Veiledere, Administratorer, Skribenter
34 043
redigeringer
Bedehus i Evje og Hornnes: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
m
lenkefiks
mIngen redigeringsforklaring |
m (lenkefiks) |
||
| (6 mellomliggende versjoner av 3 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
'''Bedehus i Evje og Hornnes'''. For femti år sidan var det på landsbasis om lag 2500 [[bedehus]]. Mange bedehus er på grunn av folkeflytting og mindre interesse for bedehusverksemda nedlagde. Det er uvisst kor mange bedehus som no er i aktivitet. Truleg er det bortimot 2000. I [[Evje og Hornnes kommune|Evje og Hornnes]] vart det i fyrste halvdel av [[1900-talet]] reist fem bedehus. Dei er alle fortsatt i drift. I denne artikkelen vert det kort gjort greie for dei fem bedehusa, samstundes som aktiviteten på bedehusa vert sett inn i ein breiare samanheng. | <onlyinclude><includeonly>{{thumb|Tryggheim bedehus.JPG|Tryggheim bedehus, i Evje sentrum, vart vigsla i 1904, og er det eldste i Evje og Hornnes kommune|}}</includeonly>'''[[Bedehus i Evje og Hornnes]]'''. For femti år sidan var det på landsbasis om lag 2500 [[bedehus]]. Mange bedehus er på grunn av folkeflytting og mindre interesse for bedehusverksemda nedlagde. Det er uvisst kor mange bedehus som no er i aktivitet. Truleg er det bortimot 2000. I [[Evje og Hornnes kommune|Evje og Hornnes]] vart det i fyrste halvdel av [[1900-talet]] reist fem bedehus. Dei er alle fortsatt i drift. I denne artikkelen vert det kort gjort greie for dei fem bedehusa, samstundes som aktiviteten på bedehusa vert sett inn i ein breiare samanheng. </onlyinclude> | ||
== Litt generelt om bedehuset i norsk historie == | == Litt generelt om bedehuset i norsk historie == | ||
{{thumb|Tryggheim bedehus.JPG|Tryggheim bedehus, i Evje sentrum, vart vigsla i 1904, og er det eldste i Evje og Hornnes kommune|}} | |||
I dag er visstnok om lag 2000 bedehus spreidde kring i Noreg. Men bedehusa er ikkje jamt fordelt utover landet. Det finst ein ”vekkingsgeografi” som set sitt preg på plassering av bedehusa. I nokre strok av landet er avstanden lang mellom bedehusa, andre stader står dei unaturleg tett etter at bilismen og folkeflyttinga har forandra den gamle strukturen i samfunnet. | I dag er visstnok om lag 2000 bedehus spreidde kring i Noreg. Men bedehusa er ikkje jamt fordelt utover landet. Det finst ein ”vekkingsgeografi” som set sitt preg på plassering av bedehusa. I nokre strok av landet er avstanden lang mellom bedehusa, andre stader står dei unaturleg tett etter at bilismen og folkeflyttinga har forandra den gamle strukturen i samfunnet. | ||
| Linje 14: | Linje 14: | ||
== Bedehusa i Evje og Hornnes == | == Bedehusa i Evje og Hornnes == | ||
{{thumb|Hornnes bedehus.JPG|Hornnes bedehus, Salem, vart reist i 1905.|}} | |||
Snaut nokon stad på [[Agder]] stod haugerørsla så sterkt som i [[Evje]] og [[Hornnes]]. Fleire av dei beste kvinner og menn på båe sider av [[Otra]] kom med i den fyrste lekmannsrørsla i landet vårt. Etter kvart vart nok haugerørsla sterkare knytta til kyrkja og samarbeidet med prestane. Eit uttrykk for det, er at det på Agder vart skipa ikkje så få menighetsforeiningar. Målsetting til desse foreiningane var å samle alt arbeid for ytre- og indre misjon under ein hatt og vere ein god medspelar til prestane. Dei må ikkje forvekslast med sokneråda (menighetsrådene), for lov om sokneråd fekk me fyrst i 1920. | Snaut nokon stad på [[Agder]] stod haugerørsla så sterkt som i [[Evje (Evje og Hornnes)|Evje]] og [[Hornnes]]. Fleire av dei beste kvinner og menn på båe sider av [[Otra]] kom med i den fyrste lekmannsrørsla i landet vårt. Etter kvart vart nok haugerørsla sterkare knytta til kyrkja og samarbeidet med prestane. Eit uttrykk for det, er at det på Agder vart skipa ikkje så få menighetsforeiningar. Målsetting til desse foreiningane var å samle alt arbeid for ytre- og indre misjon under ein hatt og vere ein god medspelar til prestane. Dei må ikkje forvekslast med sokneråda (menighetsrådene), for lov om sokneråd fekk me fyrst i 1920. | ||
Dei såkalla folkevekkingane som sette eit sterkt preg på det religiøse livet frå 1880-åra og til ei tid etter århundreskiftet, stod meir fritt i høve til den offisielle kyrkja. Det er tilfelle om me ser landet under eitt, og eg meiner at så var også tilfelle i [[Evje]] og [[Hornnes]]. Forholdet mellom den gamle lekmannsrørsla og nyare vekkingsrørsler, kunne stundom vere nokså kjølig. Til dømes kunne forholdet mellom det unge, radikale [[Kinamisjonsforbundet]] og «gamlemisjonen» på lokalplanet vere mindre godt. [[Oscar Handeland]] skriv om [[Stina Fennefoss]], som hadde ein slik eineståande posisjon i Hornnes, at «ho var lite glad i Kinaforbundet då det blei kjent der i bygdene. Misjonsselskapet og indremisjonen åtte hugen hennar heilt og fullt».<ref>Handeland 1948: 389</ref> | Dei såkalla folkevekkingane som sette eit sterkt preg på det religiøse livet frå 1880-åra og til ei tid etter århundreskiftet, stod meir fritt i høve til den offisielle kyrkja. Det er tilfelle om me ser landet under eitt, og eg meiner at så var også tilfelle i [[Evje (Evje og Hornnes)|Evje]] og [[Hornnes]]. Forholdet mellom den gamle lekmannsrørsla og nyare vekkingsrørsler, kunne stundom vere nokså kjølig. Til dømes kunne forholdet mellom det unge, radikale [[Kinamisjonsforbundet]] og «gamlemisjonen» på lokalplanet vere mindre godt. [[Oscar Handeland]] skriv om [[Stina Fennefoss]], som hadde ein slik eineståande posisjon i Hornnes, at «ho var lite glad i Kinaforbundet då det blei kjent der i bygdene. Misjonsselskapet og indremisjonen åtte hugen hennar heilt og fullt».<ref>Handeland 1948: 389</ref> | ||
Bak dei lutherske bedehusa som blei bygde i Evje og Hornnes stod så langt eg forstår, ulike religiøse grupperingar. | Bak dei lutherske bedehusa som blei bygde i Evje og Hornnes stod så langt eg forstår, ulike religiøse grupperingar. | ||
| Linje 28: | Linje 28: | ||
'''Fredly bedehus i Flatebygd'''. Folk i Flatebygd gjekk i mange år til Evje på religiøse møte i bedehuset der attåt møta som vart haldne kring i heimane i bygda. Men i 1916 fekk Flatebygd eige bedehus som er eigd av [[Indremisjonen]]. Fredly heiter dette bedehuset. | '''Fredly bedehus i Flatebygd'''. Folk i Flatebygd gjekk i mange år til Evje på religiøse møte i bedehuset der attåt møta som vart haldne kring i heimane i bygda. Men i 1916 fekk Flatebygd eige bedehus som er eigd av [[Indremisjonen]]. Fredly heiter dette bedehuset. | ||
{{thumb|Moi bedehus, Moisund.JPG|Moi bedehus vart bygt i 1906.|}} | |||
Dermed er me komne til det siste bedehuset med luthersk basisparagraf, nemleg '''Fjellhaug bedehus i Krossen'''. Det vart vigsla av [[Johannes Daasvand]] i 1932 og er eigd av kristenfolket i Krossen-regionen. | Dermed er me komne til det siste bedehuset med luthersk basisparagraf, nemleg '''Fjellhaug bedehus i Krossen'''. Det vart vigsla av [[Johannes Daasvand]] i 1932 og er eigd av kristenfolket i Krossen-regionen. | ||
| Linje 37: | Linje 37: | ||
== Bruk av bedehusa == | == Bruk av bedehusa == | ||
{{thumb|Fredly bedehus.JPG|Fredly bedehus, Flatebygd, vart teke i bruk i 1916.|}} | |||
5. november 2006 hadde Moi bedehus hundreårsjubileumsfest. I den samanheng gav dei ut eit fint hefte om bedehuset og aktivitetar som gjeng føre seg der. Der har dei også tatt med dei opphavlege reglane som på ein tydeleg måte viser kven som eig bedehuset og korleis bedehuset skal brukast: | 5. november 2006 hadde Moi bedehus hundreårsjubileumsfest. I den samanheng gav dei ut eit fint hefte om bedehuset og aktivitetar som gjeng føre seg der. Der har dei også tatt med dei opphavlege reglane som på ein tydeleg måte viser kven som eig bedehuset og korleis bedehuset skal brukast: | ||
| Linje 59: | Linje 59: | ||
§ 6. Skulle inntekter til Huset, Besøgende saa faa, at Bedehuset komme i stor Gjæld, maa Generalforsamlingen indkalles i tilfelle Huset maa selges (''Moi bedehus 100 år''). | § 6. Skulle inntekter til Huset, Besøgende saa faa, at Bedehuset komme i stor Gjæld, maa Generalforsamlingen indkalles i tilfelle Huset maa selges (''Moi bedehus 100 år''). | ||
{{thumb|Fjellhaug bedehus.JPG|Fjellhaug bedehus, Krossen, vart vigsla i 1932.|}} | |||
Me legg merke til at basisparagrafen er luthersk. Dei som opptrer på bedehuset, må vere kjente menn som tilhøyrer Den norske Kyrkje eller Frikyrkja. Dei som laga desse paragrafane har vore redd alt som kunne dra bort frå den lutherske lære. Eg gjeng ut frå at om det står menn, så er kvinner i dag også velkomne på talarstolen i bedehuset på Moi! | Me legg merke til at basisparagrafen er luthersk. Dei som opptrer på bedehuset, må vere kjente menn som tilhøyrer Den norske Kyrkje eller Frikyrkja. Dei som laga desse paragrafane har vore redd alt som kunne dra bort frå den lutherske lære. Eg gjeng ut frå at om det står menn, så er kvinner i dag også velkomne på talarstolen i bedehuset på Moi! | ||
Det primære føremålet med huset er den kristelig verksemda. Oppbyggelsesmøte og søndagsskule står spesielt nemnd. Ein reiknar tydeleg med at det er kvinnene som held søndagsskule! Dette avspeglar det gamle kjønnsrollemønsteret. I dag er både kvinner og menn engasjerte i søndagsskulen på dei forskjellige bedehusa i kommunen. | Det primære føremålet med huset er den kristelig verksemda. Oppbyggelsesmøte og søndagsskule står spesielt nemnd. Ein reiknar tydeleg med at det er kvinnene som held søndagsskule! Dette avspeglar det gamle kjønnsrollemønsteret. I dag er både kvinner og menn engasjerte i søndagsskulen på dei forskjellige bedehusa i kommunen. | ||
| Linje 77: | Linje 77: | ||
Bedehusfolket er nok ofte sett på som trongsynte og einsretta. Og mange opplevde bedehusmiljøet som trongt og ufritt. Mange tykte at det vart åtvara så sterkt mot forskjellige slags aktivitetar at livet vart gledelaust og innsnevra. Men samstundes veit eg at mange av dei som har halde til på bedehuset og i misjonsforeiningar, hevdar at livet har vore rikt. Mange fann meining med livet då dei valde å fylgje Kristus. Og ikkje minst dei forskjellige song- og musikkora som har vore knytta til bedehusa, har skapt mykje glede, særleg for dei unge. Miljøet på bedehuset har dessutan verna mange ungdomar frå utglidning. Har forresten forkynninga og miljøet på bedehuset vore eintydig så snevert som mange har vilja hatt det til? Det trur eg ofte er ein myte! Gjennom besøk av misjonærar vart horisonten monaleg utvida. Dei fortalde spennande sjølvopplevde hendingar som var interessant å lytte til både for gamal og ung. Og misjonsfilmane gav innsyn i kulturar som ein snaut visste eksisterte. Alt dette, og meir til, høyrer med når ein skal prøve å forstå bedehuskulturen. | Bedehusfolket er nok ofte sett på som trongsynte og einsretta. Og mange opplevde bedehusmiljøet som trongt og ufritt. Mange tykte at det vart åtvara så sterkt mot forskjellige slags aktivitetar at livet vart gledelaust og innsnevra. Men samstundes veit eg at mange av dei som har halde til på bedehuset og i misjonsforeiningar, hevdar at livet har vore rikt. Mange fann meining med livet då dei valde å fylgje Kristus. Og ikkje minst dei forskjellige song- og musikkora som har vore knytta til bedehusa, har skapt mykje glede, særleg for dei unge. Miljøet på bedehuset har dessutan verna mange ungdomar frå utglidning. Har forresten forkynninga og miljøet på bedehuset vore eintydig så snevert som mange har vilja hatt det til? Det trur eg ofte er ein myte! Gjennom besøk av misjonærar vart horisonten monaleg utvida. Dei fortalde spennande sjølvopplevde hendingar som var interessant å lytte til både for gamal og ung. Og misjonsfilmane gav innsyn i kulturar som ein snaut visste eksisterte. Alt dette, og meir til, høyrer med når ein skal prøve å forstå bedehuskulturen. | ||
Bedehusfolket har stått nokså fjernt frå den såkalla finkulturen, om ein ser dette i historisk lys. Romanar, teater, kino heldt ein seg stort sett unna. Forklaringa på dette forholdet finn ein for ein stor del i den pietistiske åndsstraumen som lekmanns- og bedehusrørsla har si rot i. I boka ''Sannhet til gudfryktighet'' har forfattaren, biskop [[Erik Pontoppidan]], sterke ord mot romanar, dans og skodespel. | Bedehusfolket har stått nokså fjernt frå den såkalla finkulturen, om ein ser dette i historisk lys. Romanar, teater, kino heldt ein seg stort sett unna. Forklaringa på dette forholdet finn ein for ein stor del i den pietistiske åndsstraumen som lekmanns- og bedehusrørsla har si rot i. I boka ''Sannhet til gudfryktighet'' har forfattaren, biskop [[Erik Pontoppidan d.y.|Erik Pontoppidan]], sterke ord mot romanar, dans og skodespel. | ||
Dette og andre forhold førte til at størsteparten av det tradisjonelle bedehusfolket, vil eg tru, kom til å stå temmeleg langt borte frå den kulturen som ein møtte i [[Folkets hus]], [[Ljosheim]], [[Trudvang]] og Kinoen. Ljosheim og Trudvang tilhøyrde den frilynte ungdomsrørsla og Noregs Ungdomslag. Her heldt ein møte, festar, leikarring der det vart sett fokus på norskdom, landsmål og den nasjonale arven. Verksemda på Ljosheim og Trudvang stod i ein antipietistisk tradisjon. | Dette og andre forhold førte til at størsteparten av det tradisjonelle bedehusfolket, vil eg tru, kom til å stå temmeleg langt borte frå den kulturen som ein møtte i [[Folkets hus]], [[Ljosheim]], [[Trudvang]] og Kinoen. Ljosheim og Trudvang tilhøyrde den frilynte ungdomsrørsla og Noregs Ungdomslag. Her heldt ein møte, festar, leikarring der det vart sett fokus på norskdom, landsmål og den nasjonale arven. Verksemda på Ljosheim og Trudvang stod i ein antipietistisk tradisjon. | ||
| Linje 114: | Linje 114: | ||
[[Kategori:Misjon]] | [[Kategori:Misjon]] | ||
[[Kategori:Evje og Hornnes kommune]] | [[Kategori:Evje og Hornnes kommune]] | ||
[[Kategori:Bedehus]] | [[Kategori:Bedehus]] | ||
{{nn}} | |||
{{f1}} | |||