Veiledere, Administratorer
114 951
redigeringer
→Konstruksjon og bruk
| Linje 55: | Linje 55: | ||
Noaiden laga runebomma si sjølv. Det var ei hemmelegheit korleis noaiden laga dei, men studerer vi dei bevarte trommene, så ser vi framgangsmåten i grove trekk. Trommeskinnet vart laga av [[garving|ugarva]] skinn av ein kalv etter ei årsgammal reinsimle. Til å laga figurane på runebomma bruka dei bark av [[older]]. Detta var jaktguden eller blodmannen sitt tre. «Blodet» av dette treet gjev farge som aldri forsvinn. Noaiden tygde olderbark-bitar så han vart raud kring munnen. Mønsteret vart innteikna på runebomma med ein pinne. | Noaiden laga runebomma si sjølv. Det var ei hemmelegheit korleis noaiden laga dei, men studerer vi dei bevarte trommene, så ser vi framgangsmåten i grove trekk. Trommeskinnet vart laga av [[garving|ugarva]] skinn av ein kalv etter ei årsgammal reinsimle. Til å laga figurane på runebomma bruka dei bark av [[older]]. Detta var jaktguden eller blodmannen sitt tre. «Blodet» av dette treet gjev farge som aldri forsvinn. Noaiden tygde olderbark-bitar så han vart raud kring munnen. Mønsteret vart innteikna på runebomma med ein pinne. | ||
Når runebomma skulle innviast var heile familien samla. Alle satt på sin plass kring elden, og inge fikk røre den nye runebomma. Kvar kvinne gav eit smykke, ei spenne eller ein knapp som vart hengt i ei lêrreim på kanten av runebomma. Her vart det hengt nye ting som tenner og klør òg. Sterkast var drifta frå det pilforma penisbeinet til bjørnen. Hammaren var ein liten T-forma dobbelthammar av reinhorn. Under innviingsseremonien var det yngste guten i familien som fikk æra å slå det første slaget. Det låg som regel ein liten trekant eller ein ring på trommå når noaiden slo. Denne ringen rørte seg og endra retning når tromma vart slegen på, og han vart liggjande over den figuren høgare makter avgjorde at han skulle liggja på. | |||
[[image:Meavresgarri fraa 1691.jpg|thumb|Kopi av ''meavresgárrien'' (gievrien, runebomma) etter Anders Paulsen utstilt i Kulturhistorisk avdeling ved [[Oslo Museum]]. Tromma vart konfiskert frå den 100-år gamle samen Anders Paulsen på tinget i [[Vadsø]] i [[1691]]. I 1694 vart ho overført til Det Kongelige Kunstkammer i [[København]]. Sidan 1979 har originalen vore oppbevart i dei samiske samlingane i [[Karasjok]].]] | |||
[[ | [[Kristendom|Kristne]] misjonærar sette i gang ei stor innsamling på [[1600-talet|1600-]] og [[1700-talet]]. Dei fleste runebommene vart brent framføre [[kyrkje]]døra. Den som våga å gjømme runebomma eller laga seg ei ny ei, risikerte bøter, fengselsstraff og til og med dødsdom. | ||
Nokre av runebommene vart tekne vare på som samleobjekt av misjonærar og [[embetsmenn]]. Det heiter at misjonæren [[Thomas von Westen]] hadde den største samlinga av konfiskerte runebommer. Denne samlinga vart dessverre øydelagt i den store brannen i [[København]] i [[1723]]. Nokre få attverande runebommer finst på museum og i privatsamlingar, ikkje berre i [[Skandinavia]], men elles i [[Europa]] òg. | |||
Nokre | |||
== Nyare tid == | == Nyare tid == | ||
| Linje 70: | Linje 68: | ||
=== Nysjamanisme === | === Nysjamanisme === | ||
== Fotnotar == | == Fotnotar == | ||