Motorslåmaskina
Motorslåmaskina sitt inntog i vestlandsk jordbruk må ha ein god del av æra for at kulturlandskapet på våre kantar er halde i hevd etter at ljåen og hesteslåmaskina gjekk ut av bruk midt på 1950-talet.
Ein god representant for denne teknologien er Rapid Rex, produsert 1953 – 1981. Standardutstyret var slåtteapparat (fingerbjelke) og av motorslåmaskinene som er seld mange av på Vestlandet var nok denne mest effektive. Tileggsutstyr: Tvillinghjul, skubberive og tilhengar.
Forhandlar er Kullberg & Co, seinare Arstad og Konglevoll og AK-maskiner, lokalt med velkjend seljar og kulturperson på Folkestad, Alf Kvamme med salsdistrikt frå Stavanger til Trønelagsgrensa i starten, seinare Møre og Romsdal og Nordfjord. Alf har truleg norgesrekord i selde motorslåmaskiner på ein seljar før fôrhaustaren tok over tyngda av grashaustinga.
Argaste konkurrentane til Rapid Rex var Aebi AM 10 frå Skurtveit / lokal forhandlar Finn Ose og Agria 1300 / 2300 frå Felleskjøpet. Mykje sveitte har runne på slåtteteigane etter desse maskinene.
Dei tidlege maskinene med totaktsmotor utan turtalsregulator kunne vere ein prøvelse for pilotane når det var tynt med gras og motoren gjekk "magert" (for lite bensin i høve til luftmengde). Turtalet på motoren går opp, kniven i slåtteapparatet går raskt fram-og-tilbake og styrehandtaka ristar. Fingrane og skuldrane visnar bort og når dette skjedde måtte slåttekarane matast ved bordet, dei fekk ikkje opp hendene og fingrane ville ikkje virke lenger etter ein lang dag på slåttetegen.
Mange av desse maskinene er framleis i bruk 50 år gamle og ein prøvar å samle informasjon på sida om Tohjulingar og spesialmaskiner i landbruk og hagebruk.
På ein landbruksdag for slått på brattlendte bruk på Finnes i Hjørundfjorden midt på 1980-talet heldt ein professor frå landbrukshøgskulen eit foredrag der han blant anna sa: «Den største oppfinninga for brattlendte bruk etter motorslåmaskina med tvillinghjul er det å bruke fotballsko med piggar slik at ein kunne fylgje maskina på dei verste plassane».
Det var ikkje uvanleg at motorane på desse små maskinene var knytt til eit propellanlegg i færingen utanom slåtten.
Eit godt spørsmål er: Kvifor vart det selt så mange tohjulingar frå 1945 til litt ut på 1970-talet ? Svara kan vere fleire, men tenkjer ein kysten og fjordane så ser ein at her budde mange familiar på små plassar/bruk med eit stovehus og eit lite uthus med plass til nokre sauer og ei eller to kyr. På bøane til desse hadde det aldri vore ei hesteslåmaskin ein gong. Ei heller i dei bratte bakkane kunne hesteslåmaskina brukast. Då dei fyrste verkeleg vellukka konstruksjonane av motorslåmaskin kom inn i bygdene vart det ofte slik at dei gjekk på leigeslått døgnet rundt til fleire fekk tenkje seg om og investerte sjølve. Med ein tilhengar på denne tohjulingen fekk ein og eit tenleg hjelpemiddel til å få i hus turrhøy og køyre ut møk.
Reparasjonar var og naudsynt. I moderne tid er det lett å tenkje verkstadbil, men i fjordane og ute på øyane var der lite vegar. Ein veit ar til dømes Aebiforhandlaren Knut Skurtveit i Bergen hadde ei tid eigen reparatør med båt, busett nord om Statt. Denne skal ha hatt øyane og fjordane frå Sunnmøre til Bergen som sitt område. (Vonar ein kvan som veit meir les dette og hjelper til med informasjon). Det var og mange mekanikarar i bygdene som var reine trollmenn til å få desse lunefulle maskinene til å virke.
Ein skulle ynskje at nokon tok på seg oppgåva å skrive historia om traktor- og maskinseljarane i Noreg frå 1945 til ca. 1975 då dette meir vart ein vanleg kontorjobb. Ikkje alle av desse hadde den store kunnskapen om teknikk så det vil vere ei kraftig overdriving å påstå at alt som vart sagt var heilt sant. Kundane var på si side vande med dei tidlegare hestehandlarane som heller ikkje var kjende for å vere "skorne for tungebandet" som det heitte. Ei god historie som fekk kundane i "stemning til å handle" var ofte viktigare enn kva for maskin av desse vanlegaste, samanlignbare som kom til gards.
Desse selgjarane var med å endre noregshistoria og er eit kulturminne i seg sjølv på same måten som motorslåmaskina.