Bømlo kommune
Bømlo kommune er ein øykommune i Vestland fylke (før 1. januar 2020 i Hordaland). Dei største øyane er Bømlo, Goddo og Moster. Kommunen omfattar óg omkring tusen andre øyer, holmar og skjer. De tidlegare kommunane Bremnes og Moster vart innlemma i 1963, og i 1995 vart øyane Aga, Agasøster, Vikøy, Selsøy og Gisøy overførd frå Fitjar. Administrasjonssenteret er Svortland.
| Bømlo kommune | |
|---|---|
| |
| Basisdata | |
| Kommunenummer | 4613 |
| Fylke | Vestland |
| Kommunesenter | Svortland |
| Areal | 235.45 km² |
| Areal land | 235.45 km² |
| Areal vann | 0 km² |
| Folketall | 12 132 (2023) |
| Grunnlagt | 1838 |
| Sammenslåing(er) | 1963: Bremnes og Moster innlemma. 1995: Flere øyer overførd frå Fitjar |
| Målform | Nynorsk |
| Nettside | Nettside |
Flest arbeidsplassar finn ein i industrien, særlig i maskinproduksjon og næringsmiddelindustri. Men jordbruk og fiske er óg viktig; Bømlo er nest størst i tidlegare Hordaland fylke på fiske etter Bergen.
Historie
Namnet kjem av norrønt Bymbil, i slektskap med nynorsk bembel, "navle" eller "mage", her i tydinga "tjukk, oppsvulma", dvs. ruvande.
Historia på desse kantar er rik og går langt tilbake i tid. Steinkyrkja ved Mosterhamn vart truleg bygd kring 1150 på tuftene av ei endå eldre kyrkje, som etter tradisjonen skal ha vore bygd av Olav Tryggvason på slutten av 990-åra. Det var her Olav Haraldsson etablerte det norske kyrkjesamfunnet med den kristenretten han sette på rikstinget i 1024. Hendinga vert i dag markert med Mostraspelet, som kvart år vert vist på Moster Amfi. I 1995 var det ei stor markering på Moster for innføringa av kristendommen i Noreg. Her finn ein minnesteinar over Olav Tryggvason, Olav den heilage og biskop Grimkjell.
Søraust på Moster har det vore både marmor- og kalksteinsbrot. På Hespriholmen nordvest for Espevær var det ein regulær steinindustri i steinalderen, der grønstein i store mengder vart utvunne til våpen og reidskap. På Lykling på vestsida av øya Bømlo var det drift etter gull av tre gruveselskap i perioden 1884-1910. På det meste var nærare 500 mann i arbeid her, og resultatet vart over 200 kg reint gull.
Kommunen vart fyrst oppretta i 1916, då den dåverande Finnås kommune vart delt i tre: Moster, Bømlo og Bremnes. I 1963 vart desse tre kommunane igjen slått saman, no under namnet Bømlo. Sine noverande grenser fekk kommunen i 1995, då den vart utvida ved at øyane Aga og Agasøster i nordaust og Vikøy, Selsøy og Gisøy i nord vart overført frå Fitjar kommune. Kommunevåpenet viser eit sjøblad i sølv på raud botn, som skal symbolisera vassliljen som er svært vanleg i tjern og vatn kringom i kommunen, men dei tre blada symboliserer også dei tre tidlegare kommunane som utgjer dagens kommune.
Bømlo kystlag held til i kommunen. Langevåg fyrstasjon var aktivt frå 1855 til 1896.
Torsby i Sverige er ein av dei nordiske venskapskommunane til Bømlo.
Litteratur og kjelder
- Holm-Olsen, Inger Marie: Bømlo i førhistorisk tid. Utg. Historisk museum, Universitetet i Bergen med stønad frå Bømlo kommune. 1972.
- Hovland, Kari Shetelig m.fl.: Bømlo bygdebok. Utg. Bømlo kommune. 1972-1989.
- «Bømlo» i Store norske leksikon