276 671
redigeringer
m
Robot: Endrer mal: Thumb høyre
({{nn}}) |
m (Robot: Endrer mal: Thumb høyre) |
||
| (6 mellomliggende versjoner av 5 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{ | <onlyinclude>{{Thumb|Stefan Frich.jpg|Stefan Frich med ei av skuleklassene sine. Tidspunkt og fotograf ukjent.}}'''[[Stefan Frich]]''' (fødd [[17. desember]] [[1844]] i [[Hjørundfjord]], død [[14. mars]] [[1927]] i [[Fåberg]]) var skulemann, redaktør, forfattar og nynorskforkjempar. Han dreiv i 30 år [[Friskulen i Fåberg|friskule i Fåberg]] (nå [[Lillehammer kommune]]). Både religiøst, pedagogisk og politisk sett var Frich sterkt påverka av grundtvigianismen og [[Christopher Bruun]]. Språkpolitisk var han ein forkjempar for større innverknad frå austlandsmåla i landsmålet/nynorsken. </onlyinclude> | ||
== Familie == | == Familie == | ||
| Linje 5: | Linje 5: | ||
== Utdanning == | == Utdanning == | ||
<onlyinclude>Som 13-åring tok han til ved [[Trondheim | <onlyinclude>Som 13-åring tok han til ved [[Trondheim katedralskole|Katedralskulen i Trondheim]]. Her vart han introdusert for grundtvigianismen i kyrkjelyden til [[Fredrik Nannestad Wexelsen]] i [[Bakklandet]] sokn. </onlyinclude> | ||
<onlyinclude>Frich tok examen artium i 1862, og byrja rett etter på filologistudiar i Christiania. Han fekk vanskar med studiefinansieringa da faren døydde året etter, og var huslærar hjå [[Hornemann]] på [[Reins kloster]] i eit par år. I 1865 var han attende i Christiania og heldt fram med studiane. Samstundes arbeidde han som lærar ved [[Balchens Døveinstitut]], og dreiv privatundervisning for artianarar. </onlyinclude> | <onlyinclude>Frich tok examen artium i 1862, og byrja rett etter på filologistudiar i Christiania. Han fekk vanskar med studiefinansieringa da faren døydde året etter, og var huslærar hjå [[Hornemann]] på [[Reins kloster]] i eit par år. I 1865 var han attende i Christiania og heldt fram med studiane. Samstundes arbeidde han som lærar ved [[Balchens Døveinstitut]], og dreiv privatundervisning for artianarar. </onlyinclude> | ||
| Linje 24: | Linje 24: | ||
== Målmannen, redaktøren og forfattaren == | == Målmannen, redaktøren og forfattaren == | ||
Frich vart overtydd landsmålsmann i studietida, der han mellom vanka i krinsen rundt [[Olaus Fjørtoft]]. Frich var med på å stifte [[Det norske samlaget]] i 1868. | Frich vart overtydd landsmålsmann i studietida, der han mellom vanka i krinsen rundt [[Olaus Fjørtoft]]. Frich var med på å stifte [[Det norske samlaget]] i 1868. | ||
{{Thumb|Omtale av Leonhard Næss i Den 17de Mai 7.12. 1922.jpg|Stefan Frich ble anbefalt av [[Leonhard Næss]] i [[Den 17de Mai]] 7. desember 1922.}} | |||
Han var og med og stifta [[Austmannalaget]] i 1899, ein felles målsamskipnad for [[Hedmark]] og det meste av [[Oppland]]. Han sat i styret der i 15 år, og var leiar i åra 1903-1906 og 1910-1912. Frich ivra for å gjere landsmålet meir talemålnært, og dermed også med større tilfang frå austnorske målføre. Målsynet sitt gjorde han særleg utførleg greie for i dei to skriftene ''Maalspørsmaalet og det nye Norge'' (1906) og ''Eitt einaste riksmål i landet. Nokre tankar om måltilstandet vårt'' i 1926. | Han var og med og stifta [[Austmannalaget]] i 1899, ein felles målsamskipnad for [[Hedmark]] og det meste av [[Oppland]]. Han sat i styret der i 15 år, og var leiar i åra 1903-1906 og 1910-1912. Frich ivra for å gjere landsmålet meir talemålnært, og dermed også med større tilfang frå austnorske målføre. Målsynet sitt gjorde han særleg utførleg greie for i dei to skriftene ''Maalspørsmaalet og det nye Norge'' (1906) og ''Eitt einaste riksmål i landet. Nokre tankar om måltilstandet vårt'' i 1926. | ||
| Linje 29: | Linje 30: | ||
Frich var med og skipa [[Fåberg mållag]] i 1900 og [[Mesna mållag]]1911. Han han var forslagsstillaren da [[Dølaringen]] vart skipa på årsmøtet til Austmannalaget i 1914. Dølaringen var ein målsamskipnad for heile Gudbrandsdalen. | Frich var med og skipa [[Fåberg mållag]] i 1900 og [[Mesna mållag]]1911. Han han var forslagsstillaren da [[Dølaringen]] vart skipa på årsmøtet til Austmannalaget i 1914. Dølaringen var ein målsamskipnad for heile Gudbrandsdalen. | ||
Eit par år redigerte Frich venstrebladet [[Framgang]] som kom ut på [[Lillehammer]]. Frå 1911 til 1921 var han redaktør i [[Bonden]], ei vekeavis som Austmannalaget gav støtte til. Der arbeidde han nært saman med folk som [[Olav Aukrust]], [[Jakob Haraldseid]], [[Ola Martinus Høgåsen|Martinus Høgåsen]], [[Ivar Kleiven]] og andre. | Eit par år redigerte Frich venstrebladet [[Framgang]] som kom ut på [[Lillehammer]]. Frå 1911 til 1921 var han redaktør i [[Bonden (1909–1922)|Bonden]], ei vekeavis som Austmannalaget gav støtte til. Der arbeidde han nært saman med folk som [[Olav Aukrust]], [[Jakob Haraldseid]], [[Ola Martinus Høgåsen|Martinus Høgåsen]], [[Ivar Kleiven]] og andre. | ||
I 1908 gav han ut ei eiga barnebok: ''Smaafolk''. Han omsette forteljingar av Zakarias Topelius og eit par engelske barnebøker. Elles omsette han to islendingasoger, nemleg Laksdøla og Soga um Bjørn Hitdølakappe. I 1922 gav han ut ei bok med livsminne, dikt, forteljingar og artiklar: ''Fraa arbeidslivet mitt''. | I 1908 gav han ut ei eiga barnebok: ''Smaafolk''. Han omsette forteljingar av Zakarias Topelius og eit par engelske barnebøker. Elles omsette han to islendingasoger, nemleg Laksdøla og Soga um Bjørn Hitdølakappe. I 1922 gav han ut ei bok med livsminne, dikt, forteljingar og artiklar: ''Fraa arbeidslivet mitt''. | ||
| Linje 36: | Linje 37: | ||
* Gaukstad, Øystein: ''Stefan Frich'', hefte utg. på [[Kongsvinger]] 1945, forkorta utgåve i ''Årbok for Gudbrandsdalen 1947''. | * Gaukstad, Øystein: ''Stefan Frich'', hefte utg. på [[Kongsvinger]] 1945, forkorta utgåve i ''Årbok for Gudbrandsdalen 1947''. | ||
* Haraldseid, J.: «Fire portrett» i ''Vårt norske morsmål. Austmannalaget 1899-1959'', utg. av Opplandske Målkontor, Elverum 1959. | * Haraldseid, J.: «Fire portrett» i ''Vårt norske morsmål. Austmannalaget 1899-1959'', utg. av Opplandske Målkontor, Elverum 1959. | ||
* {{hbr1-1|pf01052095004121|Stefan Frich}}. | |||
{{DEFAULTSORT:Frich, Stefan}} | {{DEFAULTSORT:Frich, Stefan}} | ||
| Linje 46: | Linje 48: | ||
[[Kategori:Fødsler i 1844]] | [[Kategori:Fødsler i 1844]] | ||
[[Kategori:Dødsfall i 1927]] | [[Kategori:Dødsfall i 1927]] | ||
[[Kategori:Folkehøgskole]] | |||
{{f1}} | {{f1}} | ||
{{nn}} | {{nn}} | ||