Just Knud Qvigstad: Forskjell mellom sideversjoner

<onlyinclude>{{thumb høyre|Just Knud Qvigstad.jpg|Læraren, filologen, folkloristen og sameforskaren Just Knud Qvigstad}}

'''[[Just Knud Qvigstad]]''' (fødd 4. april [[1853]] i [[Lyngen kommune|Lyngen]], død 15. mars [[1957]] i [[Tromsø]]) var rektor ved lærarskolen i Tromsø, filolog, folklorist og forskar på [[samiske språk]]. Han var dessutan [[høgre]]politikar og statsråd for Kirkedepartementet. Enda meir oppsiktsvekkjande enn kor gammal han vart – han døydde knapt tre veker før 104-årsdagen sin – er det uvanlig langvarige og innhaldsrike yrkeslivet hans. Den første vitskaplige publikasjonen hans kom ut i 1881, og den siste, om samiske kjærligheitsforteljingar, vart trykt 72 år seinare, i 1953! </onlyinclude>

<onlyinclude>Just Knud Qvigstad vart fødd på [[Lyngseidet]], og var son av distriktslege [[Engebret Qvigstad]] (1814–1869) og Edel Petrine  Krogh Wadel (1828–1905). Farfaren var juristen [[Knud Qvigstad]] (1785-1842), som mellom anna var fut på [[Nedre Romerike futedømme|Nedre Romerike]]. Han tok [[examen artium]] som 16-åring ved [[Kongsbakken videregående skole|Tromsø lærde og Realskole]] og vart immatrikulert til filologiske studium ved [[Det Kongelige Frederiks Universitet]] i Kristiania i 1869. Han tok to embetseksamenar. Først vart han [[cand.philol.]] i språk og historie i 1874, så [[cand.teol.]] i 1881. Samtidig som han studerte teologi var han lærar ved real- og latinskolar i Kristiania og Tromsø frå 1874 til 1878, og frå 1878 var han lærar i samisk ved [[Tromsø Seminarium]]. </onlyinclude>

<onlyinclude>Forskinga hans Just Knud Qvigstad byrja med ein studietur til [[Kautokeino]] i 1878, men det vitskaplige engasjementet låg nede ei stund på grunn av skolearbeid og politikk. </onlyinclude> I 1883 vart han bestyrar for lærarseminaret. Tittelen vart endra til rektor da seminaret vart omdøypt til [[Tromsø Lærerskole]] i 1902. Qvigstad hadde fleire kommunale verv og skjøtta fleire offentlige oppgåver. Han virka blant anna som bystyremedlem for [[Høgre]] i 1899–1907 og var ordførar i [[Tromsø kommune]] i 1899, 1903 og 1907. I perioden 1910–12 fungerte han som kyrkje- og undervisningsminister i [[Wollert Konows regjering]].

I 1920 vart Qvigstad [[statsstipendiat]], med full løn som fristilt rektor frå lærarskulen for å vie seg til studium av [[samar|samisk]] kultur og historie, og for å fortsette den lingvistiske forskninga si innafor [[finsk]], [[kvensk]] og [[samiske språk|samisk]]. Arbeidet med ord og uttrykk resulterte òg i større tekstsamlingar. Mykje av dette stoffet fikk han tilsendt frå eit [[Hjelp:nettverksanalyse|nettverk]] av lærarkontaktar i dei nordlegaste fylka. Desse lærarane sende inn segner og svara på spørjelister om [[folkemedisin]] og folketru. Ein av de flittige informantane hans Qvigstad som har fått spesiell merksemd for dei verdifulle samlingane sine var lærar [[Ole Andreas Thomassen]] i [[Porsanger]].

Da [[Instituttet for sammenlignende kulturforskning]] vart oppretta, hadde Qvigstad ansvaret for det samiske fagfeltet. Dessutan var han styremedlem i [[Det norske samemisjonsselskapet]]. Ved [[Tromsø Museum]] sat han i styret frå 1884 til 1934. I 1943 vart [[Qvigstads gullmedalje]] innstifta. Han blir delt ut kvart femte år for fortenestfulle bidrag til lappeforskinga.  Elles vart han innvald i [[Det Norske Videnskaps-Akademi|Videnskapsakademiet]] i [[Kristiania]] i [[1888]] og [[Det Kongelige Norske Videnskabers Selskab]] i [[Trondheim kommune|Trondhjem]] i [[1894]]. Han fekk [[Gunnerusmedaljen]] i 1930.

Qvigstad hadde på den eine sida stor &ndash; og eksplisitt uttrykt &mdash; respekt for mange av sine heimelsfolk, og han transkriberte nøye og samvetsfullt det samiske tradisjonsmaterialet. På den andre sida stod han for det synet at samisk kultur i altovervegande grad bestod av innlån frå andre kulturar og som hadde berre avgrensa kulturell verdi ut over reindrifta &mdash; som vi ser av denne transkripsjonen frå eit intervju ved skoleinspektør [[Johan Rydningen]] i [[1939]]:<ref>[https://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_dra_1994-23265P «Rektor Just Knud Qvigstad (86 år) forteller: Gamle skoleminner og lappisk folklore.»], datert 09.02.1939. </ref>

[[Kategori:ordførere]]

[[Kategori:folklorister]]

[[Kategori:rektorer]]

[[kategori:Språkforskere]]

[[Kategori:samiske språk]]

[[Kategori:statsstipendiater]]

[[Kategori:fødsler i 1853]]

[[Kategori:dødsfall i 1957]]