Valle kommune: Forskjell mellom sideversjoner

Valle kommune (vis kilde)

Sideversjonen fra 29. jun. 2010 kl. 15:17

4 154 byte lagt til , 29. jun. 2010

utvidet noe

Siri Johannessen (Siri J)

Veiledere, Administratorer, Skribenter

34 043

redigeringer

@@ Linje 17: / Linje 17: @@
 | url                   = www.valle.kommune.no
 | annet                 =
-}}
+}}{{innhold høyre}}
-{{thumb|Rygnestadtunet01.jpg|Rygnestadtunet.|Frode Inge Helland}}
+<onlyinclude>{{thumb|Valle, skoleområdet og tusenårsmonumentet Wcr.JPG|Tusenårsmonumentet, verdas største munnharpe.|Siri Johannessen}}
-'''[[Valle kommune]]''' er ein av [[Setesdal]]skommunane i [[Aust-Agder]]. Han grensar til [[Bygland kommune|Bygland]], [[Bykle kommune|Bykle]], [[Fyresdal kommune|Fyresdal]], [[Sirdal kommune|Sirdal]] og [[Tokke kommune|Tokke]]. Namnet kjem av gammalnorsk ''Vǫllr'', genitiv ''Vallar'', dvs. voll. Kommunesenteret er [[Valle (bygd)|Valle]].
+'''[[Valle kommune]]''' ligg i [[Aust-Agder]], nærare bestemd i [[Setesdal]]. Kommunen vart oppretta i [[1837]]. I [[1902]] vart [[Bykle kommune]] skild ut, og i [[1915]] vart [[Hylestad]] ein eigen kommune. Hylestad og Valle vart på nytt slegne saman til nåverande Valle kommune i [[1962]]. Som ei nord-sør-akse gjennom kommunen renn elva [[Otra]], og attmed denne ligg dei to største befolkningssentra i kommunen, kommunesenteret [[Valle (bygd)|Valle]] og bygda [[Rysstad]] lengre sør. Ingen av dei er store nok til å bli rekna som tettstader av [[SSB]]. I vest grensar Valle til [[Sirdal kommune|Sirdal]] i [[Vest-Agder]], [[Bykle kommune|Bykle]] i nord-vest, [[Tokke kommune|Tokke]] i [[Telemark]] i nordøst, [[Fyresdal kommune|Fyresdal]] i Telemark i øst, og [[Bygland kommune|Bygland]] i sør. Øst- og vestgrensene ligg på høgfjellet. Kommunevåpenet som vart godkjent ved Kongeleg resolusjon av 11. mai 1984 er teikna av Daniel Rike frå Valle. Inspirasjonen til våpenet som består av fem andreaskors i gull (or) på rød bunn (gules), er henta frå gamal kyrkjedekor.</onlyinclude><ref>[http://www.valle.kommune.no/OmValle.aspx?ObjectType=Article&Article.ID=780&Category.ID=1282 «Kommunevåpenet i Valle kommune» på Valle kommunes vevsider] (vitja 29. juni 2010)</ref><onlyinclude> Valles [[tusenårsstad]] er skulesenteret der og tusenårsmonumentet, verdas største [[munnharpe]] er sett ned.</onlyinclude>
-Kommunen vart oppretta i [[1837]]. I [[1902]] vart [[Bykle kommune]] skild ut, og i [[1915]] vart [[Hylestad]] ein eigen kommune. Hylestad og Valle vart på nytt slegne saman til nåverande Valle kommune i [[1962]].
+I 2010 ligg det tre kyrkjer og eit bedehus i kommunen, [[Valle kyrkje]] frå 1844, [[Hylestad nye kyrkje|Hylestad kyrkje]] frå 1880, frikyrkja i Valle sentrum og Nomeland bedehus.
+Fram til 1600-talet stod [[Hylestad stavkyrkje]] på samme staden som Hylestad kyrkje står i 2010.
-Valle og [[Rysstad]] er dei to større befolkningssentra i kommunen. Ingen av dei er store nok til å bli rekna som tettstader av [[SSB]].
+[[Jordbruk]] dominera kommunens næringsliv frå gamalt av, Valles kulturlandskap er prega av korn- og grønnsakdyrking, husdyrhald og [[seterdrift|sætring]]. Det har og vore gruvedrift her, tildømes [[Bøgruva (Valle)|Bøgruva]] der koper vart henta ut, og frå byrjinga av 1900-talet blei [[sylvsmedkunsten]] ei ekstra inntektskjelde for mange. Det heiter seg at var tredje husstand i Hylestad hadde ei sylvsmie i byrjinga av 1970-åra.<ref>[http://www.valle.kommune.no/OmValle.aspx?ObjectType=Article&Article.ID=740&Category.ID=1282 «Sylvsmedtradisjonen» på Valle kommunes vevsider] (vitja 29. juni 2010)</ref> Kraftproduksjon vart ei anna viktig inntektskjelde for kommunen, i 1964 blei Brokke kraftstasjon på [[Nomeland (Valle)|Nomeland]] satt i drift. Sidan 1981 er han [[Otra Kraft]]s driftssentral og «nervesenter».<ref>[http://www.valle.kommune.no/OmValle.aspx?ObjectType=Article&Article.ID=741&Category.ID=1282 «Kraftutbygginga» på Valle kommunes vevsider] (vitja 29. juni 2010)</ref>
+Frå gamle tider var kommunen knytt til omverda via to veger:<ref>[http://www.valle.kommune.no/OmValle.aspx?ObjectType=Article&Article.ID=739&Category.ID=1282 «Glimt frå historia» på Valle kommunes vevsider] (vitja 29. juni 2010)</ref>
+*[[Skinnvegen]] frå Valle til [[Lysebotn]] i Rogaland og vidare til [[Stavanger]] med robåt.
+*[[Bispevegen]] frå [[Tveitebø (Valle)|Tveitebø]] til [[Kleivgrend (Fyresdal)|Kleivgrend]] i [[Fyresdal]] i Telemark.
+== Kommunens namn ==
+Namnet kjem av gammalnorsk ''Vǫllr'', genitiv ''Vallar'', dvs. voll.
+== Geografi ==
+Befolkingssentra ligg langs elva Otra på omlag 260-300 m.o.h. medan [[Setesdal Austhei]] og [[Setesdal Vesthei|Vesthei]] når ei høgde frå 800-1000 m.o.h. På Vestheia finst fleire toppar over 1400 m.o.h i Rjuvenområdet, mens Austheias høgste punkt er Ljomsnuten med 1268 m.o.h. Vestheia er ein del av Norges nest største landskapsvernområde, [[Setesdal Vesthei - Ryfylkeheiane Landskapsvernområde]], som og husar den sørlegaste villreinstammen i Europa.
+== Historisk-administrativ tilknyting ==
 Valle tilhøyrde saman med [[Bykle]] det ein reknar som det opphavlege [[Setesdal]]. I seinmellomalderen og tidleg nytid høyrde Valle til [[Råbyggelaget]] [[futedømme]]. Fram til 1663 utgjorde Råbyggelaget eit len i litt skiftande konstellasjonar, for det meste saman med [[Mandal len]] og [[Nedenes len]]. Under eineveldet etter 1660 (1663) tilhøyrde Valle [[Nedenes amt|Nedenes og Råbyggelagets amt]].
+== Befolkningsutvikling ==
+Etter 1990 sjå [http://www.ssb.no/kommuner/kommune_frameset.cgi?kommune=0418 Statistisk sentralbyrå]
+<!--
+== Historie ==
+=== Forhistorisk tid ===
+=== Middelalderen ===
+=== Tidlig nytid 1500-1800 ===
+=== Tiden 1800-1940 ===
+=== Okkupasjonsårene 1940-1945 ===
+=== Historien etter 1945 ===
+== Kultur, kunst og håndverk ==
+ -->
+== Kjende valldølar ==
+* [[Haavard Hedde]] (1800-tallet), ein [[tater]] kjend frå folkevisa ''[[Eg heiter Håvard Hedde]]''
+* [[Gunnar Torgeirson Rysstad]] (1867-1928), diktar og stortingsmann
+* [[Aani Aanisson Rysstad]] (1894-1965), stortingsrepresentant, ordførar i Hylestad og spellemann ([[munnharpe]])
+* [[Torbjørg Aamlid Paus]] (1923-2001), [[kvedar]] og folkedansar
+* [[Birgit Rike Lund]] (1925), folkemusikar og kvedar
+* [[Olav Bjørgum]] (1934), biletkunstner og illustratør
+* [[Paal-Helge Haugen]] (1945), forfattar og gjendiktar
+* [[Hallvard T. Bjørgum]] (1956), folkemusikar ([[hardingfele]]) og sylvsmed
 ==Litteratur==
 * {{Juvkam 1999}}
 * [[Ryningen, Alfred]] og [[Jansen, Leonhard B.]]: ''Valle kommune'' 1-10, Valle kommune 1985–2000
-* {{WP-artikkel|http://no.wikipedia.org/wiki/Valle|Valle|nb}}
+==Fotnoter==
+<references />
 [[Kategori:Valle kommune|  ]]
 [[Kategori:Kommuner i Aust-Agder]]
 [[Kategori:Setesdal]]