Veiledere, Administratorer
114 951
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
m (Teksterstatting – «{{nyn.}}» til «nynorsk») |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| Linje 28: | Linje 28: | ||
}} | }} | ||
På begynnelsen av 1600-talet kunne termen ''granlapp'' òg bli bruka om samar som berre skatta til Sverige, i motsetning til fjellappane som betalte skatt til både Sverige og [[Norge]], ettersom dei hadde virket sitt på fjellryggen mellom | På begynnelsen av 1600-talet kunne termen ''granlapp'' òg bli bruka om samar som berre skatta til Sverige, i motsetning til fjellappane som betalte skatt til både Sverige og [[Norge]], ettersom dei hadde virket sitt på fjellryggen mellom ide to landa.<ref> {{bokref |efternamn=Wiklund|förnamn=K.B. |medförfattare=J.K. Qvigstad |titel= Dokument angående flyttlapparna m.m. |år=1909 |utgivare=Renbeteskommissionen af 1907 |utgivningsort=Kristiania |sid=229}}</ref> | ||
== Utbreiing og antal == | == Utbreiing og antal == | ||
| Linje 59: | Linje 59: | ||
=== Vinterbyar === | === Vinterbyar === | ||
Så langt tilbake som vi har skriftlige kjelder har skogssamane inngått i ein større samfunnsstruktur òg — såkalla ''[[sida]]er'' ( | Så langt tilbake som vi har skriftlige kjelder har skogssamane inngått i ein større samfunnsstruktur òg — såkalla ''[[sida]]er'' ([[sørsamisk]] ''sijte'', [[pitesamisk]] ''sijjda'', [[lulesamisk]] ''sijdda'', [[nordsamisk]] ''siida'') eller ''lappbyar'' ([[svensk]]). Sjølv om ordet ''lappby'' har vorte mykje bruka på svensk, så hade ikkje sidaene i si opprinnelige form så mykje til felles med vår tids svenske samebyar. De var heller ikkje ''byar'' eller ''grender'' i vanlig meining; dei hadde for eksempel ikkje nødvendigvis nokon permanente bygningar. Petrus Læstadius kalla sidaene ''stammar'' og la dermed vekt på sidaen som ei menneskegruppe heller enn som ein fysisk einheit.<ref name="Læstadius"/> | ||
At det i svenskspråklig samanheng blir tala om «byar» trur vi kjem av at handelsmenn og futar på 1500-talet oppsøkte samane på vinteren når dei fanst samla på store felles buplassar, eller ''vinterbyar''. Frå [[Kemi lappmark]] veit vi at det fanst ni ''lappbyar'' med kvar sin vinterby på begynnelsen av 1600-talet. I følgje Helmer Tegengren vart plasseringa av vinterbyane avgjort dels av kjente ferdselsvegar, dels av muligheita til vinterjakt på [[villrein]]. Vintertid vandra villreinen opp til de [[lav]]rike markene ved vasskiljet, og vinterbyane var plassert nærme vandringsruta.<ref name="Tegengren">{{bokref |titel=En utdöd lappkultur i Kemi lappmark: studier i Nordfinlands kolonisationshistoria| efternamn=Tegengren|förnamn=Helmer|år=1952 }}</ref> | At det i svenskspråklig samanheng blir tala om «byar» trur vi kjem av at handelsmenn og futar på 1500-talet oppsøkte samane på vinteren når dei fanst samla på store felles buplassar, eller ''vinterbyar''. Frå [[Kemi lappmark]] veit vi at det fanst ni ''lappbyar'' med kvar sin vinterby på begynnelsen av 1600-talet. I følgje Helmer Tegengren vart plasseringa av vinterbyane avgjort dels av kjente ferdselsvegar, dels av muligheita til vinterjakt på [[villrein]]. Vintertid vandra villreinen opp til de [[lav]]rike markene ved vasskiljet, og vinterbyane var plassert nærme vandringsruta.<ref name="Tegengren">{{bokref |titel=En utdöd lappkultur i Kemi lappmark: studier i Nordfinlands kolonisationshistoria| efternamn=Tegengren|förnamn=Helmer|år=1952 }}</ref> | ||