276 671
redigeringer
m
Robot: Endrer mal: Portal
m (Robot: Endrer mal: Portal) |
|||
| (44 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb|C01878crj Glomstadgeita.jpg|Melfæringen «Glomstadgeita» under segl.|[[Bruker:Olve Utne|Olve Utne]]|18. juni 2011}} | <onlyinclude>{{thumb|C01878crj Glomstadgeita.jpg|Melfæringen «Glomstadgeita» under segl.|[[Bruker:Olve Utne|Olve Utne]]|18. juni 2011}} | ||
Omgrepet '''[[geitbåt]]''' viser vanlegvis til den tradisjonelle opne og oftast [[spissgatta]] [[robåt|ro]]- og [[seglbåt]]typen frå [[Nordmøre]] og [[Romsdal]]en — og i eldre tid [[Fosen]] og området kring [[Trondheimsfjorden]] òg. Geitbåten hører typologisk sett med til dei rundstemnde [[vestlandsbåt]]ane heller enn til dei i nyare tid mykje meir rettstemnde [[åfjordsbåt]]ane og [[nordlandsbåt]]ane. Geitbåten skil seg ut frå dei andre tradisjonelle opne båttypane frå [[Vestlandet]] og nordover ved den korte og relativt djupe kjølen, den halvplanande skrogforma og den svært langstrakte overgangen frå kjøl til stamn — eigenskapar som gjer denne båten til ein djerv havseglar og god bidevindsseglar.</onlyinclude> | Omgrepet '''[[geitbåt]]''' viser vanlegvis til den tradisjonelle opne og oftast [[spissgatta]] [[robåt|ro]]- og [[seglbåt]]typen frå [[Nordmøre]] og [[Romsdal]]en — og i eldre tid [[Fosen]] og området kring [[Trondheimsfjorden]] òg. Geitbåten hører typologisk sett med til dei rundstemnde [[vestlandsbåt]]ane heller enn til dei i nyare tid mykje meir rettstemnde [[åfjordsbåt]]ane og [[nordlandsbåt]]ane. Geitbåten skil seg ut frå dei andre tradisjonelle opne båttypane frå [[Vestlandet]] og nordover ved den korte og relativt djupe kjølen, den halvplanande skrogforma og den svært langstrakte overgangen frå kjøl til stamn — eigenskapar som gjer denne båten til ein djerv havseglar og god bidevindsseglar.</onlyinclude> | ||
| Linje 15: | Linje 14: | ||
=== Geita klatrar === | === Geita klatrar === | ||
Eit ofte omtala syn er at det viser til korleis dei [[lårsegl]]rigga båtane frå Nordmøre kan segle tettare [[bidevind|opp mot vinden]] enn dei [[råsegl]]rigga [[åfjordsbåt]]ane. Mannskapet ombord på åfjordsbåtar skal ha mekra og ropa over til nordmørsbåtane: ''“Sjå geita kor hó klív!”'' Nordmøringane skal stundom ha ropa tilbake: ''“Grísbåt!”''<ref>{{Færøyvik 1987}} S. 137.</ref> Dette kan nok vera grovt sett dekkjande for situasjonen på bankane utanfor Nordmøre og [[Fosen]] på [[1800-talet]], men det er likevel nokre problem med denne forklåringa: Eit relativt lite problem er at aurgjeldsgeita i alle fall opp mot nyare tid ikkje har hatt lårsegl, men vanleg råsegl slik som båtane nordanfor. Eit anna og større problem er at denne forklåringa ikkje passar så godt med bruken av ''geit-'' i båtkarakteristikkar elles i [[Noreg]]. | Eit ofte omtala syn er at det viser til korleis dei [[lårsegl]]rigga båtane frå Nordmøre kan segle tettare [[bidevind|opp mot vinden]] enn dei [[råsegl]]rigga [[åfjordsbåt]]ane. Mannskapet ombord på åfjordsbåtar skal ha mekra og ropa over til nordmørsbåtane: ''“Sjå geita kor hó klív!”'' Nordmøringane skal stundom ha ropa tilbake: ''“Grísbåt!”''<ref>{{Færøyvik 1987}} S. 137.</ref> Dette kan nok vera grovt sett dekkjande for situasjonen på bankane utanfor Nordmøre og [[Fosen]] på [[1800-talet]], men det er likevel nokre problem med denne forklåringa: Eit relativt lite problem er at aurgjeldsgeita i alle fall når vi kjem opp mot nyare tid ikkje har hatt lårsegl, men vanleg råsegl slik som båtane nordanfor. Eit anna og større problem er at denne forklåringa ikkje passar så godt med bruken av ''geit-'' i båtkarakteristikkar elles i [[Noreg]]. | ||
Eitt spesifikt problem her er elles at [[åfjordsbåt]]en gjerne har vorte kalla geitbåt av [[nordlendingar]]. Åfjordsbåten som vi kjenner han i dag og [[nordlandsbåt]]en som vi kjenner han i dag har sterke fellesdrag både i skrog, rigg og segl, og krysseeigenskapane er ikkje vesentleg ulike mellom dei. Det er usikkert om denne nemninga opprinneleg har noko med den noverande åfjordsbåten å gjera. Historisk sett ser nemleg geitbåten som vi kjenner han (og da helst av aurgjeldstypen) ut til å ha vore utbreidd i det noverande åfjordsbåtområdet fram til [[1700-talet]].<ref name="Heide">[[Eldar Heide|Heide, Eldar]]: «Stamnkarakteriserande skips- og båtnemningar : knǫrr og geitbåt», i ''Norsk Sjøfartsmuseum : årbok 2002,'' s. 57–72.</ref> | Eitt spesifikt problem her er elles at [[åfjordsbåt]]en gjerne har vorte kalla geitbåt av [[nordlendingar]]. Åfjordsbåten som vi kjenner han i dag og [[nordlandsbåt]]en som vi kjenner han i dag har sterke fellesdrag både i skrog, rigg og segl, og krysseeigenskapane er ikkje vesentleg ulike mellom dei. Det er usikkert om denne nemninga opprinneleg har noko med den noverande åfjordsbåten å gjera. Historisk sett ser nemleg geitbåten som vi kjenner han (og da helst av aurgjeldstypen) ut til å ha vore utbreidd i det noverande åfjordsbåtområdet fram til [[1700-talet]].<ref name="Heide">[[Eldar Heide|Heide, Eldar]]: «Stamnkarakteriserande skips- og båtnemningar : knǫrr og geitbåt», i ''Norsk Sjøfartsmuseum : årbok 2002,'' s. 57–72.</ref> | ||
[[image: | [[image:C02539 Gressetgeita.png|thumb|left|Høg og krumma framstamn på [[Gressetbåten]]. {{byline|Olve Utne}}]] | ||
=== Stamntoppar som geitehorn === | === Stamntoppar som geitehorn === | ||
| Linje 29: | Linje 28: | ||
Omgrepet geitbåt har òg stundom vorte bruka om andre båttypar som skil seg ut frå nabobåttypen ved at stamnane er runde og halsane framstikkande. På [[Innherad]] blir adjektivet ''geiten'' stundom bruka om båtar med slike stamnar og halsar. | Omgrepet geitbåt har òg stundom vorte bruka om andre båttypar som skil seg ut frå nabobåttypen ved at stamnane er runde og halsane framstikkande. På [[Innherad]] blir adjektivet ''geiten'' stundom bruka om båtar med slike stamnar og halsar. | ||
== Geitbåtnamnet i skriftkulturen == | |||
{{thumb|Norsk Kunngjørelsestidende 1922 09 29 Vrakgods.jpg|Kunngjering i ''[[Norsk Kunngjørelsestidende]]'' i 1922: Ein berga ''tjærebredd heksbaat (gjetbaat)'' er bestemt seld om ikkje eigaren melder seg.}} | |||
Geitbåtnamnet har hovudsakleg vore muntleg bruka fram til nyare tid. I litterære kjelder frå 1800-talet blir det heller nemnt ''Nordmørsbaade'' eller ''Nordmørebaade''. Men ordet ''gjetbaat'' dukkar opp i avisannonsar først på 1900-talet. I skjønnlitteraturen blir ordet bruka av [[Olav Duun]] i romanen ''Hilderøya'' (1912), og da om åfjordsbåten:<ref>Sitert frå Olav Duun: [ww.nb.no/nbsok/nb/1eccdf3f5345a2ef2c98d8d62a5bec94?index=65 ''Hilderøya'']. Oslo : Norli, 1912. </ref> | |||
{{sitat| | |||
Svein kvilte paa aarane. Han hadde òg raadd seg nybaat, ein [[åfjordsbåt|Aafjords]]-[[seksring|sekstring]], gjeit, dei kalla, flaabygd og lang og med ein lang grann gjeitehals til framstamn. Han var trekvit enno og saag ikkje frak ut. Tung under aarane kjentes han òg. Men det skulde vera gode seglbaatar, desse. Han fekk ta det gamle sekstringssegle saalenge, endaa det var no ikkje rart. | |||
Daa let det ei høg remjing fraa Hyllenauste, granngivelig eit gjeitmaal som brækte aat han. Svein heitna om kinnene. Han visste kva dette vilde seie. Det var helsing til gjeitbaaten. Men det var beiskare saft under, saapass kjente han Etvart Jørgen. | |||
}} | |||
== Historie == | == Historie == | ||
Den eldste geitbåten vi veit om er den det vart attbruka deler av som golv i eit uthus som har vorte utgrove på [[Bibliotekstomta (Trondheim)|Bibliotekstomta]] i [[Trondheim]]. Uthuset stammar frå første halvdel av 1600-talet. Båtdelene er ikkje datert, men det blir anteke at båten vart bygd på 1500-talet. Delene samsvarar med tilsvarande deler av geitbåtfyringar frå nyare tid, med unntak av utprega T-kjøl der nyare geitbåtar har kombinasjonen kjøl + ørhu. | Den eldste geitbåten vi veit om er den det vart attbruka deler av som golv i eit uthus som har vorte utgrove på [[Bibliotekstomta (Trondheim)|Bibliotekstomta]] i [[Trondheim]]. Uthuset stammar frå første halvdel av 1600-talet. Båtdelene er ikkje datert, men det blir anteke at båten vart bygd på 1500-talet. Delene samsvarar med tilsvarande deler av geitbåtfyringar frå nyare tid, med unntak av utprega T-kjøl der nyare geitbåtar har kombinasjonen kjøl + ørhu. | ||
Av fullstendig bevarte båtar er det [[aurgjeldgeita]] [[ | Av fullstendig bevarte båtar er det [[aurgjeldgeita]] [[Gressetbåten]] som oppviser dei mest alderdommelege trekka. Da båten vart oppdaga, vart det anteke at han var bygd på 1700-talet, men [[dendrokronologi]]ske undersøkingar viser at han ikkje var bygd føre 1853. | ||
== Form == | == Form == | ||
| Linje 45: | Linje 54: | ||
=== Rigg === | === Rigg === | ||
Alle geitbåtar med mast som enno finst har éi mast med eitt segl. '''Søfjordingen''' er oftast rigga med eit trapésforma [[asymmetrisk råsegl]] — på liknande vis som [[sunnmørsbåt]]ane, [[nordfjordsbåt]]ane og [[sunnfjordsbåt]]ane. Hovudskilnaden mellom geitbåtsegla og sunnmørssegla er at geitbåtsegla har mindre utprega trapésform og vidare rå. '''Aurgjeldgeita''' er oftast rigga med eit trapésforma, symmetrisk råsegl. | Alle geitbåtar med mast som enno finst har éi mast med eitt segl. '''Søfjordingen''' er oftast rigga med eit trapésforma [[asymmetrisk råsegl]] — på liknande vis som [[sunnmørsbåt]]ane, [[nordfjordsbåt]]ane og [[sunnfjordsbåt]]ane. Hovudskilnaden mellom geitbåtsegla og sunnmørssegla er at geitbåtsegla har mindre utprega trapésform og vidare rå. '''Aurgjeldgeita''' er oftast rigga med eit trapésforma, symmetrisk råsegl. | ||
==== Lårsegl ==== | |||
Søfjordingane og romsdalsgeitene har normalt ''[[lårsegl]]'' (asymmetrisk råsegl, luggersegl) — ein segltype som elles tradisjonelt har vorte bruka på [[Sunnmøre]] og i nyare tid i [[Fjordane]] òg. Utom Norge finst lårseglet tradisjonelt på [[Island]], i [[Skottland]] og i [[Spania]], [[Frankrike]], [[Italia]] og kring [[Adriahavet]]. Opphavet til lårseglet er usikkert. Somme ser på det om ei vidareutvikling av [[råsegl]]et med utgangspunkt i Norskekysten, og andre ser på det som påverka av [[latinarsegl]]et med utgangspunkt i det nordvestlege [[Middelhavet]]. | |||
<gallery widths="200" heights="200"> | |||
Barcoluengo 1756.jpg|Ein spansk 1700-tals ''barcoluengo'' med lårsegl i ''Diccionario de Arquitectura Naval Antigua y Moderna'' (1756) av Juan José Navarro de Viana y Búfalo (1687-1772). | |||
C16416 geitbåtsegl.jpg|Eit typisk geitbåtsegl. {{byline|Olve Utne|2015}} | |||
</gallery> | |||
Seglet har tradisjonelt vore laga av [[hamp]] eller [[lin]], som i motsetning til [[bomull]]s[[kanvas]] gjev mjuke, fleksible segl som fyller godt. (Overgangen frå lårsegl til den mindre fleksible ''[[gaffelrigg|lysterriggen]]'' fram mot slutten av [[1800-talet]] kan nok komma av at bomullsduken vart så mykje billigare enn hamp- og linsegla.) | |||
Lårseglet ser ut til å ha endra seg noko i løpet av perioden vi veit noko om. Ole Ekilsøyvåg frå [[Averøy]]a nemner<ref>{{Fugelsøy 1962}}</ref> at råa i gamle dagar ikkje var breiare enn at ho kunne liggja på tvert i båten frå esing til esing, medan ho i nyare tid hadde vorte breiare, så endane nådde ''en god kvart utenbords''. | |||
{{thumb|C23089cr melfæring seglet oppe.jpg|Kulerakkje på ein melfæring med lårsegl.|Olve Utne|2017}} | |||
Ole Ekilsøyvåg nemner òg ymse andre proporsjonar: Mastra var kring 2/3 av båtlengda. Underliket av lårseglet nådde frå fremre lyroddar til hammelromskeipane. Råa var festa til mastra med ein ''rakkje'', som var eit krumma trestykke i eldre tid og kulerakke seinare. Var vinden ustabil, kunne det hende ein segla rakklaus for å kunne låre seglet raskare om det trongst. Draget gikk gjennom eit hol i mastra der det var innsett eit stykke edeltre i eldre tider og ei trinse i nyare tid. Draget var fastgjort nede i ein trepik oppunder esingen. Seglhalsen var hekta på seglstikka som stod i eit av hola i ripa. Ved bidevindsseglas vart seglhalsen sett i lo heilt framme ved lyrodden; i lens vart seglstikka sett i det attaste holet midtskips, og seglet fungerte som skværsegl. Skjøtet var enkelt på småe båtar og dobbelt på dei større. Det vart fastgjort i ei urve som satt i hammelbandet. | |||
==== Råsegl ==== | |||
==== Lysterrigg ==== | |||
== Størrelsar == | == Størrelsar == | ||
| Linje 53: | Linje 81: | ||
==== Tribandsfæring ==== | ==== Tribandsfæring ==== | ||
''Tribandsfæringen'' eller ''trebandfæringen'', tilsvarande ''to-kne-færingen'' eller ''toromsfæringen'' blant åfjordsbåtane, er ein liten båt med to rorsrom og ingen halvrom. Dette er den minste geitbåten, men ikkje grunntypen — sjå ''melfæring''. Lengda frå stamn til stamn er gjerne kring 16–18 engelske fot. | |||
<gallery> | <gallery> | ||
| Linje 58: | Linje 88: | ||
==== Melfæring ==== | ==== Melfæring ==== | ||
<gallery> | ''Melfæringen'' har to rorsrom med eit halvrom mellom. Han svarar til den vanlege færingen blant åfjordsbåtane og ''hundromsfæringen'' blant nordlandsbåtane. I alle desse falla, frå Nordmøre og nordover, utgjer dette grunnstørrelsen i sin tradisjon. Søretter Vestlandet er grunnstørrelsen derimot den mindre færingen utan det ekstra halvrommet. Melfæringen er gjerne kring 17½–20 engelske fot frå stamn til stamn. Melfæringen er letthandterleg for to personar under både årar og segl, om enn ikkje så vêrsterk som den litt større seksringen/treroingen. Han har gjerne vora bruka til heimefiske og lokal skyss. | ||
<gallery widths="200" heights="200"> | |||
Søfjordsfæring Hennset (Kielland).jpg|Søfjords-melfæring med rett atterlik. Denne færingen vart bygd på Hennset {{byline|Kristian Kielland|193+-åra?}} | |||
1904 geitbaatfaering.jpg|Melfæring ved [[Mellemverftet]] i [[Kristiansund]]. {{byline|Olve Utne|2007}} | |||
6309 Imarbunaustet.jpg|Melfæring i naustet ved [[Imarbu]] i [[Aure kommune]]. {{byline|Olve Utne|2008}} | |||
6311 mele.jpg|Melå (midtrommet) i ein melfæring i naustet ved [[Imarbu]] i [[Aure kommune]]. {{byline|Olve Utne|2008}} | |||
C20087 melfæring.jpg|Melfæring ved flytebryggja ved [[Husasnotra]] i [[Valsøyfjorden]] på [[Nordmøre]]. {{byline|Olve Utne|2016}} | |||
C20088 melfæring.jpg|Melfæring ved flytebryggja ved [[Husasnotra]] i [[Valsøyfjorden]] på [[Nordmøre]]. {{byline|Olve Utne|2016}} | |||
C20091 melfæring.jpg|Melfæring ved flytebryggja ved [[Husasnotra]] i [[Valsøyfjorden]] på [[Nordmøre]]. {{byline|Olve Utne|2016}} | |||
C23084 melfæring styrbords vant, fallet og skautet.jpg|Styrbords vant, fallet og skautet. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23088 melfæring seglhalsen.jpg|Seglhalsen. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23089 melfæring seglet oppe.jpg|Vi ser opp mot mastertoppen. To vant står i lo (øvst); eitt står i le, og attom dét er fallet. Seglet er eit lårsegl. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23089cr melfæring seglet oppe.jpg|Kulerakkje. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23107 melfæring.jpg|Under seglas i lett vind. Kastvolen ligg mot le her, det er ikkje typisk. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C02567cr Lensmannsbaaten (Stangvik).jpg|[[Lensmannsbåt frå Stangvik]] — ein [[søfjording]]s-melfæring bygd av [[Ole Reiten]] («Saksinn») seint på 1800-talet og bruka som [[lensmannsbåt]] i tida 1890–1910. | |||
C02569cr Lensmannsbaaten (Stangvik).jpg|[[Lensmannsbåt frå Stangvik]] — ein [[søfjording]]s-melfæring bygd av [[Ole Reiten]] («Saksinn») seint på 1800-talet og bruka som [[lensmannsbåt]] i tida 1890–1910. | |||
C02570cr Lensmannsbaaten (Stangvik).jpg|[[Lensmannsbåt frå Stangvik]] — ein [[søfjording]]s-melfæring bygd av [[Ole Reiten]] («Saksinn») seint på 1800-talet og bruka som [[lensmannsbåt]] i tida 1890–1910. | |||
C02571 Lensmannsbaaten (Stangvik).jpg|[[Lensmannsbåt frå Stangvik]] — ein [[søfjording]]s-melfæring bygd av [[Ole Reiten]] («Saksinn») seint på 1800-talet og bruka som [[lensmannsbåt]] i tida 1890–1910. | |||
Melfæring (20210708 164746).jpg|Nybygd [[Aurgjeldsgeit|aurgjelds]]-[[melfæring]] i [[Leira (Aure)|Leira]] i [[Aure kommune]]. {{byline|Olve Utne|2021}} | |||
Melfæring (20210708 164953).jpg|Nybygd [[Aurgjeldsgeit|aurgjelds]]-[[melfæring]] i [[Leira (Aure)|Leira]] i [[Aure kommune]]. {{byline|Olve Utne|2021}} | |||
Melfæring (20210708 164947).jpg|Nybygd [[Aurgjeldsgeit|aurgjelds]]-[[melfæring]] i [[Leira (Aure)|Leira]] i [[Aure kommune]]. {{byline|Olve Utne|2021}} | |||
Melfæring (20210708 164937).jpg|Nybygd [[Aurgjeldsgeit|aurgjelds]]-[[melfæring]] i [[Leira (Aure)|Leira]] i [[Aure kommune]]. {{byline|Olve Utne|2021}} | |||
Melfæring (20210708 164802).jpg|Nybygd [[Aurgjeldsgeit|aurgjelds]]-[[melfæring]] i [[Leira (Aure)|Leira]] i [[Aure kommune]]. {{byline|Olve Utne|2021}} | |||
</gallery> | </gallery> | ||
=== Trirøing === | === Trirøing === | ||
[[Trirøring]]en, òg kalla trerøring og seksæring og | [[Trirøring]]en, òg kalla trerøring og seksæring og seksring, har tre par årar. Lengda på stamnskjerv er 8¾–9½ [[båtalen]], og LOA i engelske fot er kring 21–22. Trirøringen har meir rorskraft og meir stabilitet enn færingen og var rekna som den minste allvêrsbåten for fjordbruk. | ||
<gallery> | <gallery widths="200" heights="200"> | ||
Fil:C01855 geitbåt-trirøing.jpg|Trirøing under kappseglas i [[Kråksundet]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | Fil:C01855 geitbåt-trirøing.jpg|Trirøing under kappseglas i [[Kråksundet]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | ||
Fil:C01856 geitbåt-trirøing.jpg|Trirøing under kappseglas i [[Kråksundet]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | Fil:C01856 geitbåt-trirøing.jpg|Trirøing under kappseglas i [[Kråksundet]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | ||
| Linje 104: | Linje 148: | ||
=== Fyring === | === Fyring === | ||
[[Fyring]]en har fire par årar. Fyringane, som dei større femringane, vart ofte bruka til [[linefiske]]. | [[Fyring]]en har fire par årar. Dei minste fyringane har tre fulle rorsrom og ein skottror på [[honnband]]et. Desse båtane blir òg kalla ''honnfyringar'' og svarar til [[halvfjerming]]en blant [[åfjordsbåt]]ane. Dei fullrømte fyringane vart berre kalla fyringar og svarar til dei minste fyringane blant åfjordsbåtane. Generelt er fyringane 10–11 båtalen på stamnskjerv, og i engelske fot LOA måler dei 24–27 fot. Fyringane, som dei større femringane, vart ofte bruka til [[linefiske]]. | ||
<gallery> | <gallery widths="200" heights="200"> | ||
C01862 geitbåt-fyring.jpg|Fyring under kappseglas i [[Kråksundet]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C01863 geitbåt-fyring.jpg|Fyring under kappseglas i [[Kråksundet]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C01864 geitbåt-fyring.jpg|Fyring under kappseglas i [[Kråksundet]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C01865 geitbåt-fyring.jpg|Fyring under kappseglas i [[Kråksundet]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C01940 geitbåt-fyring.jpg|Fyring under kappseglas i [[Kråksundet]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C01941 geitbåt-fyring.jpg|Fyring under kappseglas i [[Kråksundet]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C01942 geitbåt-fyring.jpg|Fyring under kappseglas i [[Kråksundet]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C01943 geitbåt-fyring.jpg|Fyring under kappseglas i [[Kråksundet]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C01944 geitbåt-fyring.jpg|Fyring under kappseglas i [[Kråksundet]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C02539 Gressetgeita.png|[[Gressetbåten]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C02540cr Gressetgeita.jpg|[[Gressetbåten]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C02541 Gressetgeita.jpg|[[Gressetbåten]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C02542 Gressetgeita.jpg|[[Gressetbåten]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C02543 Gressetgeita.jpg|[[Gressetbåten]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C02544 Gressetgeita.jpg|[[Gressetbåten]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C02547 Gressetgeita.jpg|[[Gressetbåten]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
29701g fyring etter Gressetgeita.jpg|Nybygd fyring etter [[Gressetbåten]]. {{byline|Olve Utne|2015}} | |||
C23034 aurgjeldsfyring.jpg|Nybygd fyring etter Gressetbåten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23035 aurgjeldsfyring.jpg|Nybygd fyring etter Gressetbåten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23037 aurgjeldsfyring.jpg|Nybygd fyring etter Gressetbåten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23050 aurgjeldsfyring.jpg|Nybygd fyring etter Gressetbåten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23056 aurgjeldsfyring.jpg|Nybygd fyring etter Gressetbåten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
</gallery> | </gallery> | ||
=== Femring === | === Femring === | ||
[[Femring]]en med sine fem par årar vart, som fyringen, særleg bruka til [[linefiske]]. | Dei minste femringane har fire fullrømte rorsrom og eit skottror. Slike kan bli kalla honnfemringar. Den fullrømte femringen er neste størrelse. Femringane måler 11½–13 båtalen på stamnskjerv, og LOA i engelske fot er 28–30 fot. (Blant åfjordsbåtane vart det som heiter femringar på Nordmøre rekna under fyringane.) [[Femring]]en med sine fem par årar vart, som fyringen, særleg bruka til [[linefiske]]. | ||
<gallery> | <gallery widths="200" heights="200"> | ||
C01955 geitbåt-femring.jpg|Femring under kappseglas i [[Kråksundet]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C01957 geitbåt-femring.jpg|Femring under kappseglas i [[Kråksundet]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C01861 geitbåt-femring.jpg|Femring under kappseglas i [[Kråksundet]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C01964 geitbåt-femring.jpg|Femring under kappseglas i [[Kråksundet]]. {{byline|Olve Utne|2011}} | |||
C23197 Havhesten (geitbåtfemring).jpg|Utsetting av [[Havhesten (geitbåtfemring)|Havhesten]], lagsbåten til [[Kystlaget Geitbåtens Venner]]. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23198 Havhesten (geitbåtfemring).jpg|Utsetting av Havhesten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23199 Havhesten (geitbåtfemring).jpg|Utsetting av Havhesten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23200 Havhesten (geitbåtfemring).jpg|Utsetting av Havhesten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23202 Havhesten (geitbåtfemring).jpg|Utsetting av Havhesten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23210 Havhesten (geitbåtfemring).jpg|Utsetting av Havhesten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23211 Havhesten (geitbåtfemring).jpg|Utsetting av Havhesten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23220 Havhesten (geitbåtfemring).jpg|Utsetting av Havhesten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23222_Geitbåtens_Venner_Havhesten_og_stavlinenaustet.jpg|Utsetting av Havhesten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23226 Havhesten (geitbåtfemring).jpg|Utsetting av Havhesten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23227 Havhesten (geitbåtfemring).jpg|Utsetting av Havhesten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23228 Havhesten (geitbåtfemring).jpg|Utsetting av Havhesten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23229 Havhesten (geitbåtfemring).jpg|Utsetting av Havhesten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23235 Havhesten (geitbåtfemring).jpg|Utsetting av Havhesten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
C23233_Havhesten_-_dugnaden_ferdig.jpg|Utsetting av Havhesten. {{byline|Olve Utne|2017}} | |||
</gallery> | </gallery> | ||
=== Fjørnfar === | |||
Ifølgje [[Jon Bojer Godal]] har [[Fjørmannsfar|fjørnfar]] fem rom, men attersegla svarar til 1½ rom. | |||
=== Toskgansbåt === | === Toskgansbåt === | ||
<gallery> | [[Toskgansbåt]]ane med sine seks par årar vart, som namnet viser, bruka hovudsakleg til [[garnfiske]] etter [[torsk]] — særleg utpå havbankane. | ||
<gallery widths="200" heights="200"> | |||
fil:Toskgansbåt Joesten Meek - Raudegga 1904.jpg|Toskgansbåt ved Raudegga i 1904. | fil:Toskgansbåt Joesten Meek - Raudegga 1904.jpg|Toskgansbåt ved Raudegga i 1904. | ||
fil:1915 toskgansbaat detalj.jpg|Detalj av toskgansbåt. {{byline|Olve Utne}} | fil:1915 toskgansbaat detalj.jpg|Detalj av toskgansbåt. {{byline|Olve Utne}} | ||
</gallery> | </gallery> | ||
=== Åttring === | === Åttring === | ||
<gallery> | Det er munnleg tradisjon på [[Tustna]] for at det skal ha eksistert geitbåtar med åtte par årar opp til ei stund innpå 1800-talet. Desse båtane skal ha vore kalla ''åttringar''. Eit rykte fortel at det skal ha eksistert éin båt med ni par årar til inn på 1900-talet. [[Carl Frederik Diriks]] refererer da òg til slike åttringar og har med ei teikning av ein i artikkelen sin om båttypar. Blant åfjordsbåtane blir båtar med åtte fulle rom (men aldri meir enn seks par årar) kalla ''toskgansbåta''. | ||
<gallery widths="200" heights="200"> | |||
fil:Diriks Fig. 18-19 Nordmoer-Ottring.png|Nordmørsåttring teikna av [[Carl Frederik Diriks]]. | fil:Diriks Fig. 18-19 Nordmoer-Ottring.png|Nordmørsåttring teikna av [[Carl Frederik Diriks]]. | ||
</gallery> | </gallery> | ||
== Bildegalleri == | == Bildegalleri == | ||
=== Romsdalsgeit === | === Romsdalsgeit === | ||
<gallery> | <gallery widths="200" heights="200"> | ||
Fil:7752 romsdalsgeit bygd av Oystein Elgvasslien.jpg|Romsdalsgeit under bygging av [[Øystein Elgvasslien]] i [[Husasnotra]]. | Fil:7752 romsdalsgeit bygd av Oystein Elgvasslien.jpg|Romsdalsgeit under bygging av [[Øystein Elgvasslien]] i [[Husasnotra]]. | ||
Fil:7753 romsdalsgeit bygd av Oystein Elgvasslien.jpg| | Fil:7753 romsdalsgeit bygd av Oystein Elgvasslien.jpg| | ||
| Linje 159: | Linje 228: | ||
=== Kjerkjebåtar === | === Kjerkjebåtar === | ||
<gallery> | <gallery widths="200" heights="200"> | ||
Fil:C02558 Fjordamerra (1842).jpg|[[«Fjordamerra» (1842)]] | Fil:C02558 Fjordamerra (1842).jpg|[[«Fjordamerra» (1842)]] | ||
Fil:Ou1997 Trondheim Kysten Landsstemne (detalj).jpg|Frå [[KYSTENs landsstemne 1997]] i [[Trondheim]]. | Fil:Ou1997 Trondheim Kysten Landsstemne (detalj).jpg|Frå [[KYSTENs landsstemne 1997]] i [[Trondheim]]. | ||
| Linje 174: | Linje 243: | ||
* Jon Bojer Godal: «Fjordamerra», i ''[[Årbok for Nordmøre historielag]]'', 1994. | * Jon Bojer Godal: «Fjordamerra», i ''[[Årbok for Nordmøre historielag]]'', 1994. | ||
* Jon Bojer Godal: «Nordmørsbåten - kruna på verket i norsk båtbygging», i ''[[Årbok for Nordmøre historielag]], 1990. | * Jon Bojer Godal: «Nordmørsbåten - kruna på verket i norsk båtbygging», i ''[[Årbok for Nordmøre historielag]], 1990. | ||
* [[Leksikon:Geitbåt|Geitbåt]] i ''[[Norsk historisk leksikon]]''. | |||
== Eksterne lenkjer == | == Eksterne lenkjer == | ||
| Linje 185: | Linje 255: | ||
* [http://museumsnett.no/mka/nordmoersbaater.htm «Nordmørsbåter»] frå [[Museet Kystens Arv]] i [[Stadsbygd]] | * [http://museumsnett.no/mka/nordmoersbaater.htm «Nordmørsbåter»] frå [[Museet Kystens Arv]] i [[Stadsbygd]] | ||
* [https://youtu.be/jDbrC55TmUg Geitbåt-kappsegling i Kråksundet i Aure kommune i juni 2011.] | * [https://youtu.be/jDbrC55TmUg Geitbåt-kappsegling i Kråksundet i Aure kommune i juni 2011.] | ||
* [https://www.facebook.com/geitbaat/ Geitbåt] på Facebook | |||
{{ | {{Forside|Nordmøre}} | ||
{{F2}} | {{F2}} | ||
[[ | [[Kategori:Geitbåter|*]] | ||
[[ | [[Kategori:Nordmøre]] | ||
[[ | [[Kategori:Romsdal]] | ||
[[Kategori:Klinkbygging]] | [[Kategori:Klinkbygging]] | ||
{{ikke koord}} | {{ikke koord}} | ||
{{nn}} | {{nn}} | ||
{{Galleriartikkel}} | |||