Ørsta kleklypefabrikk: Forskjell mellom sideversjoner
(noko formatering) |
(Lagt inn kilder) |
||
| Linje 2: | Linje 2: | ||
== Den spede byrjinga == | == Den spede byrjinga == | ||
I 1933 fekk Johan Digernes med søner sett opp eit lite fabrikkbygg ved sjøen på Digernes i Ørsta. Bygget var berekna for kleklypeproduksjon. I 1934 kom dei fyrste klypene i sal. <ref>Grøvik, Ivar: ''Ørsta gjennom 75 år''. Utg. Ørsta kommune. 1958. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2014040408182}}.</ref> <ref>Grøvik, Ivar: ''Ørsta samvirkelag 1919-1969''. Utg. Samvirkelaget. Ørsta. 1969. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2013110508199}}.</ref> <ref>Grøvik, Ivar: ''Ørsta gjennom 100 år''. Utg. Kommunen. 1983. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2014040408183}}.</ref> Verksemda fekk namnet Ørsta Klæklypefabrikk, og produktet, kleklypa i tre, fekk namnet Guri. I 1939 vart aksjeselskapet, Ørsta Klæklypefabrik A/S skipa. | I 1933 fekk Johan Digernes med søner sett opp eit lite fabrikkbygg ved sjøen på Digernes i Ørsta.<ref>''Vikebladet 1933.02.03''. Norge;Møre og Romsdal;;Ulstein;;;;. 19330203. {{nb.no|NBN:no-nb_digavis_vikebladet_null_null_19330203_5_5_1}}.</ref> Bygget var berekna for kleklypeproduksjon. I 1934 kom dei fyrste klypene i sal. <ref>Grøvik, Ivar: ''Ørsta gjennom 75 år''. Utg. Ørsta kommune. 1958. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2014040408182}}.</ref> <ref>Grøvik, Ivar: ''Ørsta samvirkelag 1919-1969''. Utg. Samvirkelaget. Ørsta. 1969. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2013110508199}}.</ref> <ref>Grøvik, Ivar: ''Ørsta gjennom 100 år''. Utg. Kommunen. 1983. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2014040408183}}.</ref> Verksemda fekk namnet Ørsta Klæklypefabrikk, og produktet, kleklypa i tre, fekk namnet Guri. I 1939 vart aksjeselskapet, Ørsta Klæklypefabrik A/S skipa. <ref name=":0">''Hovdebygda - mellom bakkar og berg''. Utg. Hovdebygda soge- og velferdslag. 2006. {{nb.no|NBN:no-nb_digibok_2013121108233}}.</ref> | ||
Den fyrste tida var det hard konkurranse. Det var ikkje mogleg å få i gang eksportsal til høvelege prisar. I Noreg var tre andre fabrikkar som dreiv kleklypeproduksjon. | Den fyrste tida var det hard konkurranse. Det var ikkje mogleg å få i gang eksportsal til høvelege prisar. I Noreg var tre andre fabrikkar som dreiv kleklypeproduksjon. <ref name=":0" /> | ||
== Andre verdskrig == | == Andre verdskrig == | ||
Under [[andre verdenskrig|krigen]] var jarnvarer rasjonerte, og det var ikkje mogleg å skaffe fjørtrå til klyper. Fabrikken byrja då å produsere dreia trebollar, treskeider, sleivar, auser og kleshengarar. I tillegg var det laga ymse slag kostar, med bust av bjørkeris, blåbærlyng og av tauverk. Det vart også produsert skaft av bjørk. | Under [[andre verdenskrig|krigen]] var jarnvarer rasjonerte, og det var ikkje mogleg å skaffe fjørtrå til klyper. Fabrikken byrja då å produsere dreia trebollar, treskeider, sleivar, auser og kleshengarar. I tillegg var det laga ymse slag kostar, med bust av bjørkeris, blåbærlyng og av tauverk. Det vart også produsert skaft av bjørk.<ref name=":0" /> | ||
== Etterkrigstida == | == Etterkrigstida == | ||
Då krigen var over kom produksjonen av treklypa Guri i gang igjen. I Noreg var det streng priskontroll med varehandel. Ørsta Klæklypefabrikk byrja difor med eksportsal, hovudsakleg til Skandinavia og middelhavsland, men også til Australia, New Zealand, Iran og Irak. | Då krigen var over kom produksjonen av treklypa Guri i gang igjen. I Noreg var det streng priskontroll med varehandel. Ørsta Klæklypefabrikk byrja difor med eksportsal, hovudsakleg til Skandinavia og middelhavsland, men også til Australia, New Zealand, Iran og Irak.<ref>''Dagbladet 1994.07.03''. Norge;Oslo;;Oslo;;;;. 19940703. {{nb.no|NBN:no-nb_digavis_dagbladet_null_null_19940703_126_174_1}}.</ref> | ||
I 1948 vart fabrikken utvida, og ein byrja også å produsere klehengarar, svingtrappar til bustadhus og vevstolar. Vevstolane vart selde av Erling Digernes, nevøen til Johan Digernes, som dreiv Rauma Ullvarefabrikk på Åndalsnes. | I 1948 vart fabrikken utvida, og ein byrja også å produsere klehengarar, svingtrappar til bustadhus og vevstolar. Vevstolane vart selde av Erling Digernes, nevøen til Johan Digernes, som dreiv Rauma Ullvarefabrikk på Åndalsnes. | ||
== Brann == | == Brann == | ||
18. april 1950 brann Ørsta Klæklypefabrikk ned til grunnen. Maskiner, varer og råmateriell til ein verdi av ca. 170 000 kroner gjekk tapt. Fabrikken hadde då ca. 20 mann i arbeid. | 18. april 1950 brann Ørsta Klæklypefabrikk ned til grunnen. Maskiner, varer og råmateriell til ein verdi av ca. 170 000 kroner gjekk tapt. Fabrikken hadde då ca. 20 mann i arbeid.<ref>''Bergens Arbeiderblad 1950.04.20''. Norge;Vestland;;Bergen;;;;. 19500420. {{nb.no|NBN:no-nb_digavis_bergensarbeiderblad_null_null_19500420_24_91_1}}.</ref> Så snart branntaksten var over vart det satt opp ein ny fabrikk. Den nye fabrikken vart satt opp av dei 6 sønene til Johan Digernes. Det var ikkje nødvendig å leige andre bygningsarbeidarar. <ref name=":0" /> | ||
Den nye fabrikken med moderne maskinar og god kapasitet sto ferdig hausten 1951. | Den nye fabrikken med moderne maskinar og god kapasitet sto ferdig hausten 1951.<ref name=":0" /> | ||
== Vanskelege tider og nye produkt == | == Vanskelege tider og nye produkt == | ||
Utover 50-talet vart det lite å tene på eksportsal av kleklyper, og marknaden i Noreg var pressa, og enkelte store kundar truga med å starte eigen import av klyper. Ørsta Klæklypefabrikk utvida derfor sortimentet og tok til å produsera rundpinnar til kjærleik på pinne. Pinnane vart selt til Brynhildsens fabrikker i Fredrikstad og eksportert til Sør-Afrika. En forsøkte seg og på ferdighusproduksjon utan at dette vart vellukka. | Utover 50-talet vart det lite å tene på eksportsal av kleklyper, og marknaden i Noreg var pressa, og enkelte store kundar truga med å starte eigen import av klyper. Ørsta Klæklypefabrikk utvida derfor sortimentet og tok til å produsera rundpinnar til kjærleik på pinne. Pinnane vart selt til Brynhildsens fabrikker i Fredrikstad og eksportert til Sør-Afrika. En forsøkte seg og på ferdighusproduksjon utan at dette vart vellukka. | ||
På 1960-talet tok eksporten seg opp att. I 1960 hadde Ørsta Klæklypefabrikk A/S en produksjon på 100.000 gross (1 gross = 12 dusin = 144 klyper). 2/3 av produksjonen gjekk til eksport. Ein eksporterte treklyper til bla. Australia, New Zealand og USA. | På 1960-talet tok eksporten seg opp att. I 1960 hadde Ørsta Klæklypefabrikk A/S en produksjon på 100.000 gross (1 gross = 12 dusin = 144 klyper). 2/3 av produksjonen gjekk til eksport. Ein eksporterte treklyper til bla. Australia, New Zealand og USA.<ref>''Adresseavisen 1961.01.18''. Norge;Trøndelag;;Trondheim;;;;. 19610118. {{nb.no|NBN:no-nb_digavis_adresseavisen_null_null_19610118_195_15_1}}.</ref> | ||
Plastklypa, Solveig vart lansert i 1963, og vart ein umiddelbar suksess da ho var svært haldbar. Dette vart eit vendepunkt i historia til Ørsta Klæklypefabrikk. Salet av treklyper minka då plastklypene kom på marknaden. | Plastklypa, Solveig vart lansert i 1963,<ref>''Sunnmørsposten 1963.03.28''. Norge;Møre og Romsdal;;Ålesund;;;;. 19630328. {{nb.no|NBN:no-nb_digavis_sunnmorsposten_null_null_19630328_81_74_1}}.</ref> og vart ein umiddelbar suksess da ho var svært haldbar. Dette vart eit vendepunkt i historia til Ørsta Klæklypefabrikk. Salet av treklyper minka då plastklypene kom på marknaden. | ||
== Ny brann == | == Ny brann == | ||
1968 tok det fyr i fabrikken igjen, men brannen vart raskt sløkt. «Ca. 10 000 klæklemmer og eit parti dropspinnar var skada av eld og røyk.» | 1968 tok det fyr i fabrikken igjen, men brannen vart raskt sløkt. «Ca. 10 000 klæklemmer og eit parti dropspinnar var skada av eld og røyk.»<ref>''Møre 1968.08.08''. Norge;Møre og Romsdal;;Volda;;;;. 19680808. {{nb.no|NBN:no-nb_digavis_more_null_null_19680808_66_86_1}}.</ref> | ||
== 1980 talet == | == 1980 talet == | ||
I 1985 | I 1985 var Ørsta Kleklypefabrikk den einaste kleklypefabrikken i landet, og produserer nesten 12 millionar klyper i året. 8 millionar var Solveig plastklype og 3,6 millionar av Guri treklype.<ref>'Møre 1985.12.12''. Norge;Møre og Romsdal;;Volda;;;;. 19851212. {{nb.no|NBN:no-nb_digavis_more_null_null_19851212_83_142_1}}.''</ref> | ||
== Konkurs == | == Konkurs == | ||
I 1996 gjekk Ørsta Klæklypefabrikk A/S konkurs. Roger Digernes tok over fabrikken og dreiv han vidare til 2001. | I 1996 gjekk Ørsta Klæklypefabrikk A/S konkurs.<ref>''Møre 1996.10.26''. Norge;Møre og Romsdal;;Volda;;;;. 19961026. {{nb.no|NBN:no-nb_digavis_more_null_null_19961026_94_123_1}}.</ref> Roger Digernes tok over fabrikken og dreiv han vidare til 2001. | ||
== Produkt == | == Produkt == | ||
Sideversjonen fra 22. des. 2020 kl. 09:35
Ørsta kleklypefabrikk A/S var ei familiebedrift på Digernes i Ørsta. Selskapet er mest kjent for sine treklyper av merke Guri og plastklyper av merke Solveig. Johan Digernes starta bedrifta i 1933 under namnet Ørsta Klæklypefabikk.
Den spede byrjinga
I 1933 fekk Johan Digernes med søner sett opp eit lite fabrikkbygg ved sjøen på Digernes i Ørsta.[1] Bygget var berekna for kleklypeproduksjon. I 1934 kom dei fyrste klypene i sal. [2] [3] [4] Verksemda fekk namnet Ørsta Klæklypefabrikk, og produktet, kleklypa i tre, fekk namnet Guri. I 1939 vart aksjeselskapet, Ørsta Klæklypefabrik A/S skipa. [5]
Den fyrste tida var det hard konkurranse. Det var ikkje mogleg å få i gang eksportsal til høvelege prisar. I Noreg var tre andre fabrikkar som dreiv kleklypeproduksjon. [5]
Andre verdskrig
Under krigen var jarnvarer rasjonerte, og det var ikkje mogleg å skaffe fjørtrå til klyper. Fabrikken byrja då å produsere dreia trebollar, treskeider, sleivar, auser og kleshengarar. I tillegg var det laga ymse slag kostar, med bust av bjørkeris, blåbærlyng og av tauverk. Det vart også produsert skaft av bjørk.[5]
Etterkrigstida
Då krigen var over kom produksjonen av treklypa Guri i gang igjen. I Noreg var det streng priskontroll med varehandel. Ørsta Klæklypefabrikk byrja difor med eksportsal, hovudsakleg til Skandinavia og middelhavsland, men også til Australia, New Zealand, Iran og Irak.[6]
I 1948 vart fabrikken utvida, og ein byrja også å produsere klehengarar, svingtrappar til bustadhus og vevstolar. Vevstolane vart selde av Erling Digernes, nevøen til Johan Digernes, som dreiv Rauma Ullvarefabrikk på Åndalsnes.
Brann
18. april 1950 brann Ørsta Klæklypefabrikk ned til grunnen. Maskiner, varer og råmateriell til ein verdi av ca. 170 000 kroner gjekk tapt. Fabrikken hadde då ca. 20 mann i arbeid.[7] Så snart branntaksten var over vart det satt opp ein ny fabrikk. Den nye fabrikken vart satt opp av dei 6 sønene til Johan Digernes. Det var ikkje nødvendig å leige andre bygningsarbeidarar. [5]
Den nye fabrikken med moderne maskinar og god kapasitet sto ferdig hausten 1951.[5]
Vanskelege tider og nye produkt
Utover 50-talet vart det lite å tene på eksportsal av kleklyper, og marknaden i Noreg var pressa, og enkelte store kundar truga med å starte eigen import av klyper. Ørsta Klæklypefabrikk utvida derfor sortimentet og tok til å produsera rundpinnar til kjærleik på pinne. Pinnane vart selt til Brynhildsens fabrikker i Fredrikstad og eksportert til Sør-Afrika. En forsøkte seg og på ferdighusproduksjon utan at dette vart vellukka.
På 1960-talet tok eksporten seg opp att. I 1960 hadde Ørsta Klæklypefabrikk A/S en produksjon på 100.000 gross (1 gross = 12 dusin = 144 klyper). 2/3 av produksjonen gjekk til eksport. Ein eksporterte treklyper til bla. Australia, New Zealand og USA.[8]
Plastklypa, Solveig vart lansert i 1963,[9] og vart ein umiddelbar suksess da ho var svært haldbar. Dette vart eit vendepunkt i historia til Ørsta Klæklypefabrikk. Salet av treklyper minka då plastklypene kom på marknaden.
Ny brann
1968 tok det fyr i fabrikken igjen, men brannen vart raskt sløkt. «Ca. 10 000 klæklemmer og eit parti dropspinnar var skada av eld og røyk.»[10]
1980 talet
I 1985 var Ørsta Kleklypefabrikk den einaste kleklypefabrikken i landet, og produserer nesten 12 millionar klyper i året. 8 millionar var Solveig plastklype og 3,6 millionar av Guri treklype.[11]
Konkurs
I 1996 gjekk Ørsta Klæklypefabrikk A/S konkurs.[12] Roger Digernes tok over fabrikken og dreiv han vidare til 2001.
Produkt
- Guri treklype
- Solveig plastklype
- Miljøklypa
- Vaskebrett
- Kleshengarar
- Vevstolar
- Svingtrappar til bustadhus
- Byggeklossar av tre for born
- Ferdighus
- Karosseriplater i kryssfiner til barnevogner
- Dreia trebollar
- Treskeider
- Sleivar
- Auser
- Kostar
- Ferdighus
- Rundpinnar til kjærleik på pinne
- Dommarflagg
Kjelde
- ↑ Vikebladet 1933.02.03. Norge;Møre og Romsdal;;Ulstein;;;;. 19330203. Digital versjon på Nettbiblioteket.
- ↑ Grøvik, Ivar: Ørsta gjennom 75 år. Utg. Ørsta kommune. 1958. Digital versjon på Nettbiblioteket.
- ↑ Grøvik, Ivar: Ørsta samvirkelag 1919-1969. Utg. Samvirkelaget. Ørsta. 1969. Digital versjon på Nettbiblioteket.
- ↑ Grøvik, Ivar: Ørsta gjennom 100 år. Utg. Kommunen. 1983. Digital versjon på Nettbiblioteket.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Hovdebygda - mellom bakkar og berg. Utg. Hovdebygda soge- og velferdslag. 2006. Digital versjon på Nettbiblioteket.
- ↑ Dagbladet 1994.07.03. Norge;Oslo;;Oslo;;;;. 19940703. Digital versjon på Nettbiblioteket.
- ↑ Bergens Arbeiderblad 1950.04.20. Norge;Vestland;;Bergen;;;;. 19500420. Digital versjon på Nettbiblioteket.
- ↑ Adresseavisen 1961.01.18. Norge;Trøndelag;;Trondheim;;;;. 19610118. Digital versjon på Nettbiblioteket.
- ↑ Sunnmørsposten 1963.03.28. Norge;Møre og Romsdal;;Ålesund;;;;. 19630328. Digital versjon på Nettbiblioteket.
- ↑ Møre 1968.08.08. Norge;Møre og Romsdal;;Volda;;;;. 19680808. Digital versjon på Nettbiblioteket.
- ↑ 'Møre 1985.12.12. Norge;Møre og Romsdal;;Volda;;;;. 19851212. Digital versjon på Nettbiblioteket.
- ↑ Møre 1996.10.26. Norge;Møre og Romsdal;;Volda;;;;. 19961026. Digital versjon på Nettbiblioteket.