Berdalen (Bykle gnr 3): Forskjell mellom sideversjoner

| bgfarge      =  

| navn          = Berdalen

| altnavn      =  

| førstnevnt    =  

| sokn          = [[Bykle sokn|Bykle]]

| kommune      = [[Bykle kommune|Bykle]]

| gnr          = 3

| bnr          =  

| postnr        =  

}}

'''[[Berdalen (Bykle gnr 3)|Berdalen]]''' er ein [[matrikkelgard]] i [[Bykle kommune]]. To-tre km nordanfor [[Hoslemo (Bykle gnr 4-5)|Hoslemo]] går ein dal austetter frå [[Otra|Otra-dalføret]]. I botnen av denne dalen renn elva [[Berdøla]], og oppi lia på nordsida av elva ligg Berdalsgardane.  

   

Filologen Olav Haslemo (''Stadnamn frå Bykle. Hoslemo skulekrins'', h.oppgv. norsk, 1968, 62 f) meiner det er gale å setje opp elvenamnet som utgangspunkt for gardsnamnet. Han har større tru på den forklaringa som set namnet til å koma av gamalnorsk ''bera'', f., «binne», men landar likevel på kvinnenamnet Bera som det mest sannsynlege grunnordet til fyrstelekken i namnet, «fordi vi elles helst finn [hankjønnsordet] bjørn i utmerkingsleden når det er tale om «Fællesnavnet» [...] Vi får då Berdalen som beinveges samansetning», medan elvenamnet vert sekundært i høvet til namnet på dalen elva renn igjennom. «Både ber og berg kan vi sjå bort ifrå», seier han, «og det same gjeld den tolkinga T. Nomeland har lagt fram i ''Bykle Gards- og ættesoge'' (1966, s. 221)».  

   

   

Me skal her slutte oss til synsmåtane åt Haslemo. Einast skal me leggje innåt at dersom det er rett at namnet er samansett med eit personnamn, vil det plassere Berdalen som eit typisk vikingtidsnamn (dvs. frå perioden 800-1050). Ei arkeologisk undersøking (Oldsaksamlinga, topografisk arkiv, Ole Lindquist 1984) stadfester at her har vore menneskeleg   

Men så finn me som nemnt Åsmund Berdalen i 1613. Denne mannen heitte Åsmund Aresson. Kona hans hadde skyldskap til [[Åkre (Valle)|Åkre]] i [[Valle kommune|Valle]], og Åsmund er difor omtala i brev som gjeld den garden (jfr. ''Valle'' IV, 96). Desse breva, som vart skrivne i 1617 og 1623, fortel m.a. at Åsmund hadde vore gift med ei enke frå Berdalen, som heitte Margit Tallaksdotter. Vidare går det fram at Åsmund i 1623 budde på [[Reindal (Tokke)|Reindal]] i [[Mo kommune (Telemark)|Mo]], og grunnen til at han vert nemnd er at Margit då var død, og at son hennes frå fyrste ekteskapet, som heitte Torjus Gunsteinsson, løyste ut «helmingsretten» hennes, dvs. retten hennes til halve arven etter fyrste ektemaken, frå Åsmund. I og med at sonen vert kalla Gunsteinsson, veit me at fyrste mannen åt Margit må ha heitt Gunstein, og han vert då den fyrste oppsitjaren i Berdalen me kjenner namnet på.  

   

: g m Margit Tallaksdtr., d fyre 1623, g 2. m Åsmund Aresson. Born iallfall:  

:* '''Torjus''', n m.a. 1615, d ca 1657, sjå nedanfor  

Kvar Margit Tallaksdotter skal plasserast i ættesamanheng er ukjent, men Gunstein var ein eldre bror åt Niklos Åkre i Valle. Ein yngre bror heitte Ånund. Kvar foreldra budde er uvisst (jfr. ''Valle'' VI, 97). Åsmund Aresson budde som nemnt på Reindal i Mo, og etter ''Mosoga'' (I, s.420) sat han med den garden iallfall i perioden 1611-23, men likevel svara han altså ein brukarskatt for Berdalen i 1613, og må vel då ha vore her det året. Sidan var det styksonen, Torjus Gunsteinsson, som budde her. Han svara all skatt av garden frå og med 1615 til og med 1657. Me reknar difor med at han har døytt i eller kort etter det sistnemnde året. Som me var inne på ovanfor, løyste han ut halve farsarven sin frå stykfaren i 1623, og i odelsmanntalet frå 1624 ser me at han då åtte alle dei 6 skinna i Berdalen. Dertil hadde han 3 kalveskinn til i [[Jeiskeli (Bykle gnr 3/7)|Jeiskeli]] og endå 3 i Åkre i Valle.  

   

: g m Gyro Ulvsdtr., n 1623. Born:  

:* ? '''dotter NN''', g m Olav Knutsson (Hoslemo?), sjå nedanfor  

:* Margit, g m Ånund Bjugsson Åkre  

   

I bolken om Hoslemo vert det fortalt at Knut Knutsson Byklum noko fyre 1667 bytte til seg 5 skinn i den garden mot «gods og odel i Berdalen». Dette tyder på at den neste kjende oppsitjaren her truleg hadde gods i Hoslemo å byte bort, og då kan ein kanskje gjeta på at han var frå den garden.  

Når me, slik familielista ovanfor viser, trur at denne mannen helst var gift med eldste dotter åt Torjus og Gyro, er også det lite meir enn gjeting. Men iallfall heitte ein av sønene Torjus, ser me, og det ville unekteleg høve godt om den nye mannen var gift med ei dotter åt den fyrre kjende oppsitjaren. Elles veit me ikkje stort meir om han enn namnet, den omtrentlege alderen, og namn og alder på nokre søner. Dette går fram av manntalet frå 1666.  

   

: g m NN Torjusdotter (?). Born:  

:* Arne, f ca 1652, g m ukj. sjå nedanfor  

Skogsala åt Olav Knutsson i 1687 og 1700 var nok turvande for å få halde på garden, vil me tru, men endå sto skattane ubetala. Fylgja av dette vart at kongen i 1702 eller 1703 overtok eigedomsretten til ein part på 1/3 kalveskinn.  

Resten skal Olav i fylgje skattelista frå 1703 ha greidd å halde fast på, men frå andre kjelder veit me at presten Esaias Bugge hadde 3 kalveskinn med pantegods i garden då han døydde ca 1698, så det Olav sat att med av rein eige i 1703 kan ikkje ha vore meir enn 2 2/3 skinn (jfr. ''Valle'' IV, 304).  

I 1712 må Arne Olavsson ha vore død, for frå det året er det enka hans som eit bil er oppskrive som oppsitjar.  

: g m Hæge(?), d etter 1721. Born, iallfall:  

:* Kari, g 1715 m Åsmund Tarjeisson Espetveit, sjå [[Der uppe (Bykle gnr 3/4)|Der uppe]], bnr 4  

På denne bakgrunnen skal me i den vidare framstillinga taka kvart bruk for seg (sjå lenkjer i tabellen ovafor).

[[Kategori:Garder]]

[[Kategori:Bykle kommune]]