276 671
redigeringer
m
Robot: Legger til manglende <references />-element
(→Kjelder og litteratur: + om tida på Eiker, fra Nils Johnsen) |
m (Robot: Legger til manglende <references />-element) |
||
| (7 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>'''[[Lars Andreas Oftedahl]]''' (fødd i København 13. el. 19. mai [[1781]], død i [[Eiker]] [[17. mars]] [[1843]]), var teolog (sokneprest og prost), lærar og [[eidsvollsmann]]. På Eidsvoll vart han rekna til [[Unionspartiet]]. Han var ein utprega opplysningsprest, rasjonalistisk i teologien og orientert mot praktiske reformer i samfunns- og produksjonsliv. Førenamnet blir også ofte skrive Laurentius. | <onlyinclude>{{thumb|Hedevig Lund - Portrett av Laurentius Oftedal (Lars Andreas Oftedahl) - Eidsvoll 1814 - EM.01550 (cropped).jpg|Lars Andreas Oftedahl, posthumt portrett av Hedevig Lund.}} | ||
'''[[Lars Andreas Oftedahl]]''' (fødd i København 13. el. 19. mai [[1781]], død i [[Eiker]] [[17. mars]] [[1843]]), var teolog (sokneprest og prost), lærar og [[eidsvollsmann]]. På Eidsvoll vart han rekna til [[Unionspartiet]]. Han var ein utprega opplysningsprest, rasjonalistisk i teologien og orientert mot praktiske reformer i samfunns- og produksjonsliv. Førenamnet blir også ofte skrive Laurentius. | |||
</onlyinclude> | </onlyinclude> | ||
| Linje 12: | Linje 13: | ||
I Kristiansand fullførte Lars Andreas latinskulen og vart student i 1796. Han var lærar ved [[Kristiansand Katedralskole]] i 1797. Det er uvisst kor mykje han budde og arbeidde i Kristiansand og kor mykje han studerte i København dei næraste åra etter dette. Han tok i alle høve teologisk embetseksamen i 1801. Frå 1805 var han [[adjunkt]] ved Kristiansand Katedralskole. | I Kristiansand fullførte Lars Andreas latinskulen og vart student i 1796. Han var lærar ved [[Kristiansand Katedralskole]] i 1797. Det er uvisst kor mykje han budde og arbeidde i Kristiansand og kor mykje han studerte i København dei næraste åra etter dette. Han tok i alle høve teologisk embetseksamen i 1801. Frå 1805 var han [[adjunkt]] ved Kristiansand Katedralskole. | ||
Frå 1809 var Oftedahl sokneprest i [[Rennesøy kommune|Rennesøy]] i Rogaland. Så kom han attende til Kristiansand i 1817 som residerande kapellan. I 1825 vart han stiftsprost i Kristiansand. Frå 1831 og fram til | Frå 1809 var Oftedahl sokneprest i [[Rennesøy kommune|Rennesøy]] i Rogaland. Så kom han attende til Kristiansand i 1817 som residerande kapellan. I 1825 vart han stiftsprost i Kristiansand. Frå 1831 og fram til han døydde var han sokneprest i Eiker. | ||
== Opplysningspresten == | == Opplysningspresten == | ||
<onlyinclude> | <onlyinclude> | ||
I Rennesøy gjorde Oftedahl seg til talsmann for å starte opp igjen og vidareutvikle hummarfiske i sjøen der, som hadde vore drive i eit visst omfang tidlegare, men som hadde lege nede i mange år. Frå ca. 1814 tok det seg opp att, og soknepresten arbeidde ivrig for at dette skulle bli ei næring til beste for bygda, ikkje minst for dei mindre velståande | I Rennesøy gjorde Oftedahl seg til talsmann for å starte opp igjen og vidareutvikle hummarfiske i sjøen der, som hadde vore drive i eit visst omfang tidlegare, men som hadde lege nede i mange år. Frå ca. 1814 tok det seg opp att, og soknepresten arbeidde ivrig for at dette skulle bli ei næring til beste for bygda, ikkje minst for dei mindre velståande strandsitjarane, husmenn og andre fattigfolk. | ||
Han arbeidde | Han arbeidde elles hardt for å betre skulestellet i bygda, mellom anna ved å gje systematisk undervisning av ungdomar som skulle bli lærarar der. I 1813 fekk han i gang ein fastskule i Rennesøy i eit hus som han fekk bygd for føremålet. Det var ein framhaldsskule, dvs eit påbygg på allmugeskulen. Den var berre for gutar, som fekk undervisning i naturkunnskap, historie, morsmål og rekning. Skulesesongen vara frå mai til september. Elevar som ikkje hadde heime i nærleiken, budde i andre etasjen i skulehuset eller leigde seg inn hjå familiar i grannelaget. Skulen var i verksemd til 1821, da læraren der døydde.</onlyinclude> | ||
Også i Kristiansand fekk Oftedahl sett i gang eit skuletiltak, ein såkalla [[borgerskole|borgarskule]] eller mellomskule. Den kom i gang i 1822, og var meint som førebuing til latinskulen, for born som hadde lært seg det elementære av skriving og lesing. Faga ved Oftedahls skule var religion, lesing, rekning og skriving, historie, geografi, litt latin og fransk. Oftedahl overlet skulen allereie året etter til ein annan, og den vart nedlagd i 1825. | Også i Kristiansand fekk Oftedahl sett i gang eit skuletiltak, ein såkalla [[borgerskole|borgarskule]] eller mellomskule. Den kom i gang i 1822, og var meint som førebuing til latinskulen, for born som hadde lært seg det elementære av skriving og lesing. Faga ved Oftedahls skule var religion, lesing, rekning og skriving, historie, geografi, litt latin og fransk. Oftedahl overlet skulen allereie året etter til ein annan, og den vart nedlagd i 1825. | ||
| Linje 26: | Linje 27: | ||
Han var med i leiinga av ei misjonsforeining som var aktiv i byen i andre halvparten av 1820-talet. Dei gjennomførte mellom anna ei innsamling til ein misjonsstasjon i Guinea. I dette arbeidde han, rasjonalistpresten, i hop med haugianarane i byen, så vel som med andre geistlege embetsmenn og andre. | Han var med i leiinga av ei misjonsforeining som var aktiv i byen i andre halvparten av 1820-talet. Dei gjennomførte mellom anna ei innsamling til ein misjonsstasjon i Guinea. I dette arbeidde han, rasjonalistpresten, i hop med haugianarane i byen, så vel som med andre geistlege embetsmenn og andre. | ||
Mindre er kjent om Oftedahls tid i Eiker, hans siste og lengst varande kall. Som | Mindre er kjent om Oftedahls tid i Eiker, hans siste og lengst varande kall. Som sokneprest var han sjølskreven leiar av [[Eiker]] heradstyre fram til 1837, da [[formannskapsloven]] ble vedteke og la grunnlaget for det kommunale sjølstyret. Etter dette sat ikkje Oftedahl i heradsstyret, men likevel hadde han truleg eit ord med i lokalpolitikken gjennom sin svigerson og kapellan, [[Peter Fredrik Bassøe (1804–1889)|Peter Fredrik Bassøe]], som i [[1838]] vart bygdas første ordførar. I 1839 reiste Oftedahl eit forslag i heradsstyret om å kjøpe inn orgel til [[Haug kirke (Øvre Eiker)|Haug kyrkje]], men forslaget vart nedstemt, og Haug fekk ikkje kyrkjeorgel før i 1860.<ref>Johnsen, s.490</ref> | ||
[[Fil:Haug kirke - minnesmerker (be-2012-05-04-IMG 1315).JPG|miniatyr|Minnesmerke over Lars Oftedahl ved Haug kyrkje.]] | |||
Oftedahl gav ut lærebøker i latin og religion. | Oftedahl gav ut lærebøker i latin og religion. | ||
| Linje 34: | Linje 35: | ||
Seinare gjorde ikkje Oftedahl seg særleg gjeldande som politikar, men han var 1. og 2. varamann for Kristiansand til stortinga i 1827 og 1830. | Seinare gjorde ikkje Oftedahl seg særleg gjeldande som politikar, men han var 1. og 2. varamann for Kristiansand til stortinga i 1827 og 1830. | ||
== Referansar == | |||
<references /> | |||
== Kjelder og litteratur == | == Kjelder og litteratur == | ||
| Linje 59: | Linje 63: | ||
[[Kategori:Nedre Eiker]] | [[Kategori:Nedre Eiker]] | ||
[[Kategori:Øvre Eiker kommune]] | [[Kategori:Øvre Eiker kommune]] | ||
[[Kategori:Fødsler i 1781]] | [[Kategori:Fødsler i 1781]] | ||
[[Kategori:Dødsfall i 1843]] | [[Kategori:Dødsfall i 1843]] | ||
{{F1}} | {{F1}} | ||
{{nn}} | {{nn}} | ||