|
|
| Linje 27: |
Linje 27: |
| === Andre verdskrigen === | | === Andre verdskrigen === |
|
| |
|
| Under og like etter krigen var det stor interesse for å skipa til møter på ulike stadar i bygda. Det kan vera av interesse å sjå kva for tema som var aktuelle i desse krigsåra. Dei mest populære emna var slikt som: Samtale om felemusikk, diktlesing og gamle viser, kjende personar, jordbruket, skogbruket, samferdsel, sæterstell, heimindustri og umgangsskulen. Dette fortel mykje om søk etter eigen identitet i kontrast til den kulturen som fylgde med okkupasjonsmakta. Mange var tilstades på desse møta. Den 6. februar 1944 var det omlag 100 personar. Den 7. mai var det 110 som møtte på [[Nord i Lund (Skjåk)|Nord i Lund]]. | | Under og like etter [[andre verdenskrig|krigen]] var det stor interesse for å skipa til møter på ulike stadar i bygda. Dei mest populære emna var slikt som: samtale om felemusikk, diktlesing og gamle viser, kjende personar, jordbruket, skogbruket, samferdsel, sæterstell, heimindustri og umgangsskulen. Dette fortel mykje om søk etter eigen identitet i kontrast til den kulturen som fylgde med okkupasjonsmakta. Mange var til stades på desse møta. Den 6. februar 1944 var det omlag 100 personar. Den 7. mai var det 110 som møtte på [[Nord i Lund (Skjåk)|Nord i Lund]]. |
|
| |
|
| På dette siste møtet er fotosamlinga etter Stakston nemdt i møteboka for fyrste gong. Det var no i gang arbeid med å få kjøpt samlinga. Fjorten dagar seinar møtte Kristian Stakston på styremøte, og avtale vedkomande kjøpet vart skriven. Prisen vart kr 2000.00. Historielaget skulle og få retten til dei bileta som vart tekne etter denne datoen. Fyrst i mars 1957 vart det sett fortgang i arbeidet med å flytte biletsamlinga over til historielaget. Same våren byrja Sevald Forberg Skogli med kopiering av bileta. Resultatet vart så godt at det vart vedteke å fortsetja arbeidet. Eit år etter var dei fleste bileta kopierte. I 1985 byrja så smått registreringa av bileta. Mange bilete manglar ein enno opplysningar om. Den siste tida har alle bileta som tilhøyer historielaget vorte lagt inn på data. Dette gjer at ein lettare kan hjelpe folk som er interesserte i enkelte motiv. Til dagleg kan folk som ynskjer det, bla i samlinga som står på biblioteket i Bismo. Samlinga etter fotograf Risheim, som er deponert i laget og andre bilete, er tilgjengelege på arkivet i Kommunehuset. Historielaget har no omlag 6000 bilete. Laget ser det som verdfullt å få samla inn bilete av private. Her ligg det mykje verdfull kulturhistorie som ikkje bør gå tapt. Alle dei gamle glasplatene og filmane etter desse to fotografane er deponert på Maihaugen. Der er dei godt sikra. | | På dette siste møtet er fotosamlinga etter [[Kristian Stakston]] nemnd i møteboka for fyrste gong. Det var no i gang arbeid med å få kjøpt samlinga. Fjorten dagar seinar møtte Kristian Stakston på styremøte, og avtale vedkomande kjøpet vart skriven. Prisen vart kr 2000.00. Historielaget skulle og få retten til dei bileta som vart tekne etter denne datoen. Fyrst i mars 1957 vart det sett fortgang i arbeidet med å flytte biletsamlinga over til historielaget. Same våren byrja Sevald Forberg Skogli med kopiering av bileta. Resultatet vart så godt at det vart vedteke å fortsetja arbeidet. Eit år etter var dei fleste bileta kopierte. I 1985 byrja så smått registreringa av bileta. Samlinga etter fotograf Risheim er også deponert hos laget. |
|
| |
|
| Den 23 juli 1944 dukkar Fel-Jakup stugu opp i møteprotokollen. Det vart da vedteke å søkje Skjåk heradsting om løyve til å flytta og å setja opp stugu på Maihaugen. I mars 1947 vart det vedteke å gjera noko med stugu før ho tok meir skade. Framleis var planen å få sett ho opp på Maihaugen. Året etter kom tanken om å plassere stugu ved Fel-Jakup steinen fram. Tanken var vidare å restaurere Bruheimsfjøset og å setja det på same staden. I tillegg skulle ein bygge ei Skjåkstugu. Dette skulle bli eit inntun der ein kunne ha festar og andre tilstelningar. Resultate vart ikkje slik. I 1957 vart så det siste arbeidet med stugu etter Fel-Jakup utført. Ho vart reist på den plassen ho står i dag. Dei som stod for flyttinga og oppsetjinga var: Otto Plassen og Lars Viken. Mellom anna vart det ordna med ein del inventar til stugu. Fleire gonger har tanken om flytting av stugu vore framme i biletet. Årsaken har vore både høgspentliner og vegvesenet sitt anlegg bak stugu. Særleg aktuelt var det i 1975. I samarbeid med Almenningen har det no kome til ei avtale om at stugu kan gjerdast inn. Vegvesenet har godkjent avkøyring, og Fel-jakup steinen har funne sin plass ved stugu. Dette siste skjedde sist vår. Aslaug og Lars Viken gav pengar som skal brukast berre til å halde desse minna etter Fel-Jakup i stand.
| | == Fel-Jakup == |
|
| |
|
| I 1950 kom det tilbod frå sokneprest Hol om å ta opp film frå bygda. Dette arbeidet vart sett i gang same året. Filmen vart vist fleire gonger i åra som kom. Dette materialet har seinare vorte overført til video for utlån. Opplysningar om personar og hendingar er samla inn, og det er meininga å få lagt denne informasjonen inn på videoen.
| | Den 23. juli 1944 dukkar [[Fel-Jakup]]-stugu opp i møteprotokollen. Det vart da vedteke å søkje Skjåk heradsting om løyve til å flytta og å setja opp stugu på [[Maihaugen]]. I mars 1947 vart det vedteke å gjera noko med stugu før ho tok meir skade. Framleis var planen å få sett ho opp på Maihaugen. Året etter kom tanken om å plassere stugu ved Fel-Jakup-steinen fram. Tanken var vidare å restaurere Bruheimsfjøset og å setja det på same staden. I tillegg skulle ein bygge ei Skjåkstugu. Dette skulle bli eit inntun der ein kunne ha festar og andre tilstelningar. Resultate vart ikkje slik. I 1957 vart så det siste arbeidet med stugu etter Fel-Jakup utført. Ho vart reist på den plassen ho står i dag. Dei som stod for flyttinga og oppsetjinga, var Otto Plassen og Lars Viken. Mellom anna vart det ordna med ein del inventar til stugu. Fleire gonger har tanken om flytting av stugu vore framme i biletet. Årsaken har vore både høgspentliner og vegvesenet sitt anlegg bak stugu. Særleg aktuelt var det i 1975. I samarbeid med [[Skjåk Almenning|Almenningen]] kom det etter kvart til ei avtale om at stugu kunne gjerdast inn. Vegvesenet godkjente avkøyring, og Fel-Jakup-steinen fann sin plass ved stugu. |
|
| |
| I 1956 tok historielaget initiativ til ei kombinert spelemannsstemne og minnestemne om Fel-Jakup. Dette året var det 80 år sidan han døydde. Ein fest for Tore Ørjasæter på 70 års-dagen hans vart halden 24. juni 1956. 10. mars 1963 var det minnekveld der temaet var rasulukka i Nordberg i 1913. Omlag 400 møtte fram i Nordberg skule. I 1971 var det jubileumsfest kombinert med spelemannsstemne etter Fel-Jakup. Ho føregjekk den 14.-15. august. Det var 150 år sidan den kjende spelemannen var fødd. Ei ny minnestemne om Tore Ørjasæter kom i stand i 1986 - 100 år etter at han var fødd.
| |
|
| |
|
| Historielaget har og vore oppteke av genenrelt kulturvern. I fyrsten av 1960 åra arbeidde dei for å hindre at gamle bymøblar kom inn i heimane i Skjåk. Dei ville prioritere lokale handverkarar og med det halde på den gamle stilen. Vassboka etter manuskript av Gregor Kummen vart ført i pennen av Ivar Teigum. Ho kom i sal i 1983. Dei to siste åra har laget og gjeve ut eit lokalt historisk tidsskrift: Kveldsseto. Skjåk-kalenderen har kome ut sidan 1985. Dei siste åra har det og vore lagt ned ein del arbeid i tilknyting til ny bygdabok for Skjåk. Hans P. Hosar, hovudredaktør, og Asbjørn Dagsgard er godt i gang med skrivinga. Laget vil støtte prosjektet både økonomisk og på andre måtar. Skjåk kommune tek likevel det tyngste løftet økonomisk sett. Restaurering av gamle bygningar har ofte vore diskusjonstema. Problemet har gjerne vore eigna plass for oppsetjing og store kostnadar. Intensjonane har difor ikkje vore lette å fylgje opp.
| | === Stemne === |
| I 1960 finn vi i møteboka tankar om eit bygdatun i Skjåk. Laget var reservert på grunn av økonomien. Det var Rikard Skjelkvale som fleire gonger tok opp denne tanken i denne tida. Mange hus vart undersøkt med tanke på kjøp, men det ser ikkje ut til at det vart handel i noko tilfelle. I 1964 vart det aktualisert ved at dei gamle husa på Uppigard Skjåk kunne bli selde. Historielaget oppmoda kommunestyret om å ta eit initiativ i saka. Ellers skulle ein samle inn pengar og arbeide med overtaking av husa. Alle hus, innbu og lausøyre vart registrert. Det vart sett i gang aktieteikning, og advokat for oppsetjing av kontrakt vart kontakta. Det ser ut til å ha vore ei ivrig brevveksling mellom dei ulike etatar utan at det gav noko resultat. Garden er i dag freda, men historielaget er ikkje lenger inne i biletet.
| |
|
| |
|
| I 1986 vart det vedteke å gå til innkjøp av eit kombinert leseapparat og kopimaskine for miktrofilm. Dette vart gjort i samarbeid med Skjåk folkebibliotek. Dette apparatet er plassert på biblioteket i Bismo. Tanken er å utvide samarbeidet mellom historielaget og biblioteket. Det vert arbeidd med planar om ei eiga lokalhistorisk samling ved hovud - biblioteket i Bismo. Her skal publikum få tilgang til lokalhistorie, mikrofilm, arkivmateriale, tekniske hjelpemiddel og leseplassar. | | I 1956 tok historielaget initiativ til ei kombinert spelemannsstemne og minnestemne om Fel-Jakup. Dette året var det 80 år sidan han døydde. Ein fest for [[Tore Ørjasæter]] på 70 års-dagen hans vart halden 24. juni 1956. 10. mars 1963 var det minnekveld der temaet var rasulukka i [[Nordberg (Skjåk)|Nordberg]] i 1913. Om lag 400 møtte fram i [[Nordberg skule (Skjåk)|Nordberg skule]]. I 1971 var det jubileumsfest kombinert med spelemannsstemne etter Fel-Jakup. Ho føregjekk den 14.-15. august. Det var 150 år sidan den kjende spelemannen var fødd. Ei ny minnestemne om Tore Ørjasæter kom i stand i 1986 - 100 år etter at han var fødd. |
|
| |
|
| Etter eit heller omflakkande tilvære har historielaget sitt arkiv fått ein teneleg og forsvarleg plass i kjellaren i kommunehuset. Historielaget har gjennom tida fått mykje arkivmateriale i si eige. Dette er no registrert og lagt inn i ein felles katalog med dei andre privatarkiva i Oppland. Interesserte kan no lettare få kjennskap til kva som finst både her i Skjåk og andre stader. Ved at arkivet er tilknytta Opplandsarkivet på Lillehammer kan ein få teknisk og fagleg hjelp når det trengst. Etter kvart kjem det inn materiale frå lag, organisasjonar og private. Arkiva kan gjevast som gave eller deponerast. I siste tilfelle beheld gjevaren eigedomsretten til materialet. Historielaget sitt arkiv er deponert.
| | === Kulturvern === |
|
| |
|
| Historielaget har åleine eller i samarbeid med andre lagt opp til fleire turar og sosiale samkomer. Mange av turane har gått til setrar i Skjåk. Dei siste åra har laget i samarbeid med Lesja historielag lagt opp til eit treff på Aursjoen og i Lordalen. | | Historielaget har og vore oppteke av generelt kulturvern. I fyrsten av 1960-åra arbeidde dei for å hindre at gamle bymøblar kom inn i heimane i Skjåk. Dei ville prioritere lokale handverkarar og med det halde på den gamle stilen. Restaurering av gamle bygningar har ofte vore diskusjonstema. Problemet har gjerne vore eigna plass for oppsetjing og store kostnadar. Intensjonane har difor ikkje vore lette å fylgje opp. |
| | |
| | I 1960 finn vi i møteboka tankar om eit bygdatun i Skjåk. Laget var reservert på grunn av økonomien. Det var Rikard Skjelkvale som fleire gonger tok opp denne tanken i denne tida. Mange hus vart undersøkt med tanke på kjøp, men det ser ikkje ut til at det vart handel i noko tilfelle. I 1964 vart det aktualisert ved at dei gamle husa på Uppigard Skjåk kunne bli selde. Historielaget oppmoda kommunestyret om å ta eit initiativ i saka. Ellers skulle ein samle inn pengar og arbeide med overtaking av husa. Alle hus, innbu og lausøyre vart registrert. Det vart sett i gang aktieteikning, og advokat for oppsetjing av kontrakt vart kontakta. Det ser ut til å ha vore ei ivrig brevveksling mellom dei ulike etatar utan at det gav noko resultat. Garden er i dag freda, men historielaget er ikkje lenger inne i biletet. |
| | |
| | === Arkivmateriale === |
| | |
| | Etter eit heller omflakkande tilvære har historielaget sitt arkiv fått ein teneleg og forsvarleg plass i kjellaren i kommunehuset. Historielaget har gjennom tida fått mykje arkivmateriale i si eige. Dette er registrert og lagt inn i ein felles katalog med dei andre privatarkiva i Oppland ([[Opplandsarkivet]]). |
| | |
| | Historielaget har åleine eller i samarbeid med andre lagt opp til fleire turar og sosiale samkomer. Mange av turane har gått til setrar i Skjåk. |
|
| |
|
| == Kjelder og litteratur == | | == Kjelder og litteratur == |