Bjørkehaugen (Jostedalen): Forskjell mellom sideversjoner

Bjørkehaugen (Jostedalen) (vis kilde)

Sideversjonen fra 3. jun. 2012 kl. 21:16

997 byte lagt til , 3. jun. 2012

→‎Tidleg lokalt eige: utviding særleg om skyld, men òg om eigarskap

Oddmund L. Hoel (Oddloho)

Veiledere, Administratorer, Skribenter

4 496

redigeringer

@@ Linje 23: / Linje 23: @@
 '''[[Bjørkehaugen (Jostedalen)|Bjørkehaugen]]''' (Luster, gnr. 202/7) er eit gardsbruk under matrikkelgarden [[Mjølver (Jostedalen)|Mjølver]] i [[Jostedal|Jostedalen]], [[Luster kommune]]. I dei versjonane av segna om [[Jostedalsrypa]] som nemner kvar Rypa kom ifrå, heiter det at ho kom frå Bjørkehaugen.
+==Skyld==
+I skattelistene frå 1596, 1600 og 1603 er det to bruk i Mjølver, og frå og med den neste bevarte skattelista frå 1611 er det tre bruk. Det heiter i bygdeboka (Øyane 1994) at [[Mjølver (Jostedalen)|Mjølver]] og [[Nigard (Jostedalen)|Nigard]] var dei to opphavlege bruka og at Bjørkehaugen kom til kring 1605. Men ein kan ikkje utelukke at Bjørkehaugen var mellom dei to opphavlege bruka.
+Meir visst er det iallfall at skatteskylda for Bjørkehaugen var sett like høgt som for Nigard og høgare enn Mjølver fram til 1642. Frå 1642 til 1653 var Bjørkehaugen det nest største bruket i Mjølver målt i skyld, og det var fyrst i 1666-matrikkelen at Mjølver rykte opp og Bjørkehaugen ned på tredjeplass.
+Framrykkinga til Nigardsbreen øydela heilt Nigard, og Bjørkehaugen vart òg mykje skadd. I avtaksforretninga i august 1742 vart den fråflytte Nigard stroken frå matrikkelen medan Bjørkehaugen fekk skylda redusert med heile 78 % til seks merker smør. Mjølver vart no ståande som det klart største bruket i grenda. (Sjå meir under [[Mjølver (Jostedalen)|Mjølver]].)
 ==Tidleg lokalt eige==
-Det var eit av dei tre eldste bruka i [[Mjølver (Jostedalen)|Mjølver]] og vart truleg rydda kring 1605. Skatteskylda var fyrst den same som dei to andre bruka ([[Nigard (Jostedalen)|Nigard]] og [[Mjølver (Jostedalen)|Mjølver]]), men vart seinare sett ned slik at Bjørkehaugen i 1660-åra var det minste av dei tre bruka.
+Bjørkehaugen var mellom dei tidlegaste bruka i Jostedalen som fekk ein lokal eigar då [[Anders Sjurson Kruna]] 6. mars 1691 fekk skøyte på bruket hjå [[Ludvig Munthe (1657-1708)|Ludvig Munthe]]. Anders stod som eigar til han 30. september 1719 selde til sokneprest [[Henrik Nitter]].
+Bjørkehaugen kom under [[Åsen (Jostedalen)|Åsen]] då Nitter (død 1724) eller arvingane hans snart selde vidare til [[Anders Olson Åsen]]. Etter ei deling gjennom to skifte i 1729 og 1736 vart bruket samla att 4. april 1737 då Anna Sjursdotter, enkja etter [[Anders Olson Åsen]], vart eigar. Sonen [[Ole Anderson Åsen]] overtok 22. oktober 1756 bruket etter mor si, og han selde vidare til sonen sin, Anders Olson, 14. april 1779. Frå 1742 til ut i 1770-åra vart Bjørkehaugen nemnd som ein husmannsplass under [[Åsen (Jostedalen)|Åsen]].
-Bjørkehaugen var det andre bruket i Jostedalen som fekk ein lokal eigar då [[Anders Sjurson Kruna]] 6. mars 1691 fekk skøyte på bruket hjå [[Ludvig Munthe (1657-1708)|Ludvig Munthe]]. Anders stod som eigar til han 30. september 1719 selde til sokneprest [[Henrik Nitter]], som snart etter selde vidare til [[Anders Olson Åsen]]. Etter ei deling gjennom to skifte vart bruket samla att 4. april 1737 då Anna Sjursdotter, enkja etter [[Anders Olson Åsen]], vart eigar. Sonen [[Ole Anderson Åsen]] overtok 22. oktober 1756 bruket etter mor si, og han selde vidare til sonen sin, Anders Olson, 14. april 1779. Det vart Anders som i 1781 selde bruket til den brukaren Ole Jetmundson, som dermed vart den fyrste brukaren i Åsen som åtte bruket sjølv. Frå 1742 til ut i 1770-åra vart Bjørkehaugen nemnd som ein husmannsplass under [[Åsen (Jostedalen)|Åsen]].
+Det vart Anders som 7. juni 1781 selde bruket til den brukaren Ole Jetmundson, som dermed vart den fyrste brukaren i Bjørkehaugen som åtte bruket sjølv. Bjørkehaugen vart dermed det fjerde siste bruket i Jostedalen som vart sjølveigarbruk.
 ==Øydelagd av Nigardsbreen==