Byråkrater, checkuser, editaccount, Grensesnittadministratorer, staff, Sidefjernere, Administratorer
30 385
redigeringer
Ustaoset: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
korr.
(→Namnet: korr.) |
(korr.) |
||
| (5 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{thumb | <onlyinclude>{{thumb|Ustaoset.JPG|Utsikt mot Ustaoset fra Usteberget.|Morten Wiig Letnes (2008)}} | ||
'''[[Ustaoset]]''' er ei hyttegrend i [[Hol kommune]] i [[Hallingdal | '''[[Ustaoset]]''' er ei hyttegrend i [[Hol kommune]] i [[Hallingdal]], som vart bygd opp kring Ustaoset stasjon (990,6 moh.) på [[Bergensbanen]] frå byrjinga av 1900-talet. Kring 1890 sto det tre stølsbuer og ei løe på [[Osestølen (Ustaoset)|Osestølen]], som alle høyrde til garden [[Vindegg (Hol)|Vindegg]] i [[Kvisla]], aust for [[Geilo]]. Det var kring denne stølen at [[Ustaoset hotell]] vart bygd og hyttebyen vaks fram. </onlyinclude> | ||
== Topografi == | == Topografi == | ||
{{thumb | {{thumb|Ustaoset stasjon.jpg|Ustaoset stasjon 2009.|Marianne Wiig.}} | ||
Ustaoset er naturleg avgrensa mellom [[Hallingskarvet]] i nord og [[Nordre Nordmannsslepa]] i sør, og mellom Vardeggi og Hyttun i aust og Karistølbekken- og tangen i vest. Det vel tre mil lange Hallingskarvet ragar i landskapet, med Folarskardsnuten på 1933 moh som høgste punkt. Nedunder Skarvet er det gode beite, og mellom elvane og vatna ligg det tufter og stølar frå ulike periodar. Usta eller [[Ustevatnet (Hol)|Ustevatnet]] nede i dalbotnen, er det nest største vatnet i Hol, og det går i vest over i [[Sløddfjorden (Hol)|Sløddfjorden]] ved [[Haugastøl]]. | Ustaoset er naturleg avgrensa mellom [[Hallingskarvet]] i nord og [[Nordre Nordmannsslepa]] i sør, og mellom Vardeggi og Hyttun i aust og Karistølbekken- og tangen i vest. Det vel tre mil lange Hallingskarvet ragar i landskapet, med Folarskardsnuten på 1933 moh som høgste punkt. Nedunder Skarvet er det gode beite, og mellom elvane og vatna ligg det tufter og stølar frå ulike periodar. Usta eller [[Ustevatnet (Hol)|Ustevatnet]] nede i dalbotnen, er det nest største vatnet i Hol, og det går i vest over i [[Sløddfjorden (Hol)|Sløddfjorden]] ved [[Haugastøl]]. | ||
| Linje 27: | Linje 27: | ||
Midt på 1800-talet nådde talet på stølar i drift ein topp før folketalet gjekk ned som følgje av mellom anna utvandringa til Amerika. Presset på jorda vart mindre, men nedgangen i stølsdrifta gjekk likevel langsomt fram mot andre verdskrigen. | Midt på 1800-talet nådde talet på stølar i drift ein topp før folketalet gjekk ned som følgje av mellom anna utvandringa til Amerika. Presset på jorda vart mindre, men nedgangen i stølsdrifta gjekk likevel langsomt fram mot andre verdskrigen. | ||
Kartlegginga av seterbruket i Hol i 1930-åra<ref>I samband med [[Bibliografi:Kilder_fra_perioden_1814-1940#Gards-_og_grannesamfunngranskinga|seterbruksgranskinga]] til Instituttet for sammenlignende kulturforskning.</ref> syner at det berre var fem bruk som ikkje hadde støl, og at 70 % av dei hadde to eller fleire. Av og til flytta dei mellom heime-, mellom- og langstøl same sumaren. Eller dei brukte stølane på skift frå år til år. Dette gjeld også nokre av stølane på Ustaoset. Det var vanleg at to-tre stølar låg saman, men store stølsgrender | Kartlegginga av seterbruket i Hol i 1930-åra<ref>I samband med [[Bibliografi:Kilder_fra_perioden_1814-1940#Gards-_og_grannesamfunngranskinga|seterbruksgranskinga]] til Instituttet for sammenlignende kulturforskning.</ref> syner at det berre var fem bruk som ikkje hadde støl, og at 70 % av dei hadde to eller fleire. Av og til flytta dei mellom heime-, mellom- og langstøl same sumaren. Eller dei brukte stølane på skift frå år til år. Dette gjeld også nokre av stølane på Ustaoset. Det var vanleg at to-tre stølar låg saman, men store stølsgrender fanst ikkje i Hol. Kvar støl hadde gjerne ei bu og ei løe, og på Ustaoset var desse gjerne av stein og bygd inn i bakken. Stølane hadde ikkje fjøs, så dyra sto i ei innhegning inntil graset var slått. Dei fleste stølane hadde dessutan steingjerder kring seg, som vanleg var der vollane vart slått. Mange stølar vart brukte som slåttestølar lenge etter at dei var ute av vanleg drift. Men i 1939 var enno 95,5 % av kyrne i Hol på støl om sumaren. | ||
Gå til [[Setrar på Ustaoset (Hol)|oversyn over langstølar på Ustaoset]]. | Gå til [[Setrar på Ustaoset (Hol)|oversyn over langstølar på Ustaoset]]. | ||
| Linje 41: | Linje 41: | ||
== Bergensbanen == | == Bergensbanen == | ||
{{thumb | {{thumb|Ustaoset_jernbanestikking_osestoelen_1890-1900.jpg|Telt satt opp ved Osestølen på Ustaoset i samband med stikkinga av Bergensbanen.|Ukjent (1890-1900). Eigar: Hol bygdearkiv.}}Med jernbanen vart det marknad for lønnsarbeid på Ustaoset. Fleire av stølseigarane fekk seg attåtnæring, fyrst i samband med anleggsarbeidet, men etter kvart kom dei største biinntektene frå turistane som gjekk av toget på Ustaoset stasjon. | ||
Bergensbanen vart offisielt opna i november 1909, men alt frå slutten av 1890-talet auka aktiviteten langs med Ustevatnet. Fyrst skulle traseen stikkast, og dei som arbeidde med dette budde gjerne i teltleirar, mellom anna ved Osestølen. Frå 1903 kom sjølve anleggsarbeidet mellom Haugastøl og Geilo i gong, under leiing av ingeniør Kvam. På Ustaoset leigde Ola M. Vindegg ut rom til jernbanefolka i det som seinare skulle bli Ustaoset hotell. Om vintrane var det liten aktivitet på jernbanen. Då vart det berre arbeidd i tunellane. Men tidleg på våren kom anleggsarbeidarane vandrande oppover dalen i store flokkar. Få av desse var hallingar, men nokre av dei gjorde hallingar av seg. | Bergensbanen vart offisielt opna i november 1909, men alt frå slutten av 1890-talet auka aktiviteten langs med Ustevatnet. Fyrst skulle traseen stikkast, og dei som arbeidde med dette budde gjerne i teltleirar, mellom anna ved Osestølen. Frå 1903 kom sjølve anleggsarbeidet mellom Haugastøl og Geilo i gong, under leiing av ingeniør Kvam. På Ustaoset leigde Ola M. Vindegg ut rom til jernbanefolka i det som seinare skulle bli Ustaoset hotell. Om vintrane var det liten aktivitet på jernbanen. Då vart det berre arbeidd i tunellane. Men tidleg på våren kom anleggsarbeidarane vandrande oppover dalen i store flokkar. Få av desse var hallingar, men nokre av dei gjorde hallingar av seg. | ||
| Linje 51: | Linje 51: | ||
== Fastbuande før og etter Bergensbanen == | == Fastbuande før og etter Bergensbanen == | ||
I nyare tid kjenner me til fast busetjing ved Ustaoset berre i ein tjueårsperiode frå slutten av 1700-talet. Då bygsla Gudbrand Holgeson og Kari Embrikksdotter stølseigedomane i | I nyare tid kjenner me til fast busetjing ved Ustaoset berre i ein tjueårsperiode frå slutten av 1700-talet. Då bygsla Gudbrand Holgeson og Kari Embrikksdotter stølseigedomane i Kjersundlien, som låg under Mehus i Kvisla. Paret bygde plassen [[Plassen (Ustaoset)|Plassen]], der dei budde mellom 1792 og 1814 med ein ungeflokk på åtte. | ||
Jernbaneutbygginga og turismen endra næringsgrunnlaget til fleire av stølseigarane på Ustaoset. Allereide frå slutten av 1890-talet vart einskilde stølar brukt som bustader heile eller store delar av året. Det vart òg sett opp nye bustadhus. Staden trekte til seg folk både frå andre hallingdalsbygder og frå heilt andre stader i landet, mest frå Vestlandet, og frå mange ulike miljø. | Jernbaneutbygginga og turismen endra næringsgrunnlaget til fleire av stølseigarane på Ustaoset. Allereide frå slutten av 1890-talet vart einskilde stølar brukt som bustader heile eller store delar av året. Det vart òg sett opp nye bustadhus. Staden trekte til seg folk både frå andre hallingdalsbygder og frå heilt andre stader i landet, mest frå Vestlandet, og frå mange ulike miljø. | ||
Ein trengte folk til å arbeide ved [[Ustaoset stasjon|stasjonen]], [[Ustaoset hotell|hotellet]] og etter kvart også [[Butikker på Ustaoset|butikken]], [[Post og telegraf på Ustaoset|posthuset]] og [[Post og telegraf på Ustaoset|telegrafen]]. Med fleire fastbuande vart det dessutan bruk for [[Fjellet skolekrets (Hol)|skule]], men dei fyrste åra måtte elevane frå Ustaoset reise til Haugastøl og i seinare tid til Geilo. | Ein trengte folk til å arbeide ved [[Ustaoset stasjon|stasjonen]], [[Ustaoset hotell|hotellet]] og etter kvart også [[Butikker på Ustaoset|butikken]], [[Post og telegraf på Ustaoset|posthuset]] og [[Post og telegraf på Ustaoset|telegrafen]]. Med fleire fastbuande vart det dessutan bruk for [[Fjellet skolekrets (Hol)|skule]], men dei fyrste åra måtte elevane frå Ustaoset reise til Haugastøl og i seinare tid til Geilo. | ||
{{uferdig}} | |||
== Fotnotar == | == Fotnotar == | ||
| Linje 68: | Linje 70: | ||
* [[Kåre Olav Solhjell|Solhjell, Kåre Olav]]: ''Hol i hundre år''. Utg. Hol kommune, 2000. | * [[Kåre Olav Solhjell|Solhjell, Kåre Olav]]: ''Hol i hundre år''. Utg. Hol kommune, 2000. | ||
{{Artikkelkoord|60.4994|N|8.0415|Ø}} | |||
[[Kategori:Ustaoset| ]] | |||
[[Kategori:Ustaoset| | |||
[[Kategori:Hol kommune]] | [[Kategori:Hol kommune]] | ||
[[Kategori:Turisme]] | [[Kategori:Turisme]] | ||
{{nn}} | |||
{{F2}} | {{F2}} | ||