Veiledere, Administratorer
173 083
redigeringer
Breive (Bykle gnr 1): Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
korr.
mIngen redigeringsforklaring |
(korr.) |
||
| (10 mellomliggende versjoner av 4 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 3: | Linje 3: | ||
| bgfarge = | | bgfarge = | ||
| navn = Breive | | navn = Breive | ||
| bilde = | | bilde = Breive 1 - HFB I 31.jpg | ||
| bildetekst = | | bildetekst = Breive i 1963 eller 1964. Nærast ligg Flaten (bnr 6), bak Haugen (bnr 2) og attlengst stoga i Midbø (bnr 7). {{byline|Gerd Fosse Hovden}} | ||
| altnavn = | | altnavn = | ||
| førstnevnt = | | førstnevnt = | ||
| Linje 11: | Linje 11: | ||
| sokn = [[Bykle sokn|Bykle]] | | sokn = [[Bykle sokn|Bykle]] | ||
| kommune = [[Bykle kommune|Bykle]] | | kommune = [[Bykle kommune|Bykle]] | ||
| fylke = [[ | | fylke = [[Agder fylke|Agder]] | ||
| gnr = 1 | | gnr = 1 | ||
| bnr = | | bnr = | ||
| Linje 20: | Linje 20: | ||
| postnr = | | postnr = | ||
}} | }} | ||
'''[[Breive (Bykle gnr 1)|Breivegardane]]''' ligg vestanfor [[Hovden (Bykle)|Hovden]], på ei etter måten flat landstripe på nordsida av Breivevatnet. Vatnet ligg på 760 m.o.h., og innmarka på gardane då sjølvsagt endå noko høgre, så dette er verkelege fjellgardar. Avstanden frå Hovden sentrum til [[Nordgarden (Bykle gnr 1/1)|Nordgarden]], som er det inste bruket, er omlag 5 km. Køyrer ein vestetter frå Hovden, kjem ein fyrst til [[Flaten (Bykle gnr 1/6)|Flaten]], dinest til [[Haugen (Bykle gnr 1/2)|Haugen]], så til [[Midbø (Bykle gnr 1/7)|Midbø]] og [[Solbakken (Bykle gnr 1/15)|Solbakken]], og endeleg til Nordgarden. | <onlyinclude><includeonly>{{thumb|Breive 1 - HFB I 31.jpg|Breive i 1963 eller 1964. Nærast ligg Flaten (bnr 6), bak Haugen (bnr 2) og attlengst stoga i Midbø (bnr 7).|Gerd Fosse Hovden}}</includeonly>'''[[Breive (Bykle gnr 1)|Breivegardane]]''' ligg vestanfor [[Hovden (Bykle)|Hovden]] i [[Bykle kommune]], på ei etter måten flat landstripe på nordsida av Breivevatnet. Vatnet ligg på 760 m.o.h., og innmarka på gardane då sjølvsagt endå noko høgre, så dette er verkelege fjellgardar. Avstanden frå Hovden sentrum til [[Nordgarden (Bykle gnr 1/1)|Nordgarden]], som er det inste bruket, er omlag 5 km. Køyrer ein vestetter frå Hovden, kjem ein fyrst til [[Flaten (Bykle gnr 1/6)|Flaten]], dinest til [[Haugen (Bykle gnr 1/2)|Haugen]], så til [[Midbø (Bykle gnr 1/7)|Midbø]] og [[Solbakken (Bykle gnr 1/15)|Solbakken]], og endeleg til Nordgarden. | ||
</onlyinclude> | |||
Amund B. Larsen forklarar gardsnamnet som fylgjer (''Norske Gaardnavne'', bd 8, 211): | Amund B. Larsen forklarar gardsnamnet som fylgjer (''Norske Gaardnavne'', bd 8, 211): | ||
| Linje 27: | Linje 28: | ||
Breffui 1610. 1611. Breui 1612. Breuig 1668. Brevig 1723. | Breffui 1610. 1611. Breui 1612. Breuig 1668. Brevig 1723. | ||
Antagelig *Breiðvík, efter en Vik af Breivikvandet. Oldn. vík f. bliver hyppig til -vi som 2det Led i Stedsnavne i Lister og Mandals Amt, f. Ex. Lervig, udt. Lervia i Kvinesdal, se | Antagelig *Breiðvík, efter en Vik af Breivikvandet. Oldn. vík f. bliver hyppig til -vi som 2det Led i Stedsnavne i Lister og Mandals Amt, f. Ex. Lervig, udt. Lervia i Kvinesdal, se Indl. 85. Denne Udtaleform findes dog ogsaa i andre Dele af Landet, saasom Sævik i Klingen (Bd. XV S. 326). }} | ||
Indl. 85. Denne Udtaleform findes dog ogsaa i andre Dele af Landet, saasom Sævik i Klingen (Bd. XV S. 326). }} | |||
I den gamle gards- og ættesoga (222) gjev [[Tarald Nomeland]] uttrykk for tvil om denne tolkinga: «Det kan tenkjast at Breive er eit -vinnamn, eg har halla mykje til den tanken, endå om Rygh [les: Larsen] held fast på Breivik. Namnet Breivik høver ikkje særleg godt etter laget på lendet. Breidvin kunne høve betre. Det namnet ville tyde den breie beitesletta [...]». | I den gamle gards- og ættesoga (222) gjev [[Tarald Nomeland]] uttrykk for tvil om denne tolkinga: «Det kan tenkjast at Breive er eit -vinnamn, eg har halla mykje til den tanken, endå om Rygh [les: Larsen] held fast på Breivik. Namnet Breivik høver ikkje særleg godt etter laget på lendet. Breidvin kunne høve betre. Det namnet ville tyde den breie beitesletta [...]». | ||
| Linje 35: | Linje 35: | ||
Tidfestinga av busetnaden har meir å byggje på enn ei usikker stadnamntolking, for traktene kring Breive, Bjåen og Hovden er mellom dei fjellområda her i landet som har vore grundigast undersøkt av arkeologar. Desse undersøkingane har fyrst og fremst retta seg mot den omfattande jernvinna, som vart drive i dette området iallfall frå 800-talet og fram til kring 1350. Men dei har også ført til at ein kan draga ein del konklusjonar om busetnadshistoria. | Tidfestinga av busetnaden har meir å byggje på enn ei usikker stadnamntolking, for traktene kring Breive, Bjåen og Hovden er mellom dei fjellområda her i landet som har vore grundigast undersøkt av arkeologar. Desse undersøkingane har fyrst og fremst retta seg mot den omfattande jernvinna, som vart drive i dette området iallfall frå 800-talet og fram til kring 1350. Men dei har også ført til at ein kan draga ein del konklusjonar om busetnadshistoria. | ||
<onlyinclude> | |||
Pollenanalysar viser at det i Breive har vore drive med husdyrbruk heilt attende til slutten av yngre steinalder, ca 2800 f. Kr., og at her har vore korndyrking frå 500-talet og fram til byrjinga 1900-talet, berre avbrote av eit par hundreårs øydetid etter [[Svartedauden]] (jfr. Helge Irgens Høeg: «Blomsterstøv fortel historie» i Hovden. ''Arkeologi og historie'', 1991). Berre på denne bakgrunnen er det vel grunn til å rekne med fast busetnad frå 500-talet og frametter, men denne tanken får ytterlegare støtte gjennom jernvinnegranskinga, som har kome fram til at «det har stått hus | Pollenanalysar viser at det i Breive har vore drive med husdyrbruk heilt attende til slutten av yngre steinalder, ca 2800 f. Kr., og at her har vore korndyrking frå 500-talet og fram til byrjinga 1900-talet, berre avbrote av eit par hundreårs øydetid etter [[Svartedauden]] (jfr. Helge Irgens Høeg: «Blomsterstøv fortel historie» i Hovden. ''Arkeologi og historie'', 1991). Berre på denne bakgrunnen er det vel grunn til å rekne med fast busetnad frå 500-talet og frametter, men denne tanken får ytterlegare støtte gjennom jernvinnegranskinga, som har kome fram til at «det har stått hus på selve jernvinneplassene», og at «anleggelsen av blesterovner inne i hus har vært motivert av ønsket om å beskytte virksomheten mot snø om vinteren» (Tom Bloch-Nakkerud: «Kullgropen i jernvinna øverst i Setesdal», ''Universitetets Oldsakssamling Varia''bd.15, 1987, 146 f). Når folk bygde vinterhus over blestergropene sine, slik at dei kunne arbeide med jernvinna året rundt, lyt me tru at dei også hadde bustadhus.</onlyinclude> | ||
Dermed tykkjest kabalen gå opp. Arkeologien stadfester den dateringa av busetnaden som fylgjer av stadnamntolkinga, og mao. kan me rekne det for temmeleg sikkert at her har budd folk året rundt frå 500-talet til kring 1350, og sidan frå midten av 1500-åra. | Dermed tykkjest kabalen gå opp. Arkeologien stadfester den dateringa av busetnaden som fylgjer av stadnamntolkinga, og mao. kan me rekne det for temmeleg sikkert at her har budd folk året rundt frå 500-talet til kring 1350, og sidan frå midten av 1500-åra. | ||
| Linje 51: | Linje 51: | ||
Utskiftinga rydda opp i desse tilhøva, og etter kvart flutte oppsitjarane også husa sine frå det gamle fellestunet, slik at kvar budde på sitt eige fast avgrensa bruk. Dei gamle bruksnamna siktar til plasseringa i det gamle tunet, ikkje til korleis bruka ligg i høve til kvarandre i dag. | Utskiftinga rydda opp i desse tilhøva, og etter kvart flutte oppsitjarane også husa sine frå det gamle fellestunet, slik at kvar budde på sitt eige fast avgrensa bruk. Dei gamle bruksnamna siktar til plasseringa i det gamle tunet, ikkje til korleis bruka ligg i høve til kvarandre i dag. | ||
{{thumb|Breive 2 - HFB I 34.jpg|Breive turiststasjon omkr. 1905. F.v. Bjørgulv K. Breive (1900-1989), mora Birgit K. Breive med Olav K. Breive (1903-1986) på armen. Ho lengst til høgre er Anne K. Breive (1879-1957). Foto August Abrahamson. Frå biletsamlinga ved Setesdalsmuseet.}} | |||
Som nemnt set me den fyrste fysiske bruksdelinga til kring 1700. Sidan var det to bruk til i 1787, då Nordgarden vart utkløyvd frå Der inne. Den parten som sidan vart kalla Utistoga (og seinare Flaten) gjekk frå Der inne og over til Der sø i 1795, og vidare til eige bruk i 1814. I 1843 vart Bjåen utkløyvd frå eit areal som alle dei eldre bruka i Breive då hadde sams. Sidan vart også garden. Eit forstørra utsnitt av Bjåen dela i fleire bruk. Dinest lyt me nemne eit bruk som vart kalla [[Der uppe (Bykle gnr 1/9)|Der uppe]], seinare bnr 9. Dette gjekk ut frå Utistoga i 1873, men kvarv innatt i morbruket etter berre ein generasjon, og vart då stroke or matrikkelen. Eit småbruk som heitte [[Eldhusåkeren (Bykle)|Eldhusåkeren]], og hadde bnr 5, gjekk ut frå Nordgarden i 1882, men inn i Utistoga i 1903, og vart på same måten som Der uppe sletta or matrikkelen. Endeleg skal nemnast [[Solbakken (Bykle gnr 1/15)|Solbakken]], eit bureisingsbruk mellom Midbø og Nordgarden som vart utkløyvd frå Nordgarden i 1919. Nokre andre, nyare verestader kjem me til sidan. Tabellen nedanfor gjev eit oversyn over bruksdelinga. | Som nemnt set me den fyrste fysiske bruksdelinga til kring 1700. Sidan var det to bruk til i 1787, då Nordgarden vart utkløyvd frå Der inne. Den parten som sidan vart kalla Utistoga (og seinare Flaten) gjekk frå Der inne og over til Der sø i 1795, og vidare til eige bruk i 1814. I 1843 vart Bjåen utkløyvd frå eit areal som alle dei eldre bruka i Breive då hadde sams. Sidan vart også garden. Eit forstørra utsnitt av Bjåen dela i fleire bruk. Dinest lyt me nemne eit bruk som vart kalla [[Der uppe (Bykle gnr 1/9)|Der uppe]], seinare bnr 9. Dette gjekk ut frå Utistoga i 1873, men kvarv innatt i morbruket etter berre ein generasjon, og vart då stroke or matrikkelen. Eit småbruk som heitte [[Eldhusåkeren (Bykle)|Eldhusåkeren]], og hadde bnr 5, gjekk ut frå Nordgarden i 1882, men inn i Utistoga i 1903, og vart på same måten som Der uppe sletta or matrikkelen. Endeleg skal nemnast [[Solbakken (Bykle gnr 1/15)|Solbakken]], eit bureisingsbruk mellom Midbø og Nordgarden som vart utkløyvd frå Nordgarden i 1919. Nokre andre, nyare verestader kjem me til sidan. Tabellen nedanfor gjev eit oversyn over bruksdelinga. | ||
| Linje 245: | Linje 245: | ||
[[Kategori:Garder]] | [[Kategori:Garder]] | ||
[[Kategori:Bykle kommune]] | [[Kategori:Bykle kommune]] | ||
{{F2}} | |||
{{nn}} | |||