Helset (Sunnylven): Forskjell mellom sideversjoner

'''[[Helset_(Sunnylven)|Helset]]''' er ein gard i det sørvendte dalføret [[Sunnylvsbygda]] i [[Stranda kommune]]. Garden ligg i midtre delen av ein stor flate som omfattar fleire matrikkelgardar. Nabogarden i nord er Øye, og mot sør grensar garden mot garden Frøysa. På motsett side av elva, Bygdaelva, ligg gardane Hauge og Storstein. Garden har gitt namn til Helsetvatnet og fjellet Helsetkopen. [[Helsetkopen]] blei verdskjent med innspelinga av spelefilmen Mission Impossible 7 der den amerikanske skodespelaren Tom Cruise hoppa frå fjellet på motorsykkel.   

Garden var tidleg på 1500-talet del av det såkalla "Austengodset" eller "Augustinusgodset" omtalt i dokument og rettsforhandlingar frå 15- til 1700-talet. <ref>[https://media.digitalarkivet.no/view/31102/131 Tingbok 19, 1711-1720, s. 140b-141a]</ref> <ref>Nedrebø, Yngve (2021), Orkjeslekta og odelen til Hauge i Sunnylven, Bergensposten 1/2021. </ref>. Garden har derfor alltid vore i privat eige, og frå andre halvdel av  1500-talet er tre eigarar kjent, Ingeborg Nilsdotter Rygg (Gloppen), Clemet Haakonson Flo (Stryn) og Anders Torgilsson Ytreeide (Stryn). Delinga av bruk 3 i to bruk på 17- og 1800-talet har skapt vanskar for forfattaren av bygdeboka for Sunnylven og Geiranger <ref>Lillebø, P.A. (1992), Sunnylven og Geiranger II</ref> brukarlistene på bruk 2 og bruk 3 har blitt blitt bytt om i bygdeboka. Brukarlistene nedanfor er eit forsøk på å klare opp i desse mistydingane.  

For Knutbruket er brukarlista i bygdeboka for Sunnylven og Geiranger i hovudsak korrekt.

:1694-1710. Oluf Halkjellson Helset f. 1664

:1711. Ole Clausen bygsla 2 1/2 mellag 3 mk fisk frå Claus Frimann. Skoskatten 1711: "Ole Haldkieldssøn har opsagt sin gaard for Ole Claussøn som nu bruger gaarden med ham" <ref> [https://www.digitalarkivet.no/rk10081307172306  RA, Rentekammeret inntil 1814, Reviderte regnskaper, Fogderegnskap, R54/L3564: Fogderegnskap Sunnmøre, 1711, s. 307]</ref>

:1735. Jon Tormodsson Røyr bygsla 2 1/2 pund 12 mrk fisk frå Nils Hafnen.  

:ca. 1740. Zacharias Olsson Helset, son Ole Clausen Helset, var forlova med Anna Monsd men døydde så i 1742 før han rakk og gifte seg.

:1744. Lars Jonsson [[Furnes_(Sunnylven)|Furnes]] bygsla 4 pund frå Nils Hafnen. Lars Jonson Furnes blei gift med enkja etter Zacharias Olson.  

::Merk at Lars Jonsson [[Furnes_(Sunnylven)|Furnes]] (fødd etter 1701, men før 1711) Helset har blitt forveksla med Lars Jonsson Helset f. 1706 på bruk 3. I 1763 kjøpte Lars Jonsson Helset (Furnes) gardparten han til då hadde bygsla.  

:1774. Ingebrigt Knutson Gomsdal, son til Knut Jonsson Gomsdal (Furnes) arva gardparten etter fullbror Lars Jonsson Helset (Furnes), som døydde i 1773.

:1790. Erik Ingebrigtsson Helset fekk skøyte. Sidan Erik var berre 8 år blei garden bortpakta til morbroren Kristian Eriksson Storstein. <ref>{{folketelling|pf01058416001911 |Helsedt|1801| Norddal prestegjeld}} </ref>

:1806. Erik Ingebrigtsson tok over gardsbruket i 1806.

:1836. Ingebrigt Erikson fekk skøyte i 1836.

:1865. Elias Ingebrigtsson

:1904. Elias Eliasson

:1954. Elias Ingolf Eliasson

:1610-55. Jon Andersson Ytre-Eide (Stryn).

:1655-75. Sonen Anders Jonsson Helset f. 1613

:1675-1725. Jon Andersson Helset f. 1659 brukte først gardsbruket saman med faren. I 1710 pantsette Jon Anderson gardsbruket til Nils Pedersson Langlo.

:Bruket blei delt i to 1726-7.

'''Bruk 3a.''' (1726-1856)

:1726. Anders Jonsson Helset f. 1695 fekk bygsel på 2 pund frå Seehuusen. <ref> [https://media.digitalarkivet.no/view/31110/170  SAT, Sunnmøre sorenskriveri, 1A/1/L0028: Tingbok 27, 1725-1729, s. 168b-169a]</ref>

'''Bruk 3b.'''  (1726-1856)

:1759. Lars Pedersson Helset son til Peder Mortensen bygsla 2 1/2 mellag frå H. Holtermann. Lars Pederson kjøpte gardparten på 2 1/2 i 1764 frå Ole H. Bloch.

:1776. Rasmus Olsen Hellebostad f. 1745 kjøpte gardparten frå Lars Pedersson Helset.

:1825. Nils Å. Frøysa kjøpte gardparten for 51 Spd

:1842. Ole E. Storstein kjøpte gardparten av Karolus Sæter og Nils Å. Frøysa for 200 Spd

:1851. Kjøpmann Lars Ringdal kjøpte gardparten for 350 Spd og Edvard Hellesylt bygsla denne halvparten.

:1856. Jørgen Steffensson kjøpte den andre halvparten i Fredrikbruket for 300 Spd og vart no eigar av heile bruk 3.

:1866. Peder Jørgensen fekk skøyte på heile bruk 3 for 300 Spd.

:1905. Fredrik Pedersson

:1946. Peder Leonard Fredriksson

== Kjelder og litteratur ==

===Kjelder===

[[Kategori:Garder]]

[[Kategori:Stranda_kommune]]

[[Kategori:Sunnylven]]