Årstøl (Kvinesdal gnr. 218): Forskjell mellom sideversjoner

Årstøl (Kvinesdal gnr. 218) (vis kilde)

Sideversjonen fra 23. sep. 2021 kl. 14:20

2 879 byte lagt til , 23. sep. 2021

m

ingen redigeringsforklaring

Øivind Rogstad (Rogstad)

Skribenter

125

redigeringer

@@ Linje 7: / Linje 7: @@
 == Gardsnamnet ==
-Førstelekken ''År''- kan ha to tydingar; 1. Åre, Alra som i elv eller stor bekk eller 2. Or, Older som i treslaget. Det renn ei lita å frå Stemtjødn gjennom Årsvatnet og Sinnesdalen sørover via Versland og Sindland og ut i Kvina ved Sagen, men det er sannsynlegvis treslaget som har gjeve namn til plassen. Årsdalen som har same nemning går nordover frå Årstøl og er ikkje knytt til elva.
+Førstelekken ''År''- kan ha to tydingar; 1. Åre, Alra som i elv eller stor bekk eller 2. Or, Older som i treslaget.<ref>Rygh, O. (1912) ''Gaardnavne i Lister og Mandal amt,'' W.C. Fabritus & Sønner A/S, Oslo, [https://www.nb.no/items/5c0339b511ebd53d05746fb826ef00ac?page=0 Digital versjon] på [[Nettbiblioteket]], s. 278</ref> Det renn ei lita å frå Stemtjødn gjennom Årsvatnet og Sinnesdalen sørover via Versland og Sindland og ut i Kvina ved Sagen, men det er sannsynlegvis treslaget som har gjeve namn til plassen. Årsdalen som har same nemning går nordover frå Årstøl og er ikkje knytt til elva.
-Andrelekken –''støl'' kjem frå det norrøne «stǫðull» som tyder å stå. I den her samanhengen blir det nytta om ein mjølkeplass kor buskapen stod. Ein støl blei nytta om sommaren då kyrne skulle på utmarksbeite. I ordets snevraste tyding var støl eit fehus eller ein mjølkeplass budeia kunne rekke fram og tilbake til kvar dag for å mjølke. I dag blir ordet ofte òg nytta synonymt med seter, som var ein plass der gardsfolket eller tenestefolket budde heile sommaren og produserte ost og andre lagringsprodukt av mjølka. Denne forma for stølsdrift var ikkje so vanleg i Fjotland og Kvinesdal kor vegen opp på heia var kort. Her blei ofte stølen nytta til fôrsanking.
+Andrelekken –''støl'' kjem frå det norrøne «stǫðull» som tyder å stå. I den her samanhengen blir det nytta om ein mjølkeplass kor buskapen stod.<ref>Nynorskordboka, ordbok.uib.no; støl</ref> Ein støl blei nytta om sommaren då kyrne skulle på utmarksbeite. I ordets snevraste tyding var støl eit fehus eller ein mjølkeplass budeia kunne rekke fram og tilbake til kvar dag for å mjølke. I dag blir ordet ofte òg nytta synonymt med seter, som var ein plass der gardsfolket eller tenestefolket budde heile sommaren og produserte ost og andre lagringsprodukt av mjølka. Denne forma for stølsdrift var ikkje so vanleg i Fjotland og Kvinesdal kor vegen opp på heia var kort. Her blei ofte stølen nytta til fôrsanking.
 Skal ein tru namnet så har Årstøl vore ein stølsplass under ein større gard tidlegare. Etter kvart som behovet for buplassar har auka med folkeveksten har plassen fått permanent busetnad. Sannsynlegvis har dette skjedd i to omgangar. Først ein gong i vikingtida eller i mellomalderen, og så på 1600-talet att etter at garden låg aude etter Svartedauden i 1349 og nedgangstida i seinmellomalderen. Fleire namn i innmarka kan tyda på eldre busetnad (sjå nedanfor). Som nemnt ovanfor talar gardsgrensene for at eigedomen som er Årstøl i dag har lege under [[Helle (Kvinesdal gnr. 171)|Helle]] i eldre tid (før Svartedauden), men han kan ha vore støl under [[Galdal (Kvinesdal gnr. 216)|Galdal]], Versland, Sindland eller [[Helle (Kvinesdal gnr. 171)|Helle]] seinare. I ein dom frå 1598 får me vita at Årstøl då låg under Sindland. Plassen blei folka og ble eige skatteobjekt om lag 1611.
@@ Linje 156: / Linje 156: @@
 * '''Siri Håversdotter Undeland i Kvås (n. 1631-1666)'''
 * '''g. med Gunnsten Vermundson (1594-om lag 1670)'''
 ** Håvard (1628-1694) g1. med ukjent, g2. m. Ingeborg Jonsdotter Birkeland i Hægebostad (n. 1694). Sjå Tjørnhom
-** '''Ånen (1628-) Sjå nedafor'''
+** '''Ånen (1628-) Sjå nedanfor'''
 ** Reidar (1642-n. 1664) Sjå Innigarden (lnr. 748) på Årstøl nedanfor.
 ** Vermund g. m. Guro Annstensdotter Austre Ersdal. Til Austre Ersdal i Bakke.
 ** Gunnhild g. m. Pål Mikkelsson Austre Verdal frå Eiken. Til Austre Verdal i Eiken.
-** Siri (-1696) g. m. Gunnar Helgesson Vatland (-1702) Sjå Vatland
+** Siri (-1696) g. m. Gunnar Helgesson Vatland (-1702) Sjå [[Vatland (Kvinesdal gnr. 40)|Vatland]]
 ** Ingerid g. m. Tore Gunnarsson Hellestøl (-1669) Sjå Hellestøl
-** Anna g. m. Vrål Grundesson Hamre. Sjå Hamre
+** Anna g. m. Vrål Grundesson Hamre.<ref>Årli, Å. (1965) ''Kvinesdal : ei bygdebok II,'' Hegland boktrykkeri, Flekkefjord, [https://www.nb.no/items/24f5503536691172b319fa3642d808f3?page=0 Digital versjon] på [[Nettbiblioteket]], s. 509</ref> Sjå Hamre
-Siris bror Ånen Håversson Undeland eigde fem engelsk i Årstøl fram til 1631 då han selte sin del av garden til Siri og Gunnsten for 55 daler i penger, 20 daler i varer og ein hest.
+Siris bror Ånen Håversson Undeland eigde fem engelsk i Årstøl fram til 1631 då han selte sin del av garden til Siri og Gunnsten for 55 daler i penger, 20 daler i varer og ein hest.<ref>Årli, Å. (1965) ''Kvinesdal : ei bygdebok II,'' Hegland boktrykkeri, Flekkefjord, [https://www.nb.no/items/24f5503536691172b319fa3642d808f3?page=0 Digital versjon] på [[Nettbiblioteket]], s. 297</ref>
 Ein veit ikkje kor Gunnsten kom i frå. Mange som slo seg ned i Fjotland på denne tida kom austfrå. Kanskje var han òg frå Kvås som kona.
@@ Linje 173: / Linje 173: @@
 -
-{{Kvinesdal bygdebok nn}}
+=== ''Udigarden'' ===
+''Lnr. 747/Bruk 1''
+* '''Ånen Gunnstensson (1628-)'''
+* '''Kari Larsdotter (-1702)'''
+** Håvard (-1730) g. 1. g. m. Gunnvor Atlaksdotter Høydal, g. 2. g. 1713 m. Bodil Eivindsdotter Spikkeland (n. 1731) Var først i Høydal, kom så til Årstøl. Sjå Indregarden (lnr. 758)
+** Dirik (d. f. 1702) Han hadde ein son; Atlak Diriksson (n. 1702)
+** Torje (n. 1702-n. 1738) g. m. Liv Jonsdotter Austenå.<ref>Hodne, T. (1977) ''Åmli : ætt og heim bind I Tovdal,'' Åmli bygdeboknemnd, [https://www.nb.no/items/ce35496896048a8e87fbc5ea5cab798d?page=1&searchText=%C3%A5mli Digital versjon] på [[Nettbiblioteket]], s. 167</ref> Var i Dale i Tovdal i Åmli i 1702 og i 1738.
+** '''Lars (1670-) Sjå nedanfor'''
+** Siri (n. 1702) g. m. Jesper Persson Stakkeland (1670-1738) Sjå [[Stakkeland (Kvinesdal gnr. 179)|Øvre Stakkeland]]
+Ånen blei nemnt som brukar i 1664. Ein gong før 1718 tok sonen Lars over.
+-
+* '''Lars (1670-d. f. 1741)'''
+* '''g. 1725 med Tøri Torgrimsdotter Eikeland (n. 1745)'''
+** Siri (1725- d. f. 1745)
+** Torgrim (1727-d. f. 1745)
+** Ånen (1729-)
+** Kari (1732-d. f. 1745) g. 1741 m. Didrik Osmundsson Høydal (1694-). Sjå Høydal
+** Torgrim (1737-)
+Det var tungt for denne familien i starten av 1740-åra. Tøri var blitt aleine med borna og dei fekk ikkje kornet i jorda i 1741. Tre av ungane var døde i 1745. 1740-1742 var ei uårperiode i heile Noreg.
+-
+* '''Knut Gunnsteinsson (1712-1764)  '''
+* '''g1. 1751 med Barbro Kidelsdotter Basskår (1732- d. f. 1755)'''
+** Berte (1752-) g. 1804 m. Jakob Salvesson Røynestad (1756-1830). Ho budde saman med mora og stefaren på Innigarden Årstøl fram til ho gifta seg. Sjå elles Røynestad
+* '''g2. 1755 med Torborg Osmundsdotter Versland (1722-1800)'''
+** '''Barbro (1755-1786) Sjå nedanfor'''
+** Gunnstein (1761-)
+Første dottera Berte blei fødd i Årstøl i 1752. Knut kjøpte heile Årstøl i 1755, og leigde ut det andre bruket, Innigarden.
+Torborg gifta seg att 1766 med Hans Bergesson Helle (1743-1805). Dei flytta til Innigarden omlag 1770. Sjå meir om dei der. Dette bruket gjekk til Torborgs dotter Barbro og mannen Gard.
+- {{Kvinesdal bygdebok nn}}
 {{Nn}}