Skribenter
1 565
redigeringer
m
Redigering
m (Redigering) |
m (Redigering) |
||
| Linje 5: | Linje 5: | ||
Laget dreiv med [[sekkjenot]] og [[landnot]] i Austefjorden. Då Austefjordingane sette motor i fiskebåtane sine leigde Årset notlag motorbåt til sleping og då vart området å drive i utvida. "Litleveiren" vart kjøpt i 1937, nota vart heitande Landnota og brukt frå den nye båten. Ved kjøp av brukt øyresnurpe/[[snurpenot]] på Bergenskanten i 1950 vart denne brukt på sunnmørsfjordane med notbåt, øyrebåt, slepebåt og loddebåt / lettbåt. | Laget dreiv med [[sekkjenot]] og [[landnot]] i Austefjorden. Då Austefjordingane sette motor i fiskebåtane sine leigde Årset notlag motorbåt til sleping og då vart området å drive i utvida. "Litleveiren" vart kjøpt i 1937, nota vart heitande Landnota og brukt frå den nye båten. Ved kjøp av brukt øyresnurpe/[[snurpenot]] på Bergenskanten i 1950 vart denne brukt på sunnmørsfjordane med notbåt, øyrebåt, slepebåt og loddebåt / lettbåt. | ||
Årset notlag brukte not for siste gong sommaren 1963. Deretter vart brukbart utstyr selt, området på Aurstad rydda og laget avvikla som dei fleste andre store notlag langs fjordane her. | {{thumb|Setjing av Storenota AMU-0044 15.jpg|Setjing av Storenota}}Årset notlag brukte not for siste gong sommaren 1963. Deretter vart brukbart utstyr selt, området på Aurstad rydda og laget avvikla som dei fleste andre store notlag langs fjordane her. | ||
Årset notlag er godt dokumentert gjennom notat og rekneskap tilbake til 1870-talet. [[Andreas Årsetøy]] f. 1902 har dokumentert drifta med: | Årset notlag er godt dokumentert gjennom notat og rekneskap tilbake til 1870-talet. [[Andreas Årsetøy]] f. 1902 har dokumentert drifta med: | ||
*Modellar om båtar, hus og nøter utstilt i Austefjord Museum. | *Modellar om båtar, hus og nøter utstilt i Austefjord Museum. | ||
*Film, 8 mm, frå 1950-talet. | *Film, 8 mm, frå 1950-talet. | ||
| Linje 42: | Linje 42: | ||
==Naust og hengje:== | ==Naust og hengje:== | ||
{{thumb|Årset notlag sitt nothengje litt aust for Tjørestøda AMU-0042 03.jpg|Årset notlag sitt nothengje litt aust for Tjørestøda}}Notanaustet på Årset: Grindbygg på Årset aust for «Tjørestøa» (der notlaget tok fram båtane for å «tjørebræde» dei). Nota vart teken inn ei dør på langsida. Det vart brukt ein trekrok (notakroken) med tau over ei blokk som vart hengd i strenglykkjer i sperrene over notspjakane for å ta notbuktene opp så ein fekk trede «spjakar» under. Blokka vart flytt frå sperre til sperre etter kvart nota fyllte opp hengjet bakfrå. {{thumb|Årset notlag, Notakroken frå nothenget på Årset AMU-0055 10.jpg|Notakroken frå nothenget på Årset}} | {{thumb|Årset notlag sitt nothengje litt aust for Tjørestøda AMU-0042 03.jpg|Årset notlag sitt nothengje litt aust for Tjørestøda}}Notanaustet på Årset: Grindbygg på Årset aust for «Tjørestøa» (der notlaget tok fram båtane for å «tjørebræde» dei). Nota vart teken inn ei dør på langsida. Det vart brukt ein trekrok (notakroken) med tau over ei blokk som vart hengd i strenglykkjer i sperrene over notspjakane for å ta notbuktene opp så ein fekk trede «spjakar» under. Blokka vart flytt frå sperre til sperre etter kvart nota fyllte opp hengjet bakfrå. {{thumb|Årset notlag, Notakroken frå nothenget på Årset AMU-0055 10.jpg|Notakroken frå nothenget på Årset}} | ||
Hamp- og bommullsnot hadde lett for varmgang i notdungane. Dei måtte anten turkast eller bløytast. Ofte vart dette handtert praktisk på den måten at dei hengde nota til tur om helga. Sume gonger sette dei ut nota på langs etter land for å halde den våt og for å få den eten rein for netjasild av småseien og annan småfisk. Årset notlag brukte Svodagrynna til dette. | Hamp- og bommullsnot hadde lett for varmgang i notdungane. Dei måtte anten turkast eller bløytast. Ofte vart dette handtert praktisk på den måten at dei hengde nota til tur om helga. Sume gonger sette dei ut nota på langs etter land for å halde den våt og for å få den eten rein for netjasild av småseien og annan småfisk. Årset notlag brukte Svodagrynna til dette. | ||
På Årset-nothengjet vart laga eit tilbygg på sida mot sjøen som naust for "Litleveiren". | På Årset-nothengjet vart laga eit tilbygg på sida mot sjøen som naust for "Litleveiren". | ||
Barkekaret, ved vestenden på nothengjet på Årset: Eit støypt kar ca. 2 x 2 x 2 m med avtappingspør og plugg i botnen. Stod slik til at not kunne dragast i karet frå bakre ende av nothengje. Borka vart kokt på fem vedfyrte gruer i koparkeilar (kvar heil lut hadde si grue). | Barkekaret, ved vestenden på nothengjet på Årset: Eit støypt kar ca. 2 x 2 x 2 m med avtappingspør og plugg i botnen. Stod slik til at not kunne dragast i karet frå bakre ende av nothengje. Borka vart kokt på fem vedfyrte gruer i koparkeilar (kvar heil lut hadde si grue). | ||
Barka i koparkeilane: Bork av bjørk, katiko (eit bekstoff/asfalt) og tjøre. Til garn som skulle setjast på djupt vatn vart det og tilsett såkalla «blåstein». | Barka i koparkeilane: Bork av bjørk, katiko (eit bekstoff/asfalt) og tjøre. Til garn som skulle setjast på djupt vatn vart det og tilsett såkalla «blåstein». | ||
Dei sila frå utkokt bork med sildehåvane og slo så borka over den turre nota som låg i barkekaret. Dei sirkulerte borka på den måten at dei tok ut botnpluggen i karet, tappa i bytter og slo innhaldet i byttene på toppen av nota att. | Dei sila frå utkokt bork med sildehåvane og slo så borka over den turre nota som låg i barkekaret. Dei sirkulerte borka på den måten at dei tok ut botnpluggen i karet, tappa i bytter og slo innhaldet i byttene på toppen av nota att. | ||
Når barkinga av nøtene i fellesskapen var ferdig brukte dei restane av barka til private ting som som til dømes garn, snøre og jutesekkar. | |||
Då barkekaret vart for lite kjøpte notlaget ein stor koparkjel med skraphandlar Holck, skar ut eine enden og skøytte den til tidlegare betongkar. Dette var ein isolert tank for flybensin frå krigen. «Lissjeveren» var til Ålesund og henta ein slik til Årset notlag og ein til Holsvik notlag. | Då barkekaret vart for lite kjøpte notlaget ein stor koparkjel med skraphandlar Holck, skar ut eine enden og skøytte den til tidlegare betongkar. Dette var ein isolert tank for flybensin frå krigen. «Lissjeveren» var til Ålesund og henta ein slik til Årset notlag og ein til Holsvik notlag. | ||
{{thumb|Årset notlag nothengje på Laberget på Aurstad AMU-0049 07.jpg|Årset notlag nothengje på Laberget på Aurstad}} | |||
Notahengjet på Aurstad: Grunnarbeidet gjort 1951, her var teke ut ein heil del fjell, brukt til å mure kai for å ha godt tilflot. Bygt 1952 og ferdig til bruk i 1953. Det hadde gjesa (opa / god opning mellom borda) bordkledning for å få terre til nota. Bordkledninga skulle hindre inndrev. Der var elektrisk drift på notrullane, det vart som ein leik å turke not i høve til det gamle henget. | |||
{{thumb|Årset notlag nothengje på Laberget på Aurstad AMU-0042 12.jpg|Årset notlag nothengje på Laberget på Aurstad}}Ved vestveggen var det bygt naust med elektrisk drive framtrekk til begge notbåtane. | {{thumb|Årset notlag nothengje på Laberget på Aurstad AMU-0042 12.jpg|Årset notlag nothengje på Laberget på Aurstad}}Ved vestveggen var det bygt naust med elektrisk drive framtrekk til begge notbåtane. | ||
Før det nye nothengjet kom i drift var det leigt hengje til snurpenota i Holmen hos [[Holsvik notlag]]. | Før det nye nothengjet kom i drift var det leigt hengje til snurpenota i Holmen hos [[Holsvik notlag]]. | ||
| Linje 82: | Linje 92: | ||
Til snurpeline var brukt wire som vart spola opp på ein rull, kalla «snurpelinesnelda». Etter setjing drog en snurpeline frå begge endar, når nota var på båten att drog ein snurpelina gjennom «ringane» på «haneføtene» og inn på snurpelinesnelda, klar til nytt «kast». | Til snurpeline var brukt wire som vart spola opp på ein rull, kalla «snurpelinesnelda». Etter setjing drog en snurpeline frå begge endar, når nota var på båten att drog ein snurpelina gjennom «ringane» på «haneføtene» og inn på snurpelinesnelda, klar til nytt «kast». | ||
Stengjenot: Tre nøter: Storestengjenota, Lissjestengjenota. Den tredje hadde størrelse mellom dei to andre men hadde ikkje noko spesielt namn. Laga som ei vanleg landnot, ikkje «innskoten», grunnare i «geilbolkane» (notendane som er mot land). Vart sett ut med «fljøt» / kagge / lita tynne, seinare blåser, med stengjefot | Stengjenot: Tre nøter: Storestengjenota, Lissjestengjenota. Den tredje hadde størrelse mellom dei to andre men hadde ikkje noko spesielt namn. Laga som ei vanleg landnot, ikkje «innskoten», grunnare i «geilbolkane» (notendane som er mot land). Vart sett ut med «fljøt» / kagge / lita tynne, seinare blåser, med stengjefot på hjørna og begge geilane / notendane på land. Ein må sikre at nota botnar også på full flo. | ||
Stengjeposar / Merde: Ved kjøp av snurpenot i 1951 fylgde det med to posar. Dei var svært anvendelege til småslumpar. Notposane, rektangulære med «fljøt» i fire hjørner. Normalt brukt med to stengjeføter og to «landtog». Kan òg setjast med fire stengjeføter | Stengjeposar / Merde: Ved kjøp av snurpenot i 1951 fylgde det med to posar. Dei var svært anvendelege til småslumpar. Notposane, rektangulære med «fljøt» i fire hjørner. Normalt brukt med to stengjeføter og to «landtog». Kan òg setjast med fire stengjeføter. | ||
Orkastnota: Ei lita spesialnot / landnot til å ta passelege slumpar frå stengjenot for levering. | Framtakarnota (Orkastnota): Ei lita spesialnot / landnot 20 - 25 famner til å ta passelege slumpar frå stengjenot for levering. Vart sett på innsida av stengjenota frå ein færing. Ein mann låg på kne framme i færingen og drog fram etter kavlen på stengjenota. Den andre sette framtakarnota tett på innsida av stengjenota. Det tok si tid å levere så ein tok ut små slumpar i gongen for å halde kvaliteten på fisken oppe før ising. | ||
[[Landnotset i Austefjordområdet|Oversikt over notaset / notakast i området]]. | [[Landnotset i Austefjordområdet|Oversikt over notaset / notakast i området]]. | ||