Vis kilden til Knud Nielsen Leem

'''[[Knud Nielsen Leem]]''' (fødd [[1697]] i [[Haram kommune|Haram]], død [[27. februar]] [[1774]]) var prest, misjonær og språkforskar. Han var i 1748 den første som gav ut ein [[nordsamisk]] grammatikk, og hadde delar av sitt prestevirke som misjonær i samiske område i [[Finnmark]].

==Slekt og familie==

Han var son av sokneprest til Haram [[Niels Leem]] og [[Anne Danielsdatter Bugge]]. 

I 1733 gifta han seg med [[Sofia Ruberg]].

==Liv og virke==

Han tok [[examen artium]] som privatist, og i 1713 vart han student ved [[Københavns Universitet]]. Der avla han teologisk embetseksamen i 1715. I 1725 vart han etter oppmoding frå [[Thomas von Westen]] kalla til [[Porsanger]] og [[Laksefjord]] som misjonsprest. Han vart så sokneprest til [[Alta prestegjeld]] i 1728, og der var han til det bar sørover til embetet som sokneprest til [[Avaldsnes prestegjeld|Avaldsnes]] i 1734.

I 1748 gav han ut ''En lappisk Grammatica efter den Dialect, som bruges av Field-lapperne udi Porsanger-Fiorden'', den første nordsamiske grammatikken. Han gav òg ut ei nordsamisk ordbok i 1756, og i 1768 kom han med ei stor samisk-dansk-latinsk ordbok. Ortografien var basert på dansk, og lå eit godt stykke unna den ortofone rettskrivinga [[Rasmus Rask]] seinare innførde. Men grammatikken er av god kvalitet for sin tid, og markerer starten på den vitskapelege granskinga av det nordsamiske språket. 

Han vart i 1752 titulær professor ved ''Seminarium lapponicum Fridericianum ved [[Trondheim katedralskole]], som vart oppretta på ny det året. Der utdanna ein prestar til misjonen i Finnmark. Thomas von Westen hadde vore lektor der 1717–1727, men så vart det nedlagt. Etter at Leem døydde vart det enno ei gong nedlagt.

I 1767 kom hans hovudverk, ''Beskrivelse over Finmarkes Kapper, deres Tungemaal, Levemaade og forrige Afgudsdyrkelse''. Her bidro biskop [[Johan Ernst Gunnerus]] med naturvitskapelege merknader og [[Erik Johan Jessen]] med religionshistorie. Verket er, til tross for at det så tydeleg ser den samiske kulturen utanfrå og er negativ til mykje, ein viktig kjelde til samisk kultur i [[tidlig nytid]].

Han samla òg norske dialektord, som vart publisert av [[Kjeldeskriftfondet]] i 1923 med tittelen ''Professor Knud Leems norske maalsamlingar fraa 1740-aari''.  

Leem var òg antikvar, og lagde mellom anna eit lite raritetskabinett på Avaldsnes.

==Litteratur og kjelder==

* {{WP-lenke|Knud Leem|nb}}.
* [http://runeberg.org/dbl/10/0161.html Knud Leem] i ''Dansk biografisk lexikon''.

{{DEFAULTSORT:Leem, Knud Nielsen}}
[[Kategori:Personer]]
[[Kategori:Prester]]
[[Kategori:Språkforskere]]
[[Kategori:Samiske språk]]
[[Kategori:Nordsamisk historie og kultur]]
[[Kategori:Haram kommune]]

[[Kategori:Porsanger kommune]]
[[Kategori:Karmøy kommune]]
[[Kategori:Fødsler i 1697]]
[[Kategori:Dødsfall i 1774]]
{{bm}}