ø}} | {{artikkelkoord|59.63992|N|7.4399|Ø}} | ||
{{nn}} | |||