276 671
redigeringer
m
Robot: Erstatter mal: Reflist
m (Teksterstatting – «[[Kategori:p» til «[[Kategori:P») |
m (Robot: Erstatter mal: Reflist) |
||
| (3 mellomliggende versjoner av en annen bruker er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
{{Forside|Pitesamisk historie og kultur}} | {{Forside|Pitesamisk historie og kultur}} | ||
<onlyinclude>{{thumb|BU200907 103 Arjepluovve.jpg|Tospråklig vegskilt ved Árjepluovve (pite- og lulesamisk) / Arjeplog (svensk) i [[Arjeplogs kommun]] i [[Norrbottens län]] i Sverige.|Bjørn Utne|2008}} | <onlyinclude>{{thumb|BU200907 103 Arjepluovve.jpg|Tospråklig vegskilt ved Árjepluovve (pite- og lulesamisk) / Arjeplog (svensk) i [[Arjeplogs kommun]] i [[Norrbottens län]] i Sverige.|Bjørn Utne|2008}} | ||
'''[[Pitesamisk]]''' (pites. ''bidumsámegiella''; [[lulesamisk]] ''bihtánsámegiella, bihtámasámegiella''; [[nordsamisk]] ''biđonsámegiella''), òg tildels kjent under namnet ''arjeplogssamiska'' i Sverige, er eit [[samiske språk|samisk språk]] med tre dokumenterte dialektar som tradisjonelt har vorte snakka av [[pitesamar]] i [[Salten|Sør-Salten]], [[Rana kommune|Rana]] og tilgrensande strøk i [[Sverige]] austover til [[Arjeplog]] og, i mindre grad, [[Arvidsjaur]]. Typologisk er pitesamisk nært i slekt med naboen [[lulesamisk]] i nord, og desse to blir ofte gruppert saman — enten som «vestsamisk»<noinclude><ref>{{Lagercrantz 1941}}</ref></noinclude> eller som dialektar av lulesamisk. Den sørlige naboen [[umesamisk]] ligg derimot nærmare [[sørsamisk]], og ume- og sørsamisk blir oftast grupperte saman som sørsamisk i vidare forstand. Pitesamisk | '''[[Pitesamisk]]''' (pites. ''bidumsámegiella''; [[lulesamisk]] ''bihtánsámegiella, bihtámasámegiella''; [[nordsamisk]] ''biđonsámegiella''), òg tildels kjent under namnet ''arjeplogssamiska'' i Sverige, er eit [[samiske språk|samisk språk]] med tre dokumenterte dialektar som tradisjonelt har vorte snakka av [[pitesamar]] i [[Salten|Sør-Salten]], [[Rana kommune|Rana]] og tilgrensande strøk i [[Sverige]] austover til [[Arjeplog]] og, i mindre grad, [[Arvidsjaur]]. Typologisk er pitesamisk nært i slekt med naboen [[lulesamisk]] i nord, og desse to blir ofte gruppert saman — enten som «vestsamisk»<noinclude><ref>{{Lagercrantz 1941}}</ref></noinclude> eller som dialektar av lulesamisk. Den sørlige naboen [[umesamisk]] ligg derimot nærmare [[sørsamisk]], og ume- og sørsamisk blir oftast grupperte saman som sørsamisk i vidare forstand. Pitesamisk er sterkt truga både i Noreg<noinclude><ref>Det finst per 2023 eit par morsmålsbrukarar i [[Fauske kommune]], og i tillegg er det ein del språkbrukarar med variabelt språknivå som har lært eller lærer språket i vaksen alder. (Opplysningar innhemta av Olve Utne, seniorrådgivar ved [[Duaddara Ráfe]])</ref></noinclude> og i Sverige<noinclude><ref>Per mars 2010 kjenner vi til 25 personar i Sverige som snakkar pitesamisk, og den yngste av dei er i trettiårsalderen. (Munnlig opplysning frå [[Joshua Wilbur]].)</ref></noinclude>. </onlyinclude> | ||
== Grammatikk == | == Grammatikk == | ||
| Linje 44: | Linje 44: | ||
{{thumb|C35853 den pitesamiske ortografien er underskriven.jpg|Den første offisielle rettskrivinga for pitesamisk vart underskriven den [[20. august]] [[2019]] på [[Silvermuseet]] i '''[[Arjeplog]]'''. Her ser vi, frå venstre mot høgre, komitemedlemmane Inger Fjällås, Bruce Morén-Duollja, Ann-Charlotte Sjaggo, Peter Steggo og [[Ole Henrik Magga]].|Olve Utne|20.08.2019}} | {{thumb|C35853 den pitesamiske ortografien er underskriven.jpg|Den første offisielle rettskrivinga for pitesamisk vart underskriven den [[20. august]] [[2019]] på [[Silvermuseet]] i '''[[Arjeplog]]'''. Her ser vi, frå venstre mot høgre, komitemedlemmane Inger Fjällås, Bruce Morén-Duollja, Ann-Charlotte Sjaggo, Peter Steggo og [[Ole Henrik Magga]].|Olve Utne|20.08.2019}} | ||
Den 20. august 2019 vart den pitesamiske rettskrivinga offisielt underskriven, og språket har frå den dagen av status som eit av dei samiske skriftspråka. Det er i desember 2019 framleis ikkje innarbeidd i Opplæringslova § 6-1, der samisk framleis er definert som «nordsamisk, sørsamisk eller lulesamisk».<ref>[https://lovdata.no/dokument/NL/lov/1998-07-17-61/ Opplæringslova]</ref> og Forskrift for stadnamn §4: «Skrivemåten skal følgje gjeldande rettskriving i nordsamisk, lulesamisk, skoltesamisk eller sørsamisk.».<ref>[https://lovdata.no/dokument/SF/forskrift/2017-05-23-638 Forskrift om stadnamn]</ref> | Den 20. august 2019 vart den pitesamiske rettskrivinga offisielt underskriven, og språket har frå den dagen av status som eit av dei samiske skriftspråka. Det er i desember 2019 framleis ikkje innarbeidd i Opplæringslova § 6-1, der samisk framleis er definert som «nordsamisk, sørsamisk eller lulesamisk».<ref>[https://lovdata.no/dokument/NL/lov/1998-07-17-61/ Opplæringslova]</ref> og Forskrift for stadnamn §4: «Skrivemåten skal følgje gjeldande rettskriving i nordsamisk, lulesamisk, skoltesamisk eller sørsamisk.».<ref>[https://lovdata.no/dokument/SF/forskrift/2017-05-23-638 Forskrift om stadnamn]</ref> | ||
== Sjå også == | == Sjå også == | ||
| Linje 88: | Linje 85: | ||
* [https://www.facebook.com/groups/bidumbago BidumBágo] - prosjektgruppe for utvikling av ordboks-app for pitesamisk | * [https://www.facebook.com/groups/bidumbago BidumBágo] - prosjektgruppe for utvikling av ordboks-app for pitesamisk | ||
* [https://quizlet.com/olve_utne/folders/bidumsamegiella-pitesamisk/sets Bidumsámegiella - Pitesamisk] - pitesamisk språklæringsverktøy på Quizlet.com | * [https://quizlet.com/olve_utne/folders/bidumsamegiella-pitesamisk/sets Bidumsámegiella - Pitesamisk] - pitesamisk språklæringsverktøy på Quizlet.com | ||
== Fotnotar == | |||
<references /> | |||
{{f2}} | {{f2}} | ||