Skogssamar: Forskjell mellom sideversjoner

[[Fil:Koppsele_kaata.jpg|thumb|300px|[[lafteverk|Lafta]] kåte i Koppsele i Malå kommun. Koppsele var den siste leiren som vart bruka av skogssamane i Malå. Han vart lagt øyde kring [[1900]]. I dag er området kring leiren [[naturreservat]]. På 1600-talet vart tømmerkåtone beskrevne som sekskanta, men firkanta kåtor har vore det vanlige i seinare tid.]]

Fram til først på 1900-talet budde skogssamane utspreidd, kvart hushald innaför sitt spesielle landområde, sitt [[lappskatteland]]. Innaför kvart slikt land fanst det eit antal faste leirar, og på kvar leirplass fanst ei [[kåte]], förrådsbuder, förrådsstillingar og ein reinvoll, vanligvis omgjeven av ei tømra gjerding.<ref name="Aronsson">{{bokref |efternamn=Aronsson |förnamn=Kjell-Åke|titel=Norrbottens synliga historia, del 1 |år=1992 |utgivare=Länsstyrelsen i Norrbottens län |utgivningsort=Luleå|sid=61–62 |kapitel=Skogssamisk kultur}} </ref>

I ''prestrelasjonane'' i 1670-åra, som vart innsendt til [[Johannes Schefferus]] i [[Uppsala]] og tjente som kjeldemateriale til verket ''[[Johannes Schefferus: Lapponia|Lapponia]]'', finst den eldste meir detaljerte informasjonen om livet til skogssamane. Nicolaus Lundius skildra korleis samane i Umeå lappmark ved kvar reinvoll tømra ei sommarkåte av stokkar, seks omfar, som de så tekte med [[gran]]bark. Samuel Rheen, som framför alt skildra [[Jokkmokks socken]] på samma tida, bidrog med opplysninga at «kottarna» hade seks vegger og at de ikkje nødvendigvis var tekt med granbark &mdash; men ofte med granris, tolleris eller [[torv]]. Kåtone stod ved de vatna og elvane der skogssamane bruka å fiske og jaga. Han förtelte òg at i nærheita av kåtone fanst det buder som var sett på stubbar, og at dessa budene vart kalla för [[njalla]] eller «staburar». Dessa vart bygd på det viset at eit tre vart kappa ved to til tre meters høgd. Oppå denna stubben vart det lagt fire stokkar i kors, og oppå dessa att vart det bygd ei lita bud som vart tekt med fjøler og attlukt med ei dör. Grunnen til at budene vart sett så høgt var å unngå at [[bjønn]]ar og [[jerv]]ar skulle bryte seg inn og øydelegge det som vart lagra der, såvel kjøtt og ostar som kledor.<ref name="Berättelser"> {{bokref |titel= Berättelser om samerna i 1600-talets Sverige |origår=1671|år=1983|utgivare=Kungl. Skytteanska Samfundets Handlingar nr 27 |utgivningsort=Umeå }}</ref>

Da [[Ernst Manker]] studerte livet til skogssamane i de tidligaste tiåra på 1900-talet, hade stort sett alle gamle leirar vorte nerlagt. I staden likna de skogssamiske bustadene på vanlige svenske bondebustader med gardar og grender. Men ein del skogssamiske gardar har vorte anlagt på gamle leirplassar.<ref name="Manker"/>