Tveitå (Bygland): Forskjell mellom sideversjoner

Av hus vi veit om, men som ikkje er lenger, kan bli nemnd: Kvernhus (stod attmed bekken rett attmed tunet), badstoge (stod sør for bekken, eit stykke unna tunet) og smie (stod attmed badstoga).

I gamal tid var Tveitå støyl under Horverak. Så var der to brør frå Horverak - den eldste fekk Horverak, den yngste fekk Tveitå. (Olav Frøyrak, fortald munnleg.)

I Sirdal var skikken slik, at skulde ei brur takast att, maatte ho løysast anten med sylv, eller ei kjempe kunde taka henne att. So kom der nokre sirdøler til Olav, og fek han med seg for aa ta att bruri. Olav sytte med det, men fylgde, og ei god øks hadde han med. (Denne øksi var lenge paa Tveitaa, men vart seld til ein mann fraa Stavanger, som kjøpte gamalt. Ho var godt slegi med jarn.) Daa han kom uppetter jordet, ropa kona hans etter han, at han hadde gløymt fesli (den måtte han hava med um han fekk skade). So reiste dei, han til husi der bruri var, og Olav bad karane der ut, so dei fekk prøva styrken. Men daa dei saag, at det var Olav Tveitaa dei skulde haldast med, vaaga dei seg ikkje ut og gav bruri til han. (Asbjørn Å Tveitå i intervju, truleg til Tilla Valstad. Merknad: Ein Stavangermann som kjøpte gamalt i Setesdal må ha vore Karl Olsson.)

Det gjekk so lettvint då Tore Tveitå fekk kone. Han vilde på Austlandet byggja seg. Då han tok ut, var han inn hjå ekkja på Dale - ho Sigrid Dale.<br />

"Kori vi du av," sa ho.<br />

(Etter Skard: Gamalt or Sætesdal. Merknad: Tore var Tori Ånundson Tveitå 1727 - 1785, Sigrid var Sigrid Olavsdtr Risdal, då enke på Bakke. Dei gifte seg i 1779 og kom etterkvart til Dale ”der heime”.)

Om korleis Pernillefura vart til: Jau det gjekk so til: Ei gjente, eller kjerring, kom heim fraa støylen og kunde ikkje finna grautetvora. So sprang ho hit til fura og tok toppen til tvore. (Merknad: Pernille-fura er ei stor gamal fure som står i utkanten av dyrkamarka og dominerte terrenget før skogen grodde til rundt garden.)

Om då Pernille jaga bjønnen: Det var ei gamal gjente paa Tveitaa, som het Pernil. Ein dag krøtri var uppum jordet, vart det ropa, at bjørnen var der; dei laut koma hjelpa. So sprang Pernil like mot bjørnen og riste stakkane mot han. Bjørnen vart fælen og rymde. (Begge segnene her etter Asbjørn Å Tveitå i intervju 1931. Intervjuar truleg Tilla Valstad. Merknad: Med ein kvinneleg interjuar kom nok litt av poenget bort: Når kvinna i  ei slik soge lyfte stakken og viste det som var under, så skulle bjørnen bli flau og røme. Pernil var Pernille Olavsdtr Tveitå, 1752 – 1828.)

Ånond Tveitå vende av ein kaldleg husebrann på Tveitå.  Dei på Landi såg fyrebod; der tottest brenne so kaldleg på Tveitå; husi stod som ei eldgrind. Ånund la hityver og spurde om dette var noko. Då lova han bort ei tunne korn til dei fatige. Og husi slapp. (Etter Skard: Gamalt or Sætesdal. Merknad: Det kunne høve om det her vart sikta til Ånund Olavson Tveitå, 1748 – 1819.)

Ånund kunde lesa, men kona hans ikkje, og so vilde han lære henne. Ein dag kom der framande medan kona streva og lærde lesa - dei sat koseleg i solveggen og kona ville løyna seg burt, men mannen meinte til det, at ho turvte ikkje skjemmast for aa læra lesa. Dei fylgdest til jordi desse 2 gamle. Dei var velhaldne folk, helst rike, og han hadde jamt liggande 300 dalar paa kistebotnen. (Fortald av Asbjørn Tveitå i intervju 1931. Merknad: Dei to var Ånund Olavson Tveitå, 1748 – 1819, og kona Tåronn Gunnsteinsdtr Longerak.)

Olav Tveitå var gjetords (smed). Knut Haugen kaupte ein ljå av Olav; han slo ei øykteslåtte og aldri brynte ko fyrste venda. Og det var stedeslåtte - det var verre det: det var ikkje ko sand og finn heile slåtta.

Olav slo so lengje på ljåen, kaldslo. Han hita aldri meir enn til det var brunt. Han var so god til å lodda ljær: han lodda kaldt. Det hadde han lært hjå ein smed het Fossum, i Kristiansand. Men Fossum hadde lært det i utlandet (som krigsfange i England). Men so smida Olav hjå Fossum og snitta konsti til seg. "No må du ha takk for meg; no kann eg de," sa han. Då bad Fossum so vent at han inkje måtte læra det frå seg. So lova han det. Og han heldt det; han vilde inkje læra sin eigen son eingong å lodda - dei var so trugne, dei gamle, når dei lova noko. (Etter Skard: Gamalt or Sætesdal. Merknad: Olav Tveitå var Olav Ånundson Tveitå, 1783 – 1847.)

Bolling fortel om Ragnhild Knutsdtr Vassend som gifte seg i 1817 med Frants Vilhelm Andersen:

Ragnhild var fyrst trulova med Jørund Greibrokk, og det hadde kome så langt at Jørund for til byen og skulle kjøpe inn til bryllaupet. Foreldra hadde sendt Ragnhild til Tveitå, så ho skulle kome bort frå Frants Vilhelm, som og gjekk og fridde til henne. Men Frants fann henne på Tveitå, fekk henne med seg til Evje, og dei vart gifte. (Merknad: Når Ragnhild vart sendt til Tveitå, var det vel fordi morsyster hennar var gift der.)

Ein gong var der ein sprek kar som rende på ski over taket på setehuset. (Skjølluv Frøyrak, munnleg fortald. Merknad: Slik terrenget er der, er det ingen grunn til å tvile på historia. Det ville nok likevel ikkje vere mogeleg med eit hus i to høgder. Ein må tenkje seg at det huset som vart rive i 1889 var i ei høgd (med lem) slik som i stroka vestaføre, eller todela med ei gamlestog i ei høgd.)