267
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
Ingen redigeringsforklaring |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| Linje 3: | Linje 3: | ||
==Frå strandstad til ladestad== | ==Frå strandstad til ladestad== | ||
Seinast i løpet av første halvdel av 1600-talet vaks det fram ein strandstad i Sogndalstrand. Dei rike fiskeria i området, særleg på Sira-grunnen, var ei viktig medverkande årsak. Kjøpmenn, skipparar, sjøfolk og ein del handverkarar slo seg ned her. Ifølgje ein kommisjonsrapport frå 1653 blei det importert atskillige varer og kjøpmannsgods til sogndalstrand og eksportert mellom anna hestar, huder og skinn, smør, talg, laks og annan fisk. Frå 1699 til 1738 høyrde tollstasjonen i Sogndalstrand til Flekkefjord tolldistrikt, før han på ny kom under Stavanger. Den næraste konkurrenten til Sogndalstrand var Egersund. Begge stadene opplevde ein vekst i skipsfarten utover 1700-talet, særleg frå 1740-åra av. Forutan lokal småskipsfart, satsa reiarane også på varetransport mellom Bergen og Austlandet, delvis til fortrengsel av borgarane i Stavanger. Kring 1750 var 17 skip heimehøyrande i Sogndalstrand. | Seinast i løpet av første halvdel av 1600-talet vaks det fram ein strandstad i Sogndalstrand. Dei rike fiskeria i området, særleg på Sira-grunnen, var ei viktig medverkande årsak. Kjøpmenn, skipparar, sjøfolk og ein del handverkarar slo seg ned her. Ifølgje ein kommisjonsrapport frå 1653 blei det importert atskillige varer og kjøpmannsgods til sogndalstrand og eksportert mellom anna hestar, huder og skinn, smør, talg, laks og annan fisk. Frå 1699 til 1738 høyrde tollstasjonen i Sogndalstrand til Flekkefjord tolldistrikt, før han på ny kom under Stavanger. Den næraste konkurrenten til Sogndalstrand var Egersund. Begge stadene opplevde ein vekst i skipsfarten utover 1700-talet, særleg frå 1740-åra av. Forutan lokal småskipsfart, satsa reiarane også på varetransport mellom Bergen og Austlandet, delvis til fortrengsel av borgarane i Stavanger. Kring 1750 var 17 skip heimehøyrande i Sogndalstrand. Mellom dei kjøpmennene og skipsreiarane som gjorde det godt, var Bjørn Kjeldsen. Han døydde styrtrik i Sogndalstrand i 1693. Ein som markerte seg i første halvdel av 1700-talet var Jan Jacobsen Kielland. Sønene hans, Gabriel Kirsebom Kielland og Jacob Kielland, etablerte seg som kjøpmenn i Stavanger. | ||
Kva status Sogndalstrand eigentleg hadde på 1700-talet, ser ut til å ha vore noko uklart. Var det ein strandstad utan privilegier eller ein ladestad med visse rettar? Amtmann Scheel halla rundt 1790 til den siste oppfatninga. Han viste til at Sogndalstrand var nemnt i tollforordningane av 1683, 1691, 1732, 1762 og 1768. Dette medførte ifølgje amtmannen at dansk korn kunne importerast til Sogndalstrand og at varer til og frå byar i Norge kunne lastast, lossast og fortollast her. Ein kongeleg resolusjon av 18. juli 1798 avklarte spørsmålet. Ved dette høvet fekk både Sogndalstrand og Egersund i praksis status som ladestader. Resolusjonen slo fast at det skulle opprettast ''et nyt Tolddistrict for Egersund og Soggendahl under Christiansands Stift hvilke Steder er forundt Frihed at losse tilladte fremmede, og udskibe indenlandske Vare, uden at skibene anløbe Stavanger eller gjør Toldklarering Sammesteds, og skal paa hvert af disse to Steder ansættes en Told-Opsyns og en Told-Oppebørsel-Betjent''. Med dette hadde Rogaland fått to nye byar i tillegg til Stavanger. | Kva status Sogndalstrand eigentleg hadde på 1700-talet, ser ut til å ha vore noko uklart. Var det ein strandstad utan privilegier eller ein ladestad med visse rettar? Amtmann Scheel halla rundt 1790 til den siste oppfatninga. Han viste til at Sogndalstrand var nemnt i tollforordningane av 1683, 1691, 1732, 1762 og 1768. Dette medførte ifølgje amtmannen at dansk korn kunne importerast til Sogndalstrand og at varer til og frå byar i Norge kunne lastast, lossast og fortollast her. Ein kongeleg resolusjon av 18. juli 1798 avklarte spørsmålet. Ved dette høvet fekk både Sogndalstrand og Egersund i praksis status som ladestader. Resolusjonen slo fast at det skulle opprettast ''et nyt Tolddistrict for Egersund og Soggendahl under Christiansands Stift hvilke Steder er forundt Frihed at losse tilladte fremmede, og udskibe indenlandske Vare, uden at skibene anløbe Stavanger eller gjør Toldklarering Sammesteds, og skal paa hvert af disse to Steder ansættes en Told-Opsyns og en Told-Oppebørsel-Betjent''. Med dette hadde Rogaland fått to nye byar i tillegg til Stavanger. | ||
| Linje 13: | Linje 13: | ||
Briggen "Vidar" er truleg det mest kjente seglskipet frå Sogndalstrand. I 1866 tok "Vidar" under kommando av kaptein Alfred Nielsen seg opp St. Lawrence elva og over dei store innsjøane til Chicago. Berre nokre få seglskip hadde greidd denne turen tidlegare. Mottakinga var difor strålande. Kring 1870 fekk Sogndalsrand sitt første dampskip. Det var "D/S Fiskaren" eigd av C. Herlofsen rederi. Skipet blei sett inn i rute mellom Trondheim og Christiania. Kort tid i førevegen hadde barken "Sogndal" forlist utanfor Yarmouth, og dei 14 mennene ombord, som alle var frå Sogndalstrand, omkom. "Fiskaren " forliste også, ved Gamle-Hellesund i 1883, men heile mannskapet vart berga. | Briggen "Vidar" er truleg det mest kjente seglskipet frå Sogndalstrand. I 1866 tok "Vidar" under kommando av kaptein Alfred Nielsen seg opp St. Lawrence elva og over dei store innsjøane til Chicago. Berre nokre få seglskip hadde greidd denne turen tidlegare. Mottakinga var difor strålande. Kring 1870 fekk Sogndalsrand sitt første dampskip. Det var "D/S Fiskaren" eigd av C. Herlofsen rederi. Skipet blei sett inn i rute mellom Trondheim og Christiania. Kort tid i førevegen hadde barken "Sogndal" forlist utanfor Yarmouth, og dei 14 mennene ombord, som alle var frå Sogndalstrand, omkom. "Fiskaren " forliste også, ved Gamle-Hellesund i 1883, men heile mannskapet vart berga. | ||
Det kom også industri til sogndalstrand på 1800-talet. I 1886 byrja A/S Soggendals Spinderi og Væveri drifta. Eit fargeri vart også etablert. Spinneriet og veverit var i drift i om lag 60 år. I 1947 blei den store bygningen riven. | |||