Vis kilden til Topographisk Journal for Norge

'''[[Topographisk Journal for Norge]]''' var eit tidsskrift som kom ut i [[Christiania]] i tidsrommet 1792–1808. Det kom i alt 34 hefte, som i innbunden form utgjer 10 band. Utgjevar var [[Det topographiske Selskab for Norge]], som vart skipa i Christiania i 1791 med tidsskriftet som den viktigaste oppgåva. 
Det er klår kontinuitet mellom selskapet/tidsskriftet og det etterfølgjande [[Selskabet for Norges Vel]] (1809–) med sine utgjevingar [[Topographisk-Statistiske Samlinger]] (1811–1817) og [[Budstikken]] (1817–).

== Målsetjing og innhald ==
Det uttrykte føremålet var å samle «nøjagtig Kundskab om det Land vi beboe» ved hjelp av «Beskrivelse[r] over enkelte Steder, Indretninger og Fabriker».<ref>Fortale, hefte 1.</ref> Framtidsvyene var å kunne få til ei landsdekkande framstilling av Norge. Den ambisjonen kan ein seie vart realisert nokre tiår seinare, i og med [[Jens Kraft|Jens Krafts]] mangebandsverk verk [[Norges Beskrivelse (Jens Kraft)|Norges Beskrivelse]] (1820–1842).

Topographisk Journal rommar ein betydeleg del av den topografiske litteraturen som er så karakteristisk for andre halvparten av 1700-talet og det tidlege 1800-talet. Hovudtyngda av stoffet er nettopp «topografi», bokstaveleg omsett til «Beskrivelse over enkelte Steder».<ref>Fortale, hefte 1.</ref> Det dreia seg om allsidige framstillingar av bygder, distrikt og regionar med omsyn til geografi, naturvilkår og ressursgrunnlag, næringsliv, samfunn og kultur. Stadane som blir skildra er mest typisk [[prestegjeld]], men også einingar på distrikts- og regionsnivå som [[prosti]], [[fogderi]], [[sorenskriveri]], [[amt]] og større landsdelar. Berre nokre få av byane har fått eigne framstillingar i journalen.

Som yttarlegare forklaring på kva som burde leggjast i «topografi», vart det i det fyrste heftet tilrådd å ta utgangspunkt i diposisjonen som presten [[Hans Jacob Wille]] hadde nytta i si nokså nyleg utkomne beskriving av [[Seljord]] prestegjeld (1786). <ref>Hefte 1 s. 14 og 21–22</ref> Seinare (år 1800) vart det trykt ei omfattande spørjeliste til hjelp i arbeidet.<ref>hefte 26 s. 178–190.</ref> Ho var omsett frå fransk, og ser ikkje ut til å ha vore nytta i særleg utstrekning.

I tillegg til stad-framstillingane er det i samsvar med målsetjinga også utgreiingar om nokre bergverk, men elles ikkje om fabrikkar og andre enkeltverksemder utover det som måtte vere innbaka i bygde- og distriktsframstillingane. Derimot er det ein heil del vitskaplege og/eller praktisk innretta artiklar om emne som ikkje nødvendigvis er knytta til nokon bestemt lokalitet. Jamvel topografi i poetisk form er det innslag av, altså dikt med beskrivande innhald knytta til bestemte stader.

== Stofftilfang, redaksjon og utgjeving ==
«Ordinære» medlemmar i Topographisk Selskab forplikta seg til å levere bidrag til journalen. Det viste seg å liggje mykje uprenta, høveleg materiale hjå prestar og andre embetsmenn frå mange kantar av landet. Ein del gjekk nokså langt tilbake i tid. Det eldste som vart brukt, var futen [[Iver Wiel|Iver Wiels]] framstilling av Ringerike og Hallingdalens fogderi som opphavleg var skriven som eit ekstra fyldig svar på [[De 43 spørsmål|Kanselliets 43 spørsmål]] frå 1743.

I følgje vedtektene for Det topographiske Selskab, skulle bidraga sendast til den valde «Formand» i selskapet, som så i samarbeid med tre «censores» syte for at det som eigna seg vart publisert i journalen. I praksis kom det nok snart ein redaktør som tok seg av det praktiske arbeidet med dette. Frå og med hefte 7 (1799) framgår det at redaktøren var conrektor (seinare rektor og professor) ved [[Christiania Katedralskole]], [[Jacob Rosted]], og han skøytte det vervet til og med siste heftet i 1808. Det er grunn til å tru at han var inne i biletet også før 1799, kanskje heilt frå byrjinga av. 

Topographisk Kournal fekk ei betydeleg utbreiing, med eit opplag som truleg kom opp i ca. 500 eksemplar. Det var det dobbelte av antal medlemmer i selskapet, som er opptalde 226 personar som har hatt medlemskap i større eller mindre delar av tidsrommet 1791–1808.<ref>Storsveen, O.A. 1997, s. 68–69. </ref> Det topographiske Selskab var sitt eige forlag, og tidsskriftet vart i heile si eksistenstid trykt i Christiania, hjå [[Jens Ørbek Berg]] (bd. 1–7), hjå [[J. Ørbek Bergs Enke]] (bd. 8–9) og hjå [[N.J. Berg]] (bd. 10). 

== På Nettbiblioteket ==
Topographisk Journal kom ut i 34 hefte. I innbunden form utgjer dei 10 band, som i skanna form er utlagt på Nettbiblioteket. Ved referansar bør ein syte for å få med heftenummer, da pagineringa gjeld hefte for hefte, ikkje gjennomgåande for dei einskilde banda. Det er innhaldsliste for alle hefta fremst i kvart av dei 10 banda. I det følgjande er det som ei fyrste orientering gjeve eit summarisk oversyn over innhaldet i dei einskilde banda, fordelt på regulære «stedsbeskrivelser» (stader) og «andre emne». 
* Bd. 1 (hefte 1-4). 1792–93.  {{nb.no|NBN:no-nb_digitidsskrift_2015032081010_001}}. 
::''Stader'': Eidsberg; Kautokeino; Fredrikshald (Halden) m/Fredrikssten og prestegjelda Idd og Berg (sjå også seinare band); 
::''Andre emne'': Fortale til tidsskriftet 1792; Innbyding til og vedtekter for Topographisk Selskab 1791/1792; Eidsvoll jernverk; Om dødsfare ved kolbrenning; Dikt om Ekeberg ved Oslo.; Nogle Alderdommens Levninger i Norge; Søndenfjeldske Prestegaarde; Om farlige huskurar og giftige planter; Alunverket i Oslo; Handverkarar i Christiania;  Om kobolt; Om mat til krøtter ved fôrløyse; etterlatne skrifter av Hans Strøm; [[Jacob Nicolai Wilse|J.N.Wilses]] innbyding til å søkje om eit universitet i Norge;
*Bd. 2 (hefte 5-8). 1793–94.  {{nb.no|NBN:no-nb_digitidsskrift_2015032081004_001}}
::''Stader'': Frederikshald, Idd og Berg forts: Finnmark; Lister og Mandals amt; 
::''Andre emne'': Om bruk av fjellbeite m.m.; Dikt om Egenæs ved Stavanger (Jens Zetlitz); Om jord-bor til å søkje etter steinkol; Om Melbostadske rabarbra (av [[generalkonduktør]] [[Christopher Hammer]] på Hadeland); Norsk Natural-Kammer; Reinsdyrmose til brød; Meteorologiske observasjonar på Eiker 1792;
*Bd. 3 (hefte 9–12). 1794–1795.  {{nb.no|NBN:no-nb_digitidsskrift_2015032081008_001}}. 
::''Stader'': Idd og Berg forts.; Lister og Mandal forts.
::''Andre emne'': Schønings reise til Stiklestad; Meteorologiske observasjonar på Eiker 1793; Topographisk Selskabs kassarekneskap frå stiftinga til 16. mars 1795;
*Bd. 4 (hefte 13–16). 1795–1796.  {{nb.no|NBN:no-nb_digitidsskrift_2015032081012_001}}.
::''Stader'': Lister og Mandal: Kristians amt; Kristiansund; Eidsberg forts.
::''Andre emne'': Om oppløysing av sameiger og anna fellesskap nordafjells; Om boring etter steinkol ved Christiania; Om Blyantserts og mogleg fabrikering av blyantar; Meteorologiske observasjonar på Eiker 1793.
*Bd. 5 (hefte  17–20). 1796–1797.  {{nb.no|NBN:no-nb_digitidsskrift_2015032081006_001}}.
::''Stader'': Eidsberg forts.; Rakkestad; Trysil; Aure; Hadeland;
::''Andre emne'': Om steinurer, stein til vakthus og krigsbruk;
*Bd. 6 (hefte 21–23). 1797–1798.  {{nb.no|NBN:no-nb_digitidsskrift_2015120281003_001}}. 
::''Stader'': Trysil forts.; Hadeland forts.; Namdalen fogderi; 
::''Andre emne'': Dikt om Bergen; Om mogleg bruk av steinkol frå Færøyane i Nordland; Liste over innkomne bidrag.
*Bd. 7 (hefte 24–26). 1799–1800.   {{nb.no|NBN:no-nb_digitidsskrift_2015032081011_001}}.
::''Stader'': Finnmark; 
::''Andre emne'': Jarlsbergske bly- og koparverk; Om kulde og diverse anna i Tynset; Om kyrkjesalet i Akershus stift i Frederik IVs tid.
*Bd. 8 (hefte 27–29). 1801–1802.  {{nb.no|NBN:no-nb_digitidsskrift_2015032081007_001}}. 
::''Stader'': Setesdal (forts.); Heggen og Frøland fogderi; Larvik grevskap; Vesterålen og Lofoten; Sunnfjord; Kristiansund (forts.); Nordlands amt; 
::''Andre emne'':Etterlatne papir av J.N.Wilse (død 1801).; Modum blåfargeverk; Om Jomfruland, «bonderim» fra Roland Knudsen til U.F.Gyldenløve; 
*Bd. 9 (hefte 30–32). 1802–1805.   {{nb.no|NBN:no-nb_digitidsskrift_2015120281001_001}}.
::''Stader'': Sunnfjord (forts.); Ringerike og Hallingdals fogderi; 
::''Andre emne'': Ekstrakt av folketeljinga 1801 for prestegjeld i Bratsberg amt;
*Bd. 10 (hefte 33–34). 1808.  {{nb.no|NBN:no-nb_digitidsskrift_2015032081009_001}}. 
::''Stader'': Sunnfjord forts.; 
::''Andre emne'': Beretning om Topographisk Selskabs tilstand 1807;

== Referansar ==
<references/>

== Kjelder og litteratur ==
*Sandnes, Jørn: «Lokalhistorisk litteratur til omkring 1900» i ''Lokal historie i forskning og kulturarbeid gjennom 200 år''. Utg. Universitetsforlaget. 1970. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2008052104006}}.
*Storsveen, Odd Arvid: ''Norsk patriotisme før 1814''. Utg. Norges forskningsråd. 1997. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2009062401012}}.
*Supphellen, Steinar: «Den historisk–topografiske litteraturen i Noreg i siste halvparten av 1700-talet, regionalisme eller nasjonalisme?» i ''Heimen'' nr. 4, 1979 side 198–211'. {{nb.no|NBN:no-nb_digitidsskrift_2015061682069_001}}.

[[Kategori:Årbøker og tidsskrift]]
[[Kategori:Etableringer i 1792]]
[[Kategori:Opphør i 1808]]
{{nn}}