Skribenter
367
redigeringer
m
→Ålgård. Industrireising: Bilde
m (bot: Retter artikkelnavn i oppslagsord) |
m (→Ålgård. Industrireising: Bilde) |
||
| Linje 18: | Linje 18: | ||
I 1870 flytta Nielsen verksemda si til [[Ålgård]] i [[Gjesdal kommune|Gjesdal]], halvanna mil inn i landet frå Sandnes. Eit hovudmotiv var å få skikkeleg drivkraft til maskinene. Nielsen hadde kjøpt vassfallsrettar fyrst på Ålgård, og så etter eit par-tre års drift supplerande kraft frå vassfall i [[Edland]]. Bygda Gjesdal var kjend for sitt utbreidde sauehald og for ivrig husflidsverksemd, særleg med veving for sal. Det var nyleg bygd veg mellom Sandnes og Ålgård, noko som også var med å leggje til rette for Nielsens nye verksemd. Den nye bedrifta på Ålgård fekk namnet [[A/S Aalgaards Uldindustri]]. | I 1870 flytta Nielsen verksemda si til [[Ålgård]] i [[Gjesdal kommune|Gjesdal]], halvanna mil inn i landet frå Sandnes. Eit hovudmotiv var å få skikkeleg drivkraft til maskinene. Nielsen hadde kjøpt vassfallsrettar fyrst på Ålgård, og så etter eit par-tre års drift supplerande kraft frå vassfall i [[Edland]]. Bygda Gjesdal var kjend for sitt utbreidde sauehald og for ivrig husflidsverksemd, særleg med veving for sal. Det var nyleg bygd veg mellom Sandnes og Ålgård, noko som også var med å leggje til rette for Nielsens nye verksemd. Den nye bedrifta på Ålgård fekk namnet [[A/S Aalgaards Uldindustri]]. | ||
Mykje tyder på at Ole Nielsen hadde kome lokalt baserte industriplanar i forkjøpet. [[Eilert Sundt]] fortel nemleg at [[Gabriel Edland]] frå Gjesdal i 1867 var i Kristiania for å studere karde- og spinnemaskiner, og det var håp om å få danna eit aksjeselskap for eit mekanisk spinneri. Men selskapet [[Gjæsdals Uldspinderi]] vart ikkje skipa før Nielsen allereie hadde vunnest på å etablere seg i bygda. I den konkurransesituasjonen som oppstod, fekk Nielsen overtala dei lokale aktørane til heller å slå seg saman med han i eit større aksjeselskap. Det vart skipa i 1874 og fekk namnet AS Aalgaards Uldspinderi, seinare AS Aalgaards Uldindustri. Nielsen hadde halvparten av aksjekapitalen, og var leiar for føretaket. Snart tok den nye bedrifta til med tøyproduksjon i tillegg til, og snart som dominerande i forhold til spinninga. Leigespinninga vart det etter kvart slutt på, og fabrikken kjøpte sitt eige råstoff der det høvde best, til dels også frå utlandet. Nielsen-familien starta i 1889 også ein trikotasjefabrikk | Mykje tyder på at Ole Nielsen hadde kome lokalt baserte industriplanar i forkjøpet. [[Eilert Sundt]] fortel nemleg at [[Gabriel Edland]] frå Gjesdal i 1867 var i Kristiania for å studere karde- og spinnemaskiner, og det var håp om å få danna eit aksjeselskap for eit mekanisk spinneri. Men selskapet [[Gjæsdals Uldspinderi]] vart ikkje skipa før Nielsen allereie hadde vunnest på å etablere seg i bygda. I den konkurransesituasjonen som oppstod, fekk Nielsen overtala dei lokale aktørane til heller å slå seg saman med han i eit større aksjeselskap. Det vart skipa i 1874 og fekk namnet AS Aalgaards Uldspinderi, seinare AS Aalgaards Uldindustri. Nielsen hadde halvparten av aksjekapitalen, og var leiar for føretaket. Snart tok den nye bedrifta til med tøyproduksjon i tillegg til, og snart som dominerande i forhold til spinninga. Leigespinninga vart det etter kvart slutt på, og fabrikken kjøpte sitt eige råstoff der det høvde best, til dels også frå utlandet. Nielsen-familien starta i 1889 også ein trikotasjefabrikk på [[Figgjo]] i Sandnes kommune, og den gjekk i 1893 inn i det som nå vart heitande A/S Aalgaards Uldvarefabrik. | ||
Året etter (1894) trekte Nielsen seg attende som aktiv fabrikkeigar og overlet drifta til sine fire søner. Fabrikken på Ålgård talde da nær 250 tilsette. | Året etter (1894) trekte Nielsen seg attende som aktiv fabrikkeigar og overlet drifta til sine fire søner. Fabrikken på Ålgård talde da nær 250 tilsette. | ||
== Den patriarkalske fabrikkleiaren == | == Den patriarkalske fabrikkleiaren == | ||
[[Fil:Ole Nielsen (ÅMH 094-0031).jpg|miniatyr|291x291pk|Ole Nielsen. Fotograf: Ukjent.]] | |||
Frå byrjinga av budde dei ugifte av arbeidsstokken i eit felleshushald, slik det tydeleg framgår f.eks. av folketeljinga 1875.<ref>{{folketelling|bf01052245003774|Aalgaard Uldspinderie|1875|Gjesdal}}</ref> Da utgjer hushaldet på Aalgaards Uldspinderie 22 personar, alle ugifte med unntak for ein kvinneleg tilsett. Ole Nielsens søner Nils og Hans høyrer hushaldet til som høvesvis spinnemeister og fargardreng. Ole Nielsen sjølv og resten av familien flytta ikkje frå Sandnes til Ålgård før nokre år seinare. Men frå da av var det Ole og Malena sjølve som styrde som husfar og husmor. Malena tok seg mykje av matstellet og vaska kleda til dei tilsette. På den tid utgjorde felleshushaldet om lag 50 personar, og talet var dobla etter ti års tid. Det var strenge husordensreglar, mellom anna med fast tidpunkt som dei ugifte arbeidarane skulle vera innanhuses. For gifte arbeidarfamiliar bygde fabrikken arbeidarbustader med opparbeidd potetland. | Frå byrjinga av budde dei ugifte av arbeidsstokken i eit felleshushald, slik det tydeleg framgår f.eks. av folketeljinga 1875.<ref>{{folketelling|bf01052245003774|Aalgaard Uldspinderie|1875|Gjesdal}}</ref> Da utgjer hushaldet på Aalgaards Uldspinderie 22 personar, alle ugifte med unntak for ein kvinneleg tilsett. Ole Nielsens søner Nils og Hans høyrer hushaldet til som høvesvis spinnemeister og fargardreng. Ole Nielsen sjølv og resten av familien flytta ikkje frå Sandnes til Ålgård før nokre år seinare. Men frå da av var det Ole og Malena sjølve som styrde som husfar og husmor. Malena tok seg mykje av matstellet og vaska kleda til dei tilsette. På den tid utgjorde felleshushaldet om lag 50 personar, og talet var dobla etter ti års tid. Det var strenge husordensreglar, mellom anna med fast tidpunkt som dei ugifte arbeidarane skulle vera innanhuses. For gifte arbeidarfamiliar bygde fabrikken arbeidarbustader med opparbeidd potetland. | ||