276 671
redigeringer
m
Robot: Endrer mal: Thumb høyre
m (hbr) |
m (Robot: Endrer mal: Thumb høyre) |
||
| (11 mellomliggende versjoner av 5 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>'''[[Anders Todal|Anders | <onlyinclude>'''[[Anders Todal|Anders Andersson Todal]]''' (fødd [[12. november]] [[1884]] i [[Aure]], død [[5. mars]] [[1963]] i [[Trondheim]]) var skolemann, [[underoffiser]], arkivmann og lokalhistorikar, [[Statsarkivet i Trondheim|statsarkivar i Trondheim]] 1934-1954. Han var ein markant representant for den sterke [[Venstre]]-tradisjonen innan norsk lokalhistorie og kulturarbeid generelt. </onlyinclude> | ||
== Familie og barndomsmiljø == | == Familie og barndomsmiljø == | ||
<onlyinclude>{{ | <onlyinclude>{{Thumb|12705crj Todalen (Aure).jpg|Frå [[Todalen (Aure)|Todalen]], grenda der Anders Todal hadde oppveksten sin.|[[Bruker:Olve Utne|Olve Utne]] (2010)}}Han var fødd og oppvaksen i [[Todalen i Aure|Todalen]] i [[Aure kommune]] på [[Nordmøre]]. Foreldra var gardbrukarparet Anders Jakobsson og Karen Andersdotter Todal. Anders Andersson var den yngste av fire sysken. Han gifta seg i 1915 </onlyinclude><ref>[http://www.arkivverket.no/URN:kb_read?idx_kildeid=2801&idx_id=2801&uid=ny&idx_side=-134 Ministerialbok for Åsen 1896–1918]</ref> <onlyinclude>med Anna Sofie Hove (1886–1970) frå [[Åsen kommune|Åsen]]. Dei fekk to døtrer, Karen og Ingebjørg. </onlyinclude> | ||
< | <onlyinclude> | ||
<onlyinclude>På heimstaden var Anders Todal omgjeven av eit miljø sterkt prega av norskdomsidealisme, fråhaldssak, skyttarvesen og Venstre-politikk generelt, og han slutta sjølv til fulle opp om denne rørsla alt frå ungdommen av og livet ut. </onlyinclude> Svært mange av mennene i den næraste slekta var bygdepolitikarar, éin jamvel varamann til Stortinget. Morfaren, to av onklane og mannen til den eine tanta var ordførarar i Aure og [[Valsøyfjord]]. Slekta blir omtala som eit veritabelt dynasti.<ref>Orten, P.E. 2001, side 13</ref> Fleire i den same tette slekts- og nabokrinsen var underoffiserar, lensmenn, postopnarar og handelsmenn, altså med framståande posisjonar i bygdesamfunnet også utanom politikken. | Barndomsheimen til Anders var bruket Kjerra av den mangbølte garden Todal i Indre Aure. Garden med sine mange heimar var nærmast å rekne som ein tettstad i bygda. Det budde over 120 menneske der i 1900. </onlyinclude> | ||
<onlyinclude>På heimstaden var Anders Todal omgjeven av eit miljø sterkt prega av norskdomsidealisme, fråhaldssak, skyttarvesen og Venstre-politikk generelt, og han slutta sjølv til fulle opp om denne rørsla alt frå ungdommen av og livet ut. </onlyinclude> Svært mange av mennene i den næraste slekta var bygdepolitikarar, éin jamvel varamann til Stortinget. Morfaren, to av onklane og mannen til den eine tanta var ordførarar i Aure og [[Valsøyfjord]]. Slekta blir omtala som eit veritabelt dynasti.<ref>Orten, P.E. 2001, side 13</ref> Her må i høg grad medreknast skoledirektør og stortingsmann [[Anders Todal (1883–1956)|Anders Arnson Todal]] (1883-1956), som var fetter av Anders Andersson. Fleire i den same tette slekts- og nabokrinsen var underoffiserar, lensmenn, postopnarar og handelsmenn, altså med framståande posisjonar i bygdesamfunnet også utanom politikken. | |||
Bygda hadde mot slutten av 1800-talet fått samtalelag med eige utlånsbibliotek, og det vart skipa skyttarlag. Dertil var det misjonsforeiningar, fråhalds- og ungdomslag. Målsaka stod sterkt. | Bygda hadde mot slutten av 1800-talet fått samtalelag med eige utlånsbibliotek, og det vart skipa skyttarlag. Dertil var det misjonsforeiningar, fråhalds- og ungdomslag. Målsaka stod sterkt. | ||
| Linje 19: | Linje 21: | ||
*1908-1910: Lensmannsbetjent i [[Halsa]] hjå morbroren Peder A. Todal. (Dette er litt uvisst.) | *1908-1910: Lensmannsbetjent i [[Halsa]] hjå morbroren Peder A. Todal. (Dette er litt uvisst.) | ||
*1911: Sommaren mellom dei to åra på lærarskulen tenestegjorde han som sersjant. Militærteneste som vernepliktig underoffiser må han også ha gjort noko meir av, utan at vi har oversyn over det. | *1911: Sommaren mellom dei to åra på lærarskulen tenestegjorde han som sersjant. Militærteneste som vernepliktig underoffiser må han også ha gjort noko meir av, utan at vi har oversyn over det. | ||
*1912-1913: Etter lærarskulen var fyrste stillinga han fekk ved | *1912-1913: Etter lærarskulen var fyrste stillinga han fekk ved [[framhaldsskule]]n i [[Lom]] i [[Gudbrandsdalen]]. | ||
*1913-1920: Lærar ved [[Nordmøre Folkehøgskule]], som da var nystarta. Skulen skifta tilhaldsstad frå [[Gjemnes]] til [[Straumsneset]] i den perioden Todal verka der. | *1913-1920: Lærar ved [[Nordmøre Folkehøgskule]], som da var nystarta. Skulen skifta tilhaldsstad frå [[Gjemnes]] til [[Straumsneset]] i den perioden Todal verka der. | ||
*1920-1922: Lærar ved framhaldsskulen i [[Sunndal]]. | *1920-1922: Lærar ved framhaldsskulen i [[Sunndal]]. | ||
| Linje 56: | Linje 58: | ||
Da han døydde, var Todal nesten ferdig med eit bokmanuskript om bondeleiaren og stortingsmannen [[John Neergaard]]. | Da han døydde, var Todal nesten ferdig med eit bokmanuskript om bondeleiaren og stortingsmannen [[John Neergaard]]. | ||
Todal vart innvalt i [[ | Todal vart innvalt i [[Det Kongelige Norske Videnskabers Selskab|Vitskapsselskapet i Trondheim]] i 1942. | ||
== Bibliografi (utval) == | == Bibliografi (utval) == | ||
| Linje 71: | Linje 73: | ||
*Løvlien, Astrid: ''Statsarkivet i Trondheim 1850-2000. En beretning''. (Riksarkivaren, skriftserie 10, 2000.) | *Løvlien, Astrid: ''Statsarkivet i Trondheim 1850-2000. En beretning''. (Riksarkivaren, skriftserie 10, 2000.) | ||
*Orten, Per Eilert: «Statsarkivar Anders Andersson Todal», i ''[[Tu Aurgjelda|Tu Aurgjelda 2001]]'', årskrift utgjeve av [[Aure | *Orten, Per Eilert: «Statsarkivar Anders Andersson Todal», i ''[[Tu Aurgjelda|Tu Aurgjelda 2001]]'', årskrift utgjeve av [[Aure historielag]]. | ||
*Schmidt, Olaus: | *Schmidt, Olaus: [https://www.nb.no/items/URN:NBN:no-nb_digibok_2007072701051?page=411 artikkel om Anders Andersson Todal] i ''[[Norsk biografisk leksikon]]'' (1969). | ||
*Skrondal, A.: «Anders Todal. (Minnetale [...])», i ''Det Kongelige norske Videnskabers Selskabs Forhandlinger'', bind 36, 1963 s. 206-209. | *Skrondal, A.: «Anders Todal. (Minnetale [...])», i ''Det Kongelige norske Videnskabers Selskabs Forhandlinger'', bind 36, 1963 s. 206-209. | ||
* {{hbr1-1|pv00000000310462|Anders Todal}}. | * {{hbr1-1|pv00000000310462|Anders Todal}}. | ||
| Linje 81: | Linje 83: | ||
{{DEFAULTSORT:Todal, Anders}} | {{DEFAULTSORT:Todal, Anders}} | ||
[[Kategori:Personer]] | [[Kategori:Personer]] | ||
[[ | [[Kategori:Aure kommune]] | ||
[[Kategori:Lokalhistorikere]] | [[Kategori:Lokalhistorikere]] | ||
[[Kategori:Bygdebokforfattere]] | [[Kategori:Bygdebokforfattere]] | ||