Skribenter
95 177
redigeringer
Bygland kommune: Forskjell mellom sideversjoner
Hopp til navigering
Hopp til søk
→Landeskogen og Langerak kraftverk
(lenke til foreldreløs) |
|||
| (21 mellomliggende versjoner av 5 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
{{Infoboks kommune | {{Infoboks kommune | ||
| målform2 = nn | |||
| bgfarge = | | bgfarge = | ||
| navn = Bygland | | navn = Bygland | ||
| Linje 5: | Linje 6: | ||
| bilde = | | bilde = | ||
| bildestr = | | bildestr = | ||
| bildetekst = | | bildetekst = | ||
| kommunenummer = | | kommunenummer = 4220 | ||
| fylke = [[ | | fylke = [[Agder fylke|Agder]] | ||
| administrasjonssenter = Bygland | | administrasjonssenter = [[Bygland]] | ||
<!--befolkningstall, -år og kommuneareal hentes fra sentral liste og oppdateres automatisk!--> | |||
| grunnlagt = | |||
| sammenslåing = | |||
| fradeling = | |||
| målform = Nynorsk | | målform = Nynorsk | ||
| url = www.bygland.kommune.no | | url = www.bygland.kommune.no | ||
| annet = | | annet = | ||
}} | }} | ||
<onlyinclude>'''[[Bygland kommune|Bygland]]''' er ein kommune i [[Setesdal| | <onlyinclude><includeonly>[[Fil:0938 Bygland komm.png|thumb|80px]]</includeonly>'''[[Bygland kommune|Bygland]]''' er ein kommune i [[Setesdal]]en i [[Agder fylke|Agder]] (før 1. januar 2020 i [[Aust-Agder]]). Kommunen grensar mot kommunane [[Birkenes kommune|Birkenes]] og [[Evje og Hornnes kommune|Evje og Hornnes]] i sør, mot [[Åseral kommune|Åseral]], [[Kvinesdal kommune|Kvinesdal]] og [[Sirdal kommune|Sirdal]] i vest, mot [[Valle kommune|Valle]] i nord og mot [[Fyresdal kommune|Fyresdal]] og [[Åmli kommune|Åmli]] i aust. </onlyinclude> | ||
<onlyinclude>Bygland er ein høgtliggjande innlandskommune — det meste av området ligg over 700 meter over havet. Kommunen ligg på begge sidene av elva [[Otra]] og [[Byglandsfjorden]]. Det meste av busetjinga i kommunen finst langs dalbotnen. Kommunesenteret heiter òg Bygland. I nord er bygda [[Ose]] viktig, og i sør er hovudsenteret [[Byglandsfjord]]. I tillegg kjem blant anna dei mindre stadene [[Grendi]], [[ | <onlyinclude>Bygland er ein høgtliggjande innlandskommune — det meste av området ligg over 700 meter over havet. Kommunen ligg på begge sidene av elva [[Otra]] og [[Byglandsfjorden]]. Det meste av busetjinga i kommunen finst langs dalbotnen. Kommunesenteret heiter òg Bygland. I nord er bygda [[Ose]] viktig, og i sør er hovudsenteret [[Byglandsfjord]]. I tillegg kjem blant anna dei mindre stadene [[Grendi]], [[Jordalsbø]] og [[Åraksbø]]. Byglandsfjord er endestasjon for [[Setesdalsbanen]]. Den freda stasjonsbygningen husar ein filial av folkebiblioteket, og staden er utnemnd til tusenårsstad for kommunen. </onlyinclude> | ||
Bygland er ein [[landbruk|landbrukskommune]], | Bygland er ein [[landbruk|landbrukskommune]], med 69 fulle gardar frå [[Langeid]] i nord til [[Vassenden]] i sør. Namnet har sitt opphav i kornslaget [[bygg]].<ref>''Aschehougs og Gyldendals store norske leksikon.'' Kunnskapsforlaget. Oslo 1989.</ref> | ||
Bygland var saman med [[Hosanger]] i Hordaland den første kommunen til å ta i bruk [[Ivar Aasen]]s [[landsmål]] som opplæringsspråk i skulen — to år føre denne retten vart lovfesta. | Bygland var saman med [[Hosanger]] i Hordaland den første kommunen til å ta i bruk [[Ivar Aasen]]s [[landsmål]] som opplæringsspråk i skulen — to år føre denne retten vart lovfesta. | ||
== Arkeologi == | == Arkeologi == | ||
Det er gjort funn så langt tilbake som til steinalderen i Bygland, og ein reknar med fastare jordbruksbusetjing frå noko føre vår tidsrekning. Den neste perioden med nemneverdige arkeologiske funn er [[jarnalderen]]: Ein har | Det er gjort funn så langt tilbake som til steinalderen i Bygland, og ein reknar med fastare jordbruksbusetjing frå noko føre vår tidsrekning. Den neste perioden med nemneverdige arkeologiske funn er [[jarnalderen]]: Ein har funne gravhaugar i mange delar av Bygland. Dei eldste er frå kring 400–500 etter Kristus, og dei fleste er såkalla branngraver. Ein gullskatt vart funnen på Nese i 1833.<ref>http://arkeologi.blogspot.com/2005/01/gravryser-ved-byglandsfjord.html</ref> Dessutan er det funne nokre [[Runesteinar i Bygland kommune|runesteinar]] i Bygland. | ||
== Folkekultur == | == Folkekultur == | ||
Setesdalen er generelt kjent for ein rik og særeigen folkekultur, og dette gjeld Bygland òg. Herifrå har det komme mange kjente spelemenn, kvedarar og andre. Ein av dei mest kjende var felespelaren [[Tarkjell Aslakson Austad]], fødd 1802. Det står minnestein over honom på [[Austad gamle kyrkjegard]]. Folkeminnesamlaren [[Johannes Skar]] kom til Bygland på oppfordring frå [[Magnus Brostrup Landstad]] og vart så fascinert at han slo seg ned her og skreiv åttebandsverket ''[[Gamalt or Sætesdal]]''. Han vart blant anna huslærar hos legen Kinck i Bygland for sonen hans, [[Hans E. Kinck]]. | Setesdalen er generelt kjent for ein rik og særeigen folkekultur, og dette gjeld Bygland òg. Herifrå har det komme mange kjente spelemenn, kvedarar og andre. Ein av dei mest kjende var felespelaren [[Tarkjell Aslakson Austad]], fødd 1802. Det står minnestein over honom på [[Austad gamle kyrkjegard]] som ligg på austsida av Otra. Folkeminnesamlaren [[Johannes Skar]] kom til Bygland på oppfordring frå [[Magnus Brostrup Landstad]] og vart så fascinert at han slo seg ned her og skreiv åttebandsverket ''[[Gamalt or Sætesdal]]''. Han vart blant anna huslærar hos legen Kinck i Bygland for sonen hans, [[Hans E. Kinck]]. | ||
== Landeskogen og | == Landeskogen og Longerak kraftverk == | ||
Landeskogen tuberkulosesanatorium vart planlagt oppført i 1911 som ei statlag satsing mot [[tuberkulose]]n. Arbeidet vart noko forseinka av [[ | Landeskogen tuberkulosesanatorium vart planlagt oppført i 1911 som ei statlag satsing mot [[tuberkulose]]n. Arbeidet vart noko forseinka av [[første verdskrigen|krigen]], men staden vart oppført 1913–1916 nærme bygda Grendi. Dei første pasientane kom den 1. mai 1916. I 1962 vart Landeskogen heim for utviklingshemma, og i nyare tid har pinsemeinigheita Filadelfia opna eit rehabiliteringssenter for rusmisbrukarar her. Det første elektrisitetsverket i Setesdal, [[Longerak kraftverk]], vart bygd i tilknyting til sanatoriet og opna i 1916. | ||
== Kjende personar med tilknyting til Bygland== | == Kjende personar med tilknyting til Bygland== | ||
*[[Karl Eugen Birkelund]], prest i Bygland 1917-1928. | |||
*[[Hans E. Kinck]], forfattar | *[[Hans E. Kinck]], forfattar | ||
*[[Eivind Torkjelson Lande]], [[Eidsvoldsmenn|Eidsvoldsmann]] | *[[Eivind Torkjelson Lande]], [[Eidsvoldsmenn|Eidsvoldsmann]] | ||
| Linje 39: | Linje 45: | ||
*[[Eivind Danielson Aakhus]], folkemusikar | *[[Eivind Danielson Aakhus]], folkemusikar | ||
*[[Tarkjell Aslakson Austad]], folkemusikar | *[[Tarkjell Aslakson Austad]], folkemusikar | ||
*[[Alexander Seippel]], språkprofessor og bibelomsetjar, vaks opp på Frøysnes i Bygland kommune | |||
*[[Gunnar Stubseid]], folkemusikar | *[[Gunnar Stubseid]], folkemusikar | ||
*[[Johannes Skar]], lærar og folkeminnesamlar | *[[Johannes Skar]], lærar og folkeminnesamlar | ||
*[[Olav Bø]], professor og folklorist | *[[Olav Bø (1918–1998)|Olav Bø]], professor og folklorist | ||
*[[Johan Peter Lunde]], sogneprest i Bygland 1900-1906, seinare biskop i Oslo. | |||
==Sjå òg== | |||
* Liste over [[garder i Bygland]]. | |||
==Referansar== | ==Referansar== | ||
| Linje 47: | Linje 58: | ||
== Kjelder == | == Kjelder == | ||
Vollen, Reidar 2002-2007: ''Bygland gard og ætt'', Bygland kommune<br /> | *Vollen, Reidar 2002-2007: ''Bygland gard og ætt'', Bygland kommune<br /> | ||
''Bygland soge'', 1938 | *''Bygland soge'', 1938 | ||
''Norsk allkunnebok'', 1949 | *''Norsk allkunnebok'', 1949 | ||
[[Kategori:Bygland kommune| ]] | [[Kategori:Bygland kommune| ]] | ||
[[Kategori: | [[Kategori:Setesdal]] | ||
{{nn}} | |||
{{artikkelkoord|58.831521|N|7.797522|E}} | |||