276 671
redigeringer
m
Robot: Endrer mal: Thumb høyre
m (→Styrarar) |
m (Robot: Endrer mal: Thumb høyre) |
||
| (18 mellomliggende versjoner av 6 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
<onlyinclude>{{Thumb|Balestrand lærerskole 1866-67.jpg|Elevane og lærarane ved lærarskulen på det tredje kullet 1866-67.}} | |||
'''[[Balestrand lærerskole]]''' (''Balestrands lærerskole'') i [[Sogn og Fjordane]] var i drift frå 1863 til 1880. I alt tok 236 elevar eksamen ved skulen, som til liks med [[Sogndal folkehøgskule]] sameina pietisme og målsak.</onlyinclude> | |||
'''[[Balestrand lærerskole]]''' (''Balestrands lærerskole'') i [[Sogn og Fjordane]] var i drift frå 1863 til 1880. | |||
==Skipinga== | ==Skipinga== | ||
Den nye allmugeskulelova frå 1860 skjerpa krava til at lærarane skulle ha utdanning. Over heile landet vart det difor skipa 16 nye lærarskular i tillegg til dei etablerte stiftsseminara i Tromsø (Trondenes), Klæbu, Stord, Holt og Asker. Tre av dei nye skulane kom i Bergen stift, i Volda, på Voss og i Balestrand. | Den nye allmugeskulelova frå 1860 skjerpa krava til at lærarane skulle ha utdanning. Over heile landet vart det difor skipa 16 nye lærarskular i tillegg til dei etablerte stiftsseminara i Tromsø (Trondenes), [[Klæbu seminar|Klæbu]], [[Stord lærerskole|Stord]], Holt og [[Asker seminar|Asker]]. Tre av dei nye skulane kom i Bergen stift, i Volda, på Voss og i Balestrand. | ||
Det var truleg den verksame soknepresten [[Harald Ulrik Sverdrup]] som sytte for at skulen i Nordre Bergenhus amt vart lagt til Balestrand. Han skreiv i mars 1862 til skuledirektøren i Bergen og la fram ein plan for ein lærarskule med 24 elevar. Lærarskulane skulle stå under oppsyn av presten, prosten og stiftsdireksjonen. Balestrand kommune skulle halde hus for skulen. | <onlyinclude>Det var truleg den verksame soknepresten [[Harald Ulrik Sverdrup (1813–1891)|Harald Ulrik Sverdrup]] som sytte for at skulen i Nordre Bergenhus amt vart lagt til Balestrand. Han skreiv i mars 1862 til skuledirektøren i Bergen og la fram ein plan for ein lærarskule med 24 elevar. Lærarskulane skulle stå under oppsyn av presten, prosten og stiftsdireksjonen. Balestrand kommune skulle halde hus for skulen.</onlyinclude> | ||
Skulen opna 10. februar 1863. Fyrste året vart 24 elevar opptekne på skulen, og 19 av dei tok eksamen. Læretida var 1 1/2 år, noko mindre enn på stiftsseminara. | Skulen opna 10. februar 1863. Fyrste året vart 24 elevar opptekne på skulen, og 19 av dei tok eksamen. Læretida var 1 1/2 år, noko mindre enn på stiftsseminara. | ||
| Linje 18: | Linje 17: | ||
Dei nye lærarskulane i 1850- og 60-åra var krisetiltak for å få bukt med lærarmangelen, og det var heile tida meininga at dei berre skulle vere i drift til stiftsseminara var i stand til å utdanne nok lærarar. Det var snakk om å leggje ned skulen i Balestrand i 1869 då halvparten av dei 16 lærarskulane vart lagde ned, men skulen fekk halde fram. I åra 1880-83 vart likevel sju av dei åtte attverande skulane lagde ned. Då kullet som byrja hausten 1879 vart uteksaminert, var det òg slutt for lærarskulen i Balestrand. I skuleprotokollen heiter det at "Den 27. december 1880 demitteredes eksaminanderne. Samme dag stansede Balestrands lærerskole." | Dei nye lærarskulane i 1850- og 60-åra var krisetiltak for å få bukt med lærarmangelen, og det var heile tida meininga at dei berre skulle vere i drift til stiftsseminara var i stand til å utdanne nok lærarar. Det var snakk om å leggje ned skulen i Balestrand i 1869 då halvparten av dei 16 lærarskulane vart lagde ned, men skulen fekk halde fram. I åra 1880-83 vart likevel sju av dei åtte attverande skulane lagde ned. Då kullet som byrja hausten 1879 vart uteksaminert, var det òg slutt for lærarskulen i Balestrand. I skuleprotokollen heiter det at "Den 27. december 1880 demitteredes eksaminanderne. Samme dag stansede Balestrands lærerskole." | ||
== | ==Tilsette== | ||
Styret for lærarskulen var sokneprest [[Harald Ulrik Sverdrup|H.U. Sverdrup]] og skulestyraren. | Styret for lærarskulen var sokneprest [[Harald Ulrik Sverdrup (1813–1891)|H.U. Sverdrup]] og skulestyraren. | ||
Styrarane var teologar, dei fleste nyutdanna og unge: | Styrarane var teologar, dei fleste nyutdanna og unge: | ||
| Linje 25: | Linje 24: | ||
*1867-1873: [[Knud Karl Krogh-Tonning]] | *1867-1873: [[Knud Karl Krogh-Tonning]] | ||
*1873-1877: [[Christen Brun]] | *1873-1877: [[Christen Brun]] | ||
*1877-1880: [[Jakob Rosted Suer Walnum]] | *1877-1880: [[Jakob Walnum|Jakob Rosted Suer Walnum]] | ||
Underlærar 1864-1880: [[Anders P. Øvrebø]], klokkar i Balestrand | |||
==Elevar== | ==Elevar== | ||
Av dei 236 elevane som tok lærarprøva ved skulen, var det 167 gardbrukarsøner, 63 husmannssøner og 6 lærarsøner. Flest elevar kom frå Balestrand (28), og på dei neste plassane kjem prestegjelda Hafslo (21), Vik (13) og Luster (12). Elles kom det elevar både frå dei andre bygdene i Sogn, frå Sunnfjord og Ytre Nordfjord, og ein del frå Hordaland. | Av dei 236 elevane som tok lærarprøva ved skulen, var det 167 gardbrukarsøner, 63 husmannssøner og 6 lærarsøner. Flest elevar kom frå Balestrand (28), og på dei neste plassane kjem prestegjelda Hafslo (21), Vik (13) og Luster (12). Elles kom det elevar både frå dei andre bygdene i Sogn, frå Sunnfjord og Ytre Nordfjord, og ein del frå Hordaland. | ||
{|class="sortable wikitable" | |||
|- | |||
! Navn | |||
! Eksamen | |||
! Yrkeskarriere | |||
! Samfunnsvirke | |||
|- | |||
|[[Eirik Olson Bruhjell]] (1853-1941) | |||
|1870 | |||
|Lærar i Sogn, seinare prest | |||
|Sentral målmann | |||
|- | |||
|[[Jakob Bøthun]] (1851-1931) | |||
| | |||
|Lærar i Fresvik i nær 50 år | |||
|Ordførar i [[Leikanger]] 1885-1902, aktiv målmann. | |||
|- | |||
|[[Sjur Fedje (1852–1933)|Sjur Fedje]] | |||
|1870 | |||
| | |||
|Sentral i [[De forenede norske arbeidersamfund]] | |||
|- | |||
|[[Thorbjørn Horten]] | |||
|1864 | |||
|Grunnleggjar av [[Søndfjords kristelige ungdomsskole]] | |||
| | |||
|- | |||
|[[Jon Laberg]] (1859-1948) | |||
|1876 | |||
|Overlærar ved Bergens folkeskole 1886-1926 | |||
|Venstrepolitikar og lokalhistorikar | |||
|- | |||
|[[Edvard Liljedahl]] (1845-1924) | |||
|1864 | |||
|Lærar og postmeister | |||
|Lokalpolitikar/ordførar i [[Kyrkjebø]], stortingsrepresentant | |||
|- | |||
|[[Sigurd Nesse]] | |||
|1870 | |||
| | |||
| | |||
|- | |||
|[[Anfinn Refsdal]] (1839-1920) | |||
|1866 | |||
|Lærar i Sogndal frå 1866 og lærar og kyrkjesongar i Hove sokn i [[Vik i Sogn|Vik]] 1868-1911. | |||
|Fråhalds-, misjons- og målmann, stortingsrepresentant. | |||
|- | |||
|[[Ole Steffensen Sæhle]] (1852-1939) | |||
|? | |||
|Lærar ved [[Peterstuen skole]] i Østre Toten 1883-1894, [[Seierstad skole]] i same kommune 1894-1922. | |||
| | |||
|- | |||
|[[Anders O. Øvregaard]] (1854-1924) | |||
|1874 | |||
|Lærar og postopnar i [[Jostedalen]] | |||
|Målmann | |||
|} | |||
==Kjelder og litteratur== | ==Kjelder og litteratur== | ||
*Laberg, Jon. (1934). ''Balestrand. Bygd og ætter.'' Bergen: I kommisjon hjå Lunde & Co.'s Forlag, s. 200-209 | *Laberg, Jon. (1934). ''Balestrand. Bygd og ætter.'' Bergen: I kommisjon hjå Lunde & Co.'s Forlag, s. 200-209, prenta opp att i ''Pridlao'' nr. 1, 2004, s. 34-37. (Dette er det sentrale arbeidet om lærarskulen.) | ||
*Dahl, Helge. (1959). ''Norsk lærerutdanning fra 1814 til i dag.'' Oslo: Universitetsforlaget, s. 91-98. ([http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2008051904051 Digital utgåve, NBdigital]) | *Dahl, Helge. (1959). ''Norsk lærerutdanning fra 1814 til i dag.'' Oslo: Universitetsforlaget, s. 91-98. ([http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2008051904051 Digital utgåve, NBdigital]) | ||
*Urtegaard, Gunnar. (2001). [http://www.fylkesarkiv.no/kl/detalj/?id=860 Balestrand lærarskule, i ''Kulturhistorisk leksikon''] (Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane) | *Urtegaard, Gunnar. (2001). [http://www.fylkesarkiv.no/kl/detalj/?id=860 Balestrand lærarskule, i ''Kulturhistorisk leksikon''] (Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane) | ||
| Linje 50: | Linje 96: | ||
*Hoel, Oddmund L. (2011). ''Norsk målreising. Mål og modernisering 1868-1940.'' (Bd. 2). Oslo: Det Norske Samlaget, s. 145-147. | *Hoel, Oddmund L. (2011). ''Norsk målreising. Mål og modernisering 1868-1940.'' (Bd. 2). Oslo: Det Norske Samlaget, s. 145-147. | ||
[[Kategori:Balestrand | [[Kategori:Sogndal kommune]] | ||
[[Kategori:Balestrand]] | |||
[[Kategori:Lærerskole]] | [[Kategori:Lærerskole]] | ||
[[Kategori: | [[Kategori:Skulehistorie i Sogn og Fjordane]] | ||
[[Kategori:Etableringer i 1863]] | [[Kategori:Etableringer i 1863]] | ||
[[Kategori:Opphør i 1880]] | [[Kategori:Opphør i 1880]] | ||
{{F2}} | |||
{{nn}} | |||