Veiledere, Administratorer
114 951
redigeringer
m
Teksterstatting – «[[Kategori: » til «[[Kategori:»
(F2) |
m (Teksterstatting – «[[Kategori: » til «[[Kategori:») |
||
| (5 mellomliggende versjoner av 5 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 10: | Linje 10: | ||
I 1876 tok han til som elev på [[Stord seminar]]. Her møtte han eit aktivt landsmålsmiljø, og mellom medelevane vart han kjend med den seinare skulemannen og statsråd [[Oddmund Vik]], som stifta eit mållag på [[Stord]]. Tvedt byrja også å sysla med bladutgjeving att, som redaktør for den handskivne [[Gjengangeren]]. Han vart også ein ihuga [[Venstre]]-mann på denne tida, og både målsak og politiske ideal heldt han trufast ved livet ut. | I 1876 tok han til som elev på [[Stord seminar]]. Her møtte han eit aktivt landsmålsmiljø, og mellom medelevane vart han kjend med den seinare skulemannen og statsråd [[Oddmund Vik]], som stifta eit mållag på [[Stord]]. Tvedt byrja også å sysla med bladutgjeving att, som redaktør for den handskivne [[Gjengangeren]]. Han vart også ein ihuga [[Venstre]]-mann på denne tida, og både målsak og politiske ideal heldt han trufast ved livet ut. | ||
{{thumb|Jens Tvedts barndomsheim.jpg|Jens Tvedts barndomsheim i Omvikdalen. Foto: Jorunn Ripel}} | |||
== Lærar og bibliotekmann== | == Lærar og bibliotekmann== | ||
Hausten 1878 vart Tvedt tilsett som vikarlærar ved folkeskulen i [[Fana]], og på nyåret 1879 i [[Mauranger]]. Hausten same år fekk han så ei fast lærarstilling i heimbygda. Frå første stund var han ganske aktiv. Han stifta eit samtalelag i bygda. Av dei utførlege referata som er tekne vare på ser me at det vert heldt ei rekkje møter, med diskusjonstema som «Prylestraff i skolen», «Gymnastikk i skolen», «Dødsstraff eller ikke» , «Kongedømme og republikk», «Kortspill og dans», «Jenteskolene» etc. Tvedt prøvde å reinska opp i gammalt tankegods i bygda, men utan å lukkast. Det var først då han slutta som lærar at bygdefolket viste seg å setja pris på lærargjerninga hans: «ungane gret som dei skulle vera dengde,» sa ein av tilsynsmennene som var til stades under avskilsmøtet med elevane.<ref>Espeland, kapittel IX</ref> | Hausten 1878 vart Tvedt tilsett som vikarlærar ved folkeskulen i [[Fana]], og på nyåret 1879 i [[Mauranger]]. Hausten same år fekk han så ei fast lærarstilling i heimbygda. Frå første stund var han ganske aktiv. Han stifta eit samtalelag i bygda. Av dei utførlege referata som er tekne vare på ser me at det vert heldt ei rekkje møter, med diskusjonstema som «Prylestraff i skolen», «Gymnastikk i skolen», «Dødsstraff eller ikke» , «Kongedømme og republikk», «Kortspill og dans», «Jenteskolene» etc. Tvedt prøvde å reinska opp i gammalt tankegods i bygda, men utan å lukkast. Det var først då han slutta som lærar at bygdefolket viste seg å setja pris på lærargjerninga hans: «ungane gret som dei skulle vera dengde,» sa ein av tilsynsmennene som var til stades under avskilsmøtet med elevane.<ref>Espeland, kapittel IX</ref> | ||
| Linje 24: | Linje 24: | ||
På slutten av 1870-åra møtte han [[Knut Hamsun]], som den gongen var ein ukjend forfattar med berre "Den gaadefulde" bak seg. Det var kanskje ein medvirkande grunn til at Hamsun seinare rosa landsmålsdiktaren Jens Tvedt, som kanskje kunne ha gjort ein større karriere i samtida om han hadde skrive romanane sine på riksmål. Arne Espeland fortel såleis at Jens Tvedt vart kalla inn til Gyldendal, der han vart fortald at forlaget ville gje bøkene hans ei aktiv marknadsføring om han berre ikkje skreiv på landsmål. «Då reiste Jens Tvedt seg frå stolen, knappa frakken, bukka stivt og gjekk rak i ryggen ut gjennom døra,» fortel Espeland. <ref> Referert i Espeland, s. 167</ref> | På slutten av 1870-åra møtte han [[Knut Hamsun]], som den gongen var ein ukjend forfattar med berre "Den gaadefulde" bak seg. Det var kanskje ein medvirkande grunn til at Hamsun seinare rosa landsmålsdiktaren Jens Tvedt, som kanskje kunne ha gjort ein større karriere i samtida om han hadde skrive romanane sine på riksmål. Arne Espeland fortel såleis at Jens Tvedt vart kalla inn til Gyldendal, der han vart fortald at forlaget ville gje bøkene hans ei aktiv marknadsføring om han berre ikkje skreiv på landsmål. «Då reiste Jens Tvedt seg frå stolen, knappa frakken, bukka stivt og gjekk rak i ryggen ut gjennom døra,» fortel Espeland. <ref> Referert i Espeland, s. 167</ref> | ||
Tvedt debuterte i 1885 med novellesamlinga "Inn i fjordarne", året etter følgde "Skuggar og solglytt". Etter desse utgjevingane kom gjennombrotsboka "Nybrot" (1888) og "Vanheppa" (1891), som vert rekna som dei viktigaste bøkene frå denne perioden. Dei første bøkene gav han ut sjølv, "Vanheppa" kom ut på [[Mons Litlerés forlag]]. | Tvedt debuterte i 1885 med novellesamlinga "Inn i fjordarne", året etter følgde "Skuggar og solglytt". Etter desse utgjevingane kom gjennombrotsboka "Nybrot" (1888) og "Vanheppa" (1891), som vert rekna som dei viktigaste bøkene frå denne perioden. Dei første bøkene gav han ut sjølv, "Vanheppa" kom ut på [[Mons Litleré|Mons Litlerés forlag]]. | ||
Frå hundreårsskiftet gjekk Tvedt inn i ein fruktbar periode som forfattar, med romanar som " Madli und' apalen" (1900) og "Djup jord" (1904), hans einaste historiske roman med handlinga lagt til slutten av 1800-talet, og som vert rekna som eit av hovudverka hans. Dei fleste av forteljingane hans går føre seg i fjordlandskap på Vestlandet, ikkje ulikt det miljøet Tvedt sjølv opplevde i oppvoksteren. Personane i romanane hans er som oftast bønder eller av bondeætt, og handlinga kan som regel tidfestast til andre helvta av 1800-talet. Sjølv om forteljingane hans ikkje er så ulike Bjørnson sine bondeforteljingar, tilførte Tvedt sjangeren noko nytt. Ikkje minst teiknar han skarpe og realistiske bilete av personar frå underklassa i bondesamfunnet. | Frå hundreårsskiftet gjekk Tvedt inn i ein fruktbar periode som forfattar, med romanar som "Madli und' apalen" (1900) og "Djup jord" (1904), hans einaste historiske roman med handlinga lagt til slutten av 1800-talet, og som vert rekna som eit av hovudverka hans. Dei fleste av forteljingane hans går føre seg i fjordlandskap på Vestlandet, ikkje ulikt det miljøet Tvedt sjølv opplevde i oppvoksteren. Personane i romanane hans er som oftast bønder eller av bondeætt, og handlinga kan som regel tidfestast til andre helvta av 1800-talet. Sjølv om forteljingane hans ikkje er så ulike Bjørnson sine bondeforteljingar, tilførte Tvedt sjangeren noko nytt. Ikkje minst teiknar han skarpe og realistiske bilete av personar frå underklassa i bondesamfunnet. | ||
Tvedt prøvde seg også som dramatikar, men med mindre hell. Det faste temaet hans, at han heile tida skreiv om bygdesamfunnet, gjorde at han etter kvart byrja å gjenta seg sjølv og gjekk tom for stoff. Totalt skreiv han 25 bøker, og frå 1912 fekk han statens æresløn for forfattarar. Det har vore diskutert om diktinga hans skal kallast heimstaddikting, eller om forfattarskapen kan kallast realisme. Mot slutten av forfattarskapen vert bøkene prega av idyllar. | Tvedt prøvde seg også som dramatikar, men med mindre hell. Det faste temaet hans, at han heile tida skreiv om bygdesamfunnet, gjorde at han etter kvart byrja å gjenta seg sjølv og gjekk tom for stoff. Totalt skreiv han 25 bøker, og frå 1912 fekk han statens æresløn for forfattarar. Det har vore diskutert om diktinga hans skal kallast heimstaddikting, eller om forfattarskapen kan kallast realisme. Mot slutten av forfattarskapen vert bøkene prega av idyllar. | ||
{{thumb|Jens Tvedt. Byste.jpg|Byste av Jens Tvedt ved ungdomshuset i Omvikdalen. Foto: Jorunn Ripel}} | |||
På 75-årsdagen vart han heidra av [[Stavanger kommune]] med ein byste, laga av [[Ståle Kyllingstad]]. Bysta er plassert utanfor biblioteket i byen, samstundes som ein kopi seinare vart sett opp i [[Kvinnherad]]. | På 75-årsdagen vart han heidra av [[Stavanger kommune]] med ein byste, laga av [[Ståle Kyllingstad]]. Bysta er plassert utanfor biblioteket i byen, samstundes som ein kopi seinare vart sett opp i [[Kvinnherad]]. | ||
| Linje 52: | Linje 52: | ||
*[[Espeland, Arne]]: Jens Tvedt. Glimt frå vokstergrunnen og livet hans. Aschehoug, Oslo 1959. | *[[Espeland, Arne]]: Jens Tvedt. Glimt frå vokstergrunnen og livet hans. Aschehoug, Oslo 1959. | ||
*Dahl, Willy: Norges litteratur, bind 2. Tid og tekst 1884-1935. Aschehoug, 1984. | *Dahl, Willy: Norges litteratur, bind 2. Tid og tekst 1884-1935. Aschehoug, 1984. | ||
*{{hbr1-1|pf01036615019085|Jens Tvedt}} | |||
==Bakgrunnsstoff== | ==Bakgrunnsstoff== | ||
* [http://www.nb.no/nbsok/search?action=search&mediatype=b%C3%B8ker&format=Digitalt%20tilgjengelig&searchString=creator:Tvedt,Jens Digitaliserte bøker av Jens Tvedt hos Nasjonalbiblioteket] | |||
{{DEFAULTSORT:TVEDT, JENS}} | {{DEFAULTSORT:TVEDT, JENS}} | ||
[[Kategori: Forfattere]] | [[Kategori:Forfattere]] | ||
[[Kategori: Personer]] | [[Kategori:Personer]] | ||
[[Kategori: Kvinnherad kommune]] | [[Kategori:Kvinnherad kommune]] | ||
[[Kategori: Stavanger kommune]] | [[Kategori:Stavanger kommune]] | ||
[[Kategori: Bibliotekarer]] | [[Kategori:Bibliotekarer]] | ||
[[Kategori: Lærere]] | [[Kategori:Lærere]] | ||
[[Kategori: Fødsler i 1857]] | [[Kategori:Fødsler i 1857]] | ||
[[Kategori: Dødsfall i 1935]] | [[Kategori:Dødsfall i 1935]] | ||
{{F2}} | {{F2}} | ||
{{nn}} | |||