Umesamisk: Forskjell mellom sideversjoner

'''[[Umesamisk]]''' er eit [[samiske språk|samisk språk]] som tradisjonelt blir snakka av [[umesamar|umesamane]]. I [[Noreg]] har det blitt snakka umesamisk kring [[Rana kommune|Rana]] og [[Hemnes kommune|Hemnes]] kommunar, og i [[Sverige]] er umesamisk det tradisjonelle språket blant [[skogssamar|skogssamane]] frå sørlige [[Arjeplogs kommun|Arjeplog]] og det meste av [[Arvidsjaurs kommun|Arvidsjaur]] og [[Malå kommun|Malå]] kommunar såvel som i [[Lycksele lappmark]] sør- og vestover til [[Umeälven]]. I eldre tider ser det ut til å ha blitt snakka umesamisk i [[Åsele lappmark]] òg &mdash; heilt mot grensa mot [[Jämtland]]. Språklig sett danar umesamisk ein overgang mellom [[pitesamisk]] og [[sørsamisk]]. Oftast blir umesamisk rekna til sørsamisk i vidaste forstand, men språket har òg mykje til felles med pitesamisk. Det gamle samiske standardskriftspråket frå [[1700-talet]] og tidlig [[1800-talet|1800-tal]] har i hovudsak utgangspunkt i umesamisk. Det umesamiske språket er kritisk truga i dag, men det blir arbeidd aktivt med revitalisering frå barnehagenivå og oppover. </onlyinclude>

Den sørlige halvdelen av Arjeplogs kommun og heile Arvidsjaurs og Malå kommunar blir rekna til det umesamiske området. Utbreiinga ser ut til å ha gått lengre mot sør tidligare, inkludert til [[Lycksele]] og [[Vilhelmina]]. Vest for Kjølen er språket utdøydd i dag, men tidligare høyrde området frå [[Rana kommune|Rana]] (sør for [[Krokstranda]] og [[Dunderlandsdalen]]) og [[Rødøy kommune|Rødøy]] sørover til [[Hemnes kommune|Hemnes]] kommune til det umesamiske språkområdet.

Umesamisk og [[pitesamisk]] er dei einaste samiske språka som har både [[stadieveksling]] og [[omlyd]]. Når det gjeld stadievekslinga, så kan pitesamisk ha stadieveksling etter både korte og lange vokalar, medan umesamisk generelt berre har stadieveksling etter lang vokal eller [[diftong]]. Omlyden står derimot sterkare i umesamisk, som har gjennomført omlyd på liknande vis som i sørsamisk, medan pitesamiske dialektar har mindre grad av omlyd i nordlige dialektar enn i sentrale og sørlige dialektar.

Umesamisk har til felles med [[sørsamisk]] eit meir konservativt endingssystem enn det som er vanligare i nordligare dialektar av [[vestsamiske språk]]. Kasus- og personendinga ''-m'' er såleis bevart som ''-m'' i sørlig sørsamisk og som ''-b'' i nordlig sørsamisk og umesamisk; i pitesamisk (og [[lulesamisk]]) er ''-m'' oftast svekka vidare til ''-v'', og i [[nordsamisk]] er konsonanten borte. [[Genitiv]]sendinga ''-n'' er bevart i både sør- og umesamisk, men er i all hovudsak borte i pitesamisk. [[Inessiv]]-endinga ''-sne'' er bevart i både sør- og umesamisk, medan vår tids pitesamisk har svekking til ''-n''.

[[kategori:umesamer]]

[[kategori:umesamisk|*]]