Bedehus i Evje og Hornnes: Forskjell mellom sideversjoner

== Litt generelt om bedehuset i norsk historie ==

I dag er visstnok om lag 2000 bedehus spreidde kring i Noreg. Men bedehusa er ikkje jamt fordelt utover landet. Det finst ein ”vekkingsgeografi” som set sitt preg på plassering av bedehusa. I nokre strok av landet er avstanden lang mellom bedehusa, andre stader står dei unaturleg tett etter at bilismen og folkeflyttinga har forandra den gamle strukturen i samfunnet.

Bedehusa er ei frukt av dei store vekkingane som gjekk over landet på 1800- og 1900-talet. Behovet for eigne forsamlingshus der den kristne verksemda kunne føregå, vaks fram som ei naturleg fylgje av at venneflokkane i bygd og by vart større, og mykje av den kristelege verksemda vart organisert i foreiningar og lag. Privathusa vart for små til denne verksemda. Og kyrkjehusa stod lenge stengde for andre samlingar enn offisielle samlingar som kyrkja sjølv stod bak. Dei eldre kyrkjehusa eigna seg dessutan heller ikkje til denne type verksemd.

Mange har prøvd å latterleggjere bedehuset og det som gjeng føre seg der. Frå profankulturen og finkulturen si side er bedehuset i stor utstrekning blitt gjort til gjenstand for forakt eller prøvd tidd i hel. Denne trenden er heldigvis i ferd med å snu. På folkemuseet på [[Bygdøy]] står nå det gamle bedehuset [[Betlehem]] frå [[Hinna]] ved [[Stavanger]]. I ''Norges Kulturhistorie'' frå 1980 har professor [[Andreas Ropeid]] ein artikkel om Misjon og bedehus, og professor [[Olaf Aagedal]] ved [[Diakonhjemmets Sosialhøgskole]] har skrive doktoravhandling om Bedehusfolket, der han på ein sakleg måte føretek ein sosiologisk analyse av bedehuslivet i tre forskjellige kyrkjelydar. Ting tyder på at ein alt meir kjem til å innsjå kor mykje bedehusa har hatt å seie på det kristelege, kulturelle og samfunnsmessige området.

== Bedehusa i Evje og Hornnes ==

Bak dei lutherske bedehusa som blei bygde i Evje og Hornnes stod så langt eg forstår, ulike religiøse grupperingar.  

'''Moi bedehus''' vart reist i 1906 med [[Moi]] skulekrins som eigar. Det bedehuset trur eg ikkje har noko anna namn enn Moi bedehus.  

Dermed er me komne til det siste bedehuset med luthersk basisparagraf, nemleg '''Fjellhaug bedehus i Krossen'''. Det vart vigsla av [[Johannes Daasvand]] i 1932 og er eigd av kristenfolket i Krossen-regionen.   

== Bruk av bedehusa ==

5. november 2006 hadde Moi bedehus hundreårsjubileumsfest. I den samanheng gav dei ut eit fint hefte om bedehuset og aktivitetar som gjeng føre seg der. Der har dei også tatt med dei opphavlege reglane som på ein tydeleg måte viser kven som eig bedehuset og korleis bedehuset skal brukast:

e. At have Tilsyn med bedehuset og dets økonomi. Mindre Reparation kan foretages af Bestyrelsen paa egen Haand, men ved større Reperationer af huset skal Generalforsamling sammenkaldes, hvor Sagen afgjøres ved simpel Pluralitet.

Me legg merke til at basisparagrafen er luthersk. Dei som opptrer på bedehuset, må vere kjente menn som tilhøyrer Den norske Kyrkje eller Frikyrkja. Dei som laga desse paragrafane har vore redd alt som kunne dra bort frå den lutherske lære. Eg gjeng ut frå at om det står menn, så er kvinner i dag også velkomne på talarstolen i bedehuset på Moi!

Det primære føremålet med huset er den kristelig verksemda. Oppbyggelsesmøte og søndagsskule står spesielt nemnd. Ein reiknar tydeleg med at det er kvinnene som held søndagsskule! Dette avspeglar det gamle kjønnsrollemønsteret. I dag er både kvinner og menn engasjerte i søndagsskulen på dei forskjellige bedehusa i kommunen.  

På bedehusa i både Evje og på Hornnes er der ungdomsarbeid. Der er det også eldres hyggestund, festar, møteveker og songøvingar. På Hornnes har dei også etter det eg veit småmøte, då er det ikkje ein fast predikant til stades. Dei såkalla småmøta hugsar eg også frå barne- og ungdomsåra heime i [[Flatebygd]]. Og så må me ikkje gløyme basarane. Etter det eg veit, vert det arrangert basarar og utlodningar på alle bedehusa. Dei samlar svært mykje folk, drøsen går så ein snaut høyrer mannemål, men gildt er det, lell.  

Særleg Hornnes bedehus vert brukt til fleire forskjellige kyrkjelege arrangement, og sidan dette bedehuset er størst med framifrå matsal, salong og kjøkken, vert det også utleigd til bryllaupsfestar og andre festar. Bedehuset på Hornnes er utan tvil storstova mellom bedehusa i kommunen vår.

== Bedehuskulturen ==

Bedehusfolket er nok ofte sett på som trongsynte og einsretta. Og mange opplevde bedehusmiljøet som trongt og ufritt. Mange tykte at det vart åtvara så sterkt mot forskjellige slags aktivitetar at livet vart gledelaust og innsnevra. Men samstundes veit eg at mange av dei som har halde til på bedehuset og i misjonsforeiningar, hevdar at livet har vore rikt. Mange fann meining med livet då dei valde å fylgje Kristus. Og ikkje minst dei forskjellige song- og musikkora som har vore knytta til bedehusa, har skapt mykje glede, særleg for dei unge. Miljøet på bedehuset har dessutan verna mange ungdomar frå utglidning. Har forresten forkynninga og miljøet på bedehuset vore eintydig så snevert som mange har vilja hatt det til? Det trur eg ofte er ein myte! Gjennom besøk av misjonærar vart horisonten monaleg utvida. Dei fortalde spennande sjølvopplevde hendingar som var interessant å lytte til både for gamal og ung. Og misjonsfilmane gav innsyn i kulturar som ein snaut visste eksisterte. Alt dette, og meir til, høyrer med når ein skal prøve å forstå bedehuskulturen.

Dette og andre forhold førte til at størsteparten av det tradisjonelle bedehusfolket, vil eg tru, kom til å stå temmeleg langt borte frå den kulturen som ein møtte i [[Folkets hus]], [[Ljosheim]], [[Trudvang]] og Kinoen. Ljosheim og Trudvang tilhøyrde den frilynte ungdomsrørsla og Noregs Ungdomslag. Her heldt ein møte, festar, leikarring der det vart sett fokus på norskdom, landsmål og den nasjonale arven. Verksemda på Ljosheim og Trudvang stod i ein antipietistisk tradisjon.  

På det politiske området trur eg bedehuset og verksemda der verka dempande på dei sterke politiske motsetningane i folkelivet særleg på 1920- og 1930-talet. I Evje og Flatebygd med gruvedrift stod arbeidarrørsla naturleg nok sterkt. Mange bedehusslitarar tilhøyrde også arbeidarrørsla. På bedehuset stod dei skulder ved skulder med folk som tilhøyrde ulike borgarlege parti. Det er klart at dette samarbeidet la ein dempar på dei politiske motsetningane og førte til at ein unngjekk valdeleg aksjonar som skjedde andre stader. Slik fekk verksemda på bedehuset også ein betydning som ein i samtida truleg tenkte lite på.